- 136 -
- 136 -
15.
X
N
He
B
14
7
4
2
11
5
+
®
+
yadro reaksiyasida tushirib qoldirilgan
zarrani aniqlang?
A
) n
1
0
B) H
1
1
C) H
2
1
D)γ – kvant
16.
X
Th
He
Ra
232
90
4
2
229
88
+
®
+
reaksiyada tushirib qoldirilgan zarrani
aniqlang?
A)elektron B)proton C
)neytron D)α – zarra
17.
X
Be
H
Li
7
4
1
1
7
3
+
®
+
yadro reaksiyasidagi noma’lum zarra nima?
A)γ – kvant B)elektron C)pozitron D
)neytron
18.
X
P
He
Al
30
15
4
2
27
13
+
®
+
reaksiya natijasida qanday
zarra hosil
bo‘ladi?
А)α – zarra B)elektron С)proton D
)neytron
19.
X
Zr
Te
n
U
99
40
135
52
1
0
235
92
+
+
®
+
og‘ir yadroning bo‘linish
reaksiyasida qanday zarra ajralib chiqadi?
A)2 ta proton B)proton va neytron
C)3 ta neytron D
)2 ta neytron
20.
X
Au
n
Hg
198
79
1
0
198
80
+
®
+
yadro reaksiyasidagi noma’lum zarrani
aniqlang?
A)elektron B
)proton C)neytron D)α – zarra
21. Li
7
3
ni qanday zarra bilan bombardimon qilsak 2 ta α – zarra
hosil bo‘ladi?
A
)proton B)elektron C)neytron D)pozitron
22.
X
C
e
C
12
6
0
1
13
6
+
®
+
+
yadro reaksiyasida qanday zarra ajraladi?
A)α – zarra B
)proton C)elektron D)neytron
23.
Mg
24
12
yadrosi bitta neytronni yutib,
Na
24
11
ga aylanadi. Bu
reaksiyada qanday zarra hosil bo‘ladi?
A
)proton B)neytron C)α – zarra D)elektron
24.
X
Np
U
239
93
239
92
+
®
yadroning parchalanish reaksiyasi natijasida
qanday zarra hosil bo‘ladi?
A)pozitron B
)elektron C)proton D)neytron
25.
n
H
X
H
1
0
1
1
2
1
+
®
+
reaksiyada deytriy yadrosi nima bilan
bombardimon qilingani aniqlansin.
A)α – zarra B)elektron C)neytron D
)γ – kvant
26.
X
Tc
H
Mo
95
43
1
1
94
42
+
®
+
texnesiyni sun’iy usulda olishda qanday
zarra hosil bo‘lishini aniqlang.
A)proton B)elektron C)neytron D
)foton
27.
X
H
He
Al
1
1
4
2
27
13
+
®
+
yadro reaksiyasidagi noma’lum elementni
aniqlang.
A
)
Si
30
14
B)
N
14
7
C)
Na
23
11
D)
P
31
15
28.
Br
80
35
izotopini neytron bilan parchalaganda α –
zarra va уana
bir element hosil bo‘ladi. U qanday element ekanligini toping?
A)
Ga
70
31
B)
Ge
73
32
C)
Se
79
34
D
)
As
77
33
29.
Ne
20
10
izotopini α – zarra bilan bombardimon qilganda, proton
va noma’lum element hosil bo‘ladi. U qanday elementligini toping?
A
)
Na
23
11
B)
Mg
24
12
C)
Na
25
11
D)
F
19
9
30.
X
H
Li
1
1
7
3
®
+
yadroviy reaksiyada litiy yadrosi protonlar bilan
bombardimon qilinganda, qanday element hosil bo‘lishini aniqlang?
A)
B
11
5
B
) Be
8
4
C)
F
19
9
D)
N
14
7
31.
X
H
n
N
1
1
1
0
14
7
+
®
+
yadro reaksiyasida azot atomining yadrosi
neytronni yutib, qanday yadroga aylanadi?
A)
N
15
7
B)
N
16
7
C
)
C
14
6
D)
C
15
6
32.
Np
234
93
yadrosi atomining elektron qobig‘idan elektronni tutib
olganida va so‘ng α – zarra chiqarganida qanday yadro hosil
bo‘ladi?
A)
Pa
231
91
B
)
Pa
230
91
C)
Pa
231
92
D)
Pa
234
94
33.
He
?
n
Al
4
2
1
0
27
13
+
®
+
yadro reaksiyasidagi yetishmaydigan
elementni aniqlang?
A
)
Na
24
11
B)
Mg
24
12
C)
Na
23
11
D)
Na
22
11
34.
