Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti o. Sh. Mamanazarov

“Tayor  holda  topshirish”  tizimi.  Loyiha  menejeri  (menejer) 
loyiha-konstruktorlik firmasi boʻlib, mijoz u bilan loyihaning e’lon qilingan qiymati 
buyicha  “tayor holda topshirish”shartnomasini tuzadi. 
 
 
1.2. Loyihalarni boshqarish tarixi 
 
 
            Har qanday loyiha bir necha fazalardan (bosqichlardan) oʻtadi. Albatta, barcha 
fazalar  (bosqichlar)  orqali  loyihani  amalga  oshirish  uchun  ular  biron-bir  tarzda 
boshqarilishi kerak. Shu ma’noda Misr piramidasi yoki Xitoyning buyuk devorining 
qurilishi kabi mashhur loyihalarni boshqargan. Boshqariluvchi - muvaffaqiyatsiz emas 
(muvaffaqiyatni  faqat  oʻz  vaqtida  bajarish  yoki  texnik  natijalar  bilan  baholaymiz)  - 
mudofaa,  yoqilgʻi-energetika  va  sobiq  Sovet  Ittifoqining  boshqa  tarmoqlaridagi 
loyihalar ham boshqarilgan. 
 
XX  asrning  50-yillarida  bozor  iqtisodiyotiga  ega  boʻlgan  rivojlangan  Gʻarb 
mamlakatlarida  "Loyihalarni  boshqarish"  (Project  Management)  kabi  mustaqil 
disipliniga  ehtiyoj  paydo  boʻldi.  Bu  loyihalar  miqyosini  kengaytirish  va  loyiha 
muvaffaqiyatining konsepsiyasi birinchi navbatda ajratilgan mablagʻlar, jamgʻarmalar 
va  foyda  marjlari  miqdori  bilan  yakuniy  xarajatlariga  mos  kelish  yoʻli  bilan 

---

 
  10 
 
oʻlchanganligi sabab boʻldi. Oxirgisi esa, oʻz navbatida, menejment mavzusini tashkil 
etuvchi bir qator vazifalarni hal qilishning murakkabligiga (tizimliligiga) bogʻliq edi. 
 
50-yillarning  oxirlarida  loyihalarni  boshqarishning  birinchi  usullaridan  biri 
tarmoqni rejalashtirish va boshqarish usullari (CPM va PERT usullari) ishlab chiqildi. 
Dastlab  ular  “Atlas”  raketa  dasturini  va  katta  sintetik  tolalar  zavodini  qurishda 
foydalangan.  1960-yillarning  oʻrtalarida  bu  uslublar  faol  oʻrganilib,  va  kamroq 
darajada SSSRning kapital qurilish amaliyotiga joriy etila boshladi. 
 
Shuni ta’kidlash kerakki, 1930 yillar oxirida sovet olimlari Gantt jadvallari va 
siklgrammalari  yordamida  taqvimli  rejalashtirish  va  oqimli  qurishning  nazariy 
asoslarini  va  amaliy  usullarini  ishlab  chiqdilar,  bu  esa  koʻp  jihatdan  keyinchalik 
yaratilgan loyiha boshqaruv apparati poydevori hisoblanadi. 
 
1970-yillarda Gʻarbda koʻplab yirik kompaniyalar, shiddatli raqobat sharoitida 
oʻz  faoliyatlarining  kengayishi  va  murakkabligi  bilan  javob  beradigan  loyihalarni 
boshqarish  usullarini  ishlab  chiqish  va  qoʻllashni  boshladi.  Ushbu  jarayonning 
tezlashishi  kompyuter  axborotlarini  ishlash  tizimlarini  keng  joriy  etish  orqali 
ta’minlandi.  Hozirgi  vaqtda  loyiha  boshqaruvi  barcha  rivojlangan  mamlakatlarda 
e’tirof etilgan investitsiya uslubiga aylandi.