Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti
Sxem 2. Maliyyə menecmentinin prinsipial sxemi
Yüklə 1,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Sxem 2.
Maliyyə menecmentinin prinsipial sxemi
məlumatları əsasında müəllif tərəfindən tərtib edilmişdir. Maliyyə menecmenti yuxarıda qeyd etdiyimiz məqsədlərə nail olmaq üçün özünün metodlarından istifadə edir. Maliyyə menecmentinin məqsədlərinin realizə olunmasına yönəldilmiş maliyyənin idarə olunma metodları tarixi xarakter daşımaqla makro və mikro səviyyələrdə dəyişilərək inkişaf edir. Mürəkkəb bazar konyukturası şəraitində müxtəlif təsərrüfat formaları üzrə maliyyə menecmentinin əsas metodlarına aşağıdakıları aid etmək olar:[21, səh. 601] Proqnozlaşdırma və planlaşdırma; Maliyyələşdirmə və kreditləşdirmə Özünümaliyyələşdirmə; Maddi həvəsləndirmə; Sanksiyaların tətbiq edilməsi. Müəssisənin maliyyə resurslarının idarə edilməsi üzrə strateji məqsəd və vəzifələrin müəyyən edilməsi Müəssisənin inkişaf proqramı üzrə tədbirlərin və maliyyə planının tərtib edilməsi Tədbirlərin və planın həyata keçirilməsi üzrə qərarın icrası Qərarın yerinə yetirilməsinə nəzarət Müəssisənin maliyyələşdirilməsi prosesinin idarə edilməsinin tənzimlənməsi Həyata keçirilən tədbirlərin nəticələrinin qiymətləndirilməsi Maliyyə resurslarının hərəkətinin idarə edilməsi üzrə müvafiq maliyyə metodları və qaydalarının seçilməsi 20
Müəssisə, idarə və təşkilatlarda maliyyə menecmenti müəyyən maliyyə resursları toplusunun koməyi ilə həyata keçirilir. Burada əsas məsələ ilkin və təkrar vasitələrdir. İlkin maliyyə vasitələri dedikdə, pul vəsaitləri, bununla yanaşı debitor və kreditor borcları, həmçinin qısamüddətli maliyyə qoyuluşları nəzərdə tutulur. Qısamüddətli maliyyə qoyuluşlarına misal olaraq səhmləri, istiqrazları və qiymətli kağızları göstərmək olar. Təkrar maliyyə vasitələri dedikdə isə, opsionlar, fyuçerslər və forvard kontraktları nəzərdə tutulur. Maliyyə menecmenti, xüsusilə də müəssisə, idarə və təşkilatların xərclərinin maliyyə menecmenti həmin müəssisə, idarə və təşkilatların uzunmüddətli fəaliyyətində müstəsna rol oynayır. Biznez fəaliyyəti və ya sahibkarlıq fəaliyyəti ilə əlaqədar olaraq müəssisələrdə xərclərin maliyyə menecmenti maliyyə anlayışından tamamilə ayrılaraq ayrı konteksdə təhlil olunur. Mürəkkəb bazar münasibətləri şəraitində hər bir müəssisənin qarşısında duran əsas məqsəd istehsal xərclərini azaldaraq daha çox mənfəət əldə etməkdir. Əldə olunmuş mənfəətin yüksək həcmi sahəsində müəssisə, idarə və təşkilatlar mövcud kapitallarını artıra, iqtisadiyyatın digər sahələrinə investisiya siyasətini tətbiq edərək daha da mənfəət əldə edə bilərlər. bu baxımdan müəssisənin idarə olunmasında maliyyə menecmenti, eləcə də xərclərin maliyyə aspektindən qiymətləndirilməsi çox mühim əhəmiyyət kəsb edən məsələdir. Maliyyə menecmenti özündə müəssisə, idarə və təşkilatların maliyyə siyasətinin hazırlanmasını, maliyyə məsələləri üzrə tədbirlərin əsas istiqamətlərini, müəssisə, idarə və təşkilatların rəhbərlərinin və onların funksional bölmələrinin informasiya təminatını, maliyyə hesabatlarının tərtib edilməsini ehtiva edir. Ona görə də maliyyə menecmentinin bütün problemləri ümumi menecmentin mexanizminin iqtisadi nöqteyi-nəzərdən bütün elementlərini özündə birləşdirir. Qeyd olunan maliyyənin idarə edilməsi problemlərinə aşağıda qeyd olunanları aid etmək olar:[28, səh. 293] Ümumi Daxili Məhsulun təkrar istehsalının iqtisadi aspektdən araşdırılması, eyni zamanda da gəlirlər, mənfəət və xərclərin hərəkətliliyinin müəyyən edilməsi; 21
