F. Q. Vahidov, T. B. AÄŸayev

2. İctimai rəyin ifadə olunma vasitələri 
 
Sosiologiya ictimai rəyin ifadə olunması prosesinin öyrənilməsini daim diqqət mərkəzində saxlayır. 
Ümumiyyətlə, ictimai rəyin ifadə olunması dedikdə, həyatın aktual problemləri üzrə  fərdi və qrup xarakterli 
rəylərin bilavasitə və nümayəndəli demokratiya formaları vasitəsilə ifadə edilməsi başa düşülür.
1 
Bu bir həqiqətdir ki, ictimai rəyin gücü təkcə onun məzmununun obyektivliyi və  əhalinin daha geniş 
təbəqələrinin mənafelərini, tələbatlarını  əks etdirməsi ilə deyil, həm də onun ifadə olunma vasitələri ilə 
şərtlənmişdir. Buna görə  də ictimai rəyi ifadə edən siyasi və ictimai institutların işinin səmərəli təşkil edilməsi, 
insanların kollektiv rəyini ifadə edən formaların və kanalların genişləndirilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. 
İctimai rəyin daşıyıcısı ilə onu ifadə edən tərəf heç də həmişə eyni olmur. Yəni ola bilər ki, böyük sosial 
qrupların ictimai rəyi nisbətən xırda qruplar və hətta ayrı-ayrı adamlar tərəfindən ifadə olunsun. 
Deməli, cəmiyyətin hər bir üzvü ictimai rəyin ifadəçisi kimi çıxış edə bilər. Bu halda onun kütləvi elan 
etdiyi rəy ictimai əhəmiyyət kəsb edən bu və ya digər məsələ barəsində  hər hansı böyük sosial qrupun rəyini, 
münasibətini əks etdirməlidir. 
İctimai rəyin ifadə olunma növləri və formaları olduqca müxtəlifdir. Bu baxımdan üç növü xüsusi olaraq 
fərqləndirmək lazımdır. 
Birincisi, kortəbii surətdə ifadə olunan ictimai rəydir. Belə  rəy müəyyən fərdin və ya fərdlər qrupunun 
gündəlik həyat  şəraitinin təsiri altında formalaşır və hadisələrə bu səviyyədə münasibətini, qiymətini ifadə edir. 
Məsələn, küçədə, məhəllədə, bazarda, iş yerində və s. yerlərdə daxili və beynəlxalq məsələlərin müzakirə edilməsi, 
onlara münasibət 
[248 - 249]
 bildirilməsi, qiymət verilməsi məhz bu qəbildəndir. İctimai rəyin belə ifadə olunması 
özünün lokal xarakteri, çox zaman hadisələrin zahiri, səthi tərəflərinə əsasən fıkir yürüdülməsi və əsl mahiyyətinə 
dərindən nüfuz edilməməsi, əksər hallar-da qeyri-dəqiq olması ilə səciyyələnir. Lakin dediklərimiz ictimai rəyin bu 
növünə laqeyd yanaşmaq, onu nəzərə almamaq üçün əsas olmamalıdır. 
İkincisi, ictimai rəyin dövlət orqanlarının, ictimai təşkilatların, kütləvi informasiya vasitələrinin təşəbbüsü 
ilə ifadə olunmasını əhatə edir. Bu növə ölkənin sosial-iqtisadi, siyasi və mədəni həyatına dair mühüm əhəmiyyətli 
qanun layihələrinin ümumxalq müzakirəsini, mətbuat səhifələrində, radio və televiziyada həyatımızın ən aktual və 
əhəmiyyətli problemlərinin vaxtaşırı müzakirəsini və s. aid etmək olar. Təbiidir ki, bu növ daha əhatəlidir, ictimai 
praktikamıza daha möhkəm daxil olmuşdur. 
Üçüncüsü, ictimai rəyin xüsusi sosioloji tədqiqatlar vasitəsilə  əldə edilmiş  nəticələrinin  əhaliyə 
çatdırılmasıdır. Bu növ əsasən  əhalinin müxtəlif qrup və  təbəqələri arasında aparılan sosioloji sorğular vasitəsilə 
ifadə olunur. MÉ™lum olduÄ