42
Elementlar oilasi.
Atomda eayergetik pog`onachalarning elektronlar bilan to’lib borish
jarayonida oxirgi elektron qaysi pog`onachaga joylashganligiga bog`lik xolda
davriy sistemadagi hamma elementlar 4 ta oilaga (tipga) bo’linadi.
Oxirgi elektronlari s pog`onachaga tushgan elementlarga s-elementlar deb
ataladi. Yoki, elektron konfiguratsiyasi s-pog`onachasi bilan tugallanadigan
elementlarga s-elementlar oilasi deyiladi. Masalan, 11Na-1s
2
2s
2
2p
6
3s
1
. .
Vodorod, geliy, ishkoriy, berilliy, magniy va ishqoriy-yer metallari s-oilaga
mansub elementlardir.
Davriy sistemada jami 14 ta s-elementlar bor. Elektron konfiguratsiyalari p-
pog`onacha bilan tugallanadigan elementlarga p-elementlar oilasi deyiladi. Bu
elementlarning oxirgi elektronlari p-pogo`nachada joylashadilar.
Masalan, 33As-1s
2
2s
2
2p
6
3s
2
3p
6
4s
2
3d
10
4p
3
p- elementlar oilasiga III, IV, V, VI, VII va VIII bosh guruh ele-mentlari
kiradi. Davriy sitemada jamn 30 ta p- elementlar bor.
43
Elektron konfiguratsiyalari d- pog`onacha bilan tugallanadigan elementlarga
d- elementlar oilasi deyiladi. Ushbu oilaga mansub ele-mentlarning oxirgi
elektronlari s1- pog`onachada joylashadi.
Masalan, 26Fe-1s
2
2s
2
2p
6
3s
2
3p
6
4s
2
3d
6
d - elementlar oilasiga mansub hamma elementlar ko’shimcha (yordamchi)
guruhlarda joylashganlar. Davriy sistemada jami 33 ta d- elementlar bo’lib,
ularning hammasi metallardir.
Elektron konfiguratsiyalari f-pog`onachalar bilan tugallanadigan elementlarga
f- elementlar oilafy deyiladi. Ushbu oilaga mansub ele-mentlarnshg oxirgi
elektronlari f- pog`onachada joylashadi.
Masalan, 58Ce-1s
2
2s
2
2p
6
3s
2
3p
6
4s
2
3d
10
4p
6
5s
2
4d
10
5p
6
6s
2
4f
2
Davriy sistemada f-elementlar oilasi 2 ga bo’linadi:
4f- elementlar: 58 Ce dan boshlanib 71 Lu bilan tugallanadi.
5f- felementlar: 90
Th
dan boshlanib 103Lr bilan tugallanadi.
4f- elementlarga lantanidlar deyiladi, chunki ular 57La dan keyin joylashadi
ular 14 ta. 5f- elementlarga aktinidlar deyiladi, ular ham 14 ta bo’lib, 89Ac-dan
keyin joylashadi.
Jami f-elementlar oilasiga 28 ta elementlar kiradi, ularning hammasi
metallardir. f- elementlardan: 93 Np- neptuniydat keyingilari yer qobigida
uchramaydi, ular sun’iy usulda olingan. Ularga transuran - urandan keyingi
elementlar deynladi.
Dostları ilə paylaş: 