İqtisadi formasına görə
bir-birindən fərqlənən maliyyə əməliyyatlarının yerinə yetirilməsi, maliyyə vəsaitlərinin hərəkətinin öyrənilməsi; Qiymətli kağızlar və valyuta bazarlarının bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə öyrənilməsi; Pul tədavülü və maliyyə əməliyyatlarının vahid vəhdət halında tənzim edilməsi; Dövlət büdcəsi gəlirləri və xərclərinin sisial və iqtisadi proseslərlə uyğunlaşdırılması; Gəlirlərin ilkin və təkrar bölgüsü üzərində maliyyə nəzarəti sisteminin gücləndirilməsi; Gəlirlərin və xərclərin müəssisə, idarə və təşkilatların büdcələrində tutduğu yerin analizinin düzgün aparılması; Büdcə siyasətinin iqtisadi kateqoriyalara uyğunlaşdırılması; Nağd pul, nağdsız hesablaşmalar və qiymətli kağızlar (səhm, opsion, veksel) arasında mövcud iqtisadi şəraiti nəzərə alan nisbətlərin tənzim edilməsi; İstehsal olunmuş məhsulun qiymətqoyma prosesində bazar mexanizmi ilə dövlət siyasətinin uzlaşmasını nəzərə almaq. Dünya ölkələrinin maliyyənin idarəedilməsi sahəsindəki praktikası göstərir ki, inflyasiya yüksək olduğu hallarda və iqtisadi böhranın hökm sürdüyü dövrdə müəssisələrdə maliyyə menecmentinin vahid strategiyasını hazırlamaq mümkün olmur.[27, səh. 300] Belə olan halda müəssisə, idarə və təşkilatların qarşıya qoyduğu əsas məqsəd mövcud kapitaldan səmərəli istifadə edilməsi və gəlirlərin düzgün bölüşdürülməsi sahəsində inkişaf konsepsiyasını işləyib hazırlamaq və həyata keçirtməkdir. Qarşıya qoyulmuş məqsədə çatmaq üçün müəssisə maliyyə fəaliyyətinin qiymətləndirilməsi üzrə aşağıdakı məsələləri həll etməyə çalışır:[28, səh.299] 22
Müəssisə, idarə və təşkilatın sərəncamında olan əmlakının ümumi dəyəri, quruluşu və formalaşma mənbəyinin qiymətləndirilməsini təmin etmək; Maliyyə vəsaitlərindən səmərəli istifadənin başlıca istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsi; Maliyyə inventarlarını müəyyən edən əsas xarakterik göstəricilərin müəyyən edilməsi; Müəssisə, idarə və təşkilatların ödəmə qabiliyyətinin müxtəlif meyarlar əsasında qiymətləndirilməsini təmin etmək. Bəzi xarakterik xüsusiyyətlərə əsasən maliyyə mencementinin təhlili göstərir ki, maliyyənin idarə edilməsi menecmentin ümumi idarəetmə nəzəriyyəsinin əsas tərkib hissəsidir. Maliyyə idarəetməsini təsvir və xarakterizə edərkən, bu funksiyalar adekvat, xüsusilə proqnozlaşdırma və planlaşdırma, təhlil. Nəzarət və digər metodlarda öz bariz nümunəsini tapır. Aydındır ki, idarəetmə elm ilə incəsənətin vahid vəhdətini təşkil edir. Məhz bu səbəbdən də, idarəetmə qərarları, o cümlədən də maliyyə xarakterli idarəetmə qərarlarının qəbul və icra olunmasında obyektiv amillərlə yanaşı, subyektiv amillərin də müstəsnasız rolu vardır. Qeyd etdiklərimizə əsaslanaraq deyə bilərik ki, maliyyə idarəetməsinin özünün aydın və səlis istiqaməti vardır və maliyyə menecmenti nəzəriyyə ilə praktika arasında körpü rolunu oynayır. Maliyyə idarəetməsinin bu xarakterik xüsusiyyəti həm maliyyə menecerinin fəaliyyətinin informasiya təminatını, həm də qeyd olunan bu iki istiqamətin nümayəndələrinin fəaliyyət obyektinin uyğun gəlməsi nöqtey- nəzərindən maliyyə menecmenti mühasibat uçotu ilə sıx bağlıdır.
Yüklə 1,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|