X
He
n
N
4
2
1
0
14
7
+
®
+
yadro reaksiyasida hosil bo‘lgan elementni
aniqlang?
A
)
B
11
5
B)
B
10
5
C)
O
16
8
D) He
4
2
35.
X
n
He
Es
1
0
4
2
253
99
+
®
+
yadro reaksiyasida qanday yadro hosil
bo‘ladi?
A
)
Md
256
101
B)
Ku
257
104
C)
Ku
260
104
D)
U
238
92
36.
X
n
He
Es
1
0
4
2
253
99
+
®
+
reaksiyada qanday yangi yadro hosil
bo‘ladi?
A
)
Md
256
101
B)
Ku
260
104
C)
Cm
247
96
D)
U
238
92
37.
X
H
n
Fe
1
1
1
0
56
26
+
®
+
reaksiya natijasida qanday element hosil
bo‘ladi?
A
)
Mn
56
25
B)
Fe
56
26
C)
Mn
54
25
D)
Cr
52
24
38.
X
H
n
N
1
1
1
0
14
7
+
®
+
reaksiyadagi noma’lum yadroni aniqlang?
A)
N
15
7
B)
N
16
7
C
)
C
14
6
D) C
13
6
39.
O
18
8
va H
1
1
massalarining yig‘indisi
F
18
9
va n
1
0
massalarining
yig‘indisidan kichik. Quyidagi yadroviy reaksiya amalga oshishi
mumkinmi?
n
F
H
O
1
0
18
9
1
1
18
8
+
®
+
A)mumkin, energiya ajraladi B
)mumkin, energiya yutiladi
C)mumkin emas D)mumkin, energiya ajralmaydi va yutilmaydi
40.
F
19
9
va p
1
1
massalarining yig‘indisi,
O
16
8
va
He
4
2
massalarining yig‘indisidan katta. Quyidagi yadro reaksiyasida
energiya ajraladimi yoki yutiladimi?
He
O
p
F
4
2
16
8
1
1
19
9
+
®
+
A)bunday reaksiya amalga oshmaydi B)yutiladi
C
)ajraladi D)energiya ajralmaydi va yutilmaydi
41.
E
He
H
H
4
2
2
1
2
1
D
+
®
+
termoyadro reaksiyasida qancha energiya
ajraladi (MeV)? H
2
1
deytriyning bog‘lanish energiyasi 2,2 MeV;
He
4
2
geliyning bog‘lanish energiyasi 28,3 MeV
A
)23,9 B)26,1 C)30,5 D)32,7
139. Elementar zarralar
1. Quyidagi zarralarning qaysi biri barqaror?
A
)elektron B)
o
1
K
– mezon C)neytron D)ηº –
mezon
2. Faqat absolyut neytral zarralar keltirilgan qatorni toping.
A)γ – foton, neytrino B
)γ – foton,
o
1
K
– mezon
@FizikaTermiz Bahodir Davlatov
@FizikaTermiz Bahodir Davlatov
- 137 -
- 137 -
C)neytron,
o
1
K
– mezon D)neytron, neytrino
3. Faqat adronlar ishtirok etgan javobni ko‘rsating.
A)elektron, proton, neytron
B)proton, antineytron, neytrino
C
)proton, antineytron, antiproton
D)proton, antiproton, antineytrino
4. Foton spinining pozitron spiniga nisbati nimaga teng?
A
)2 B)1/2 C)1 D)0
5. Foton spinining antineytron spiniga nisbati nimaga teng?
A
)2 B)1/2 C)1 D)0
6. Faqat antizarrasi yo‘q zarralar keltirilgan qatorni toping.
A)neytron, neytrino B)neytron,
o
2
K
– mezon
C)γ – foton, neytrino D
)γ – foton,
o
2
K
– mezon
7. Proton bilan antiproton nimasi bilan farq qiladi?
A)massasi bilan B
)zaryad ishorasi bilan
C)energiyasi bilan D)spin
ishorasi bilan
8. Neytron bilan antineytron nimasi bilan farq qiladi?
A)massasi bilan B)zaryad ishorasi bilan
C)energiyasi bilan D
)magnit moment ishorasi bilan
9. Elektron bilan pozitron nimasi bilan farq qiladi?
A)magnit moment ishorasi bilan B
)zaryad ishorasi bilan
C)energiyasi bilan D)massasi bilan
140. Radioaktiv nurlanishning biologik ta’siri
1. Nurlantirilayotgan jismning birlik massasi tomonidan yutilgan
ionlovchi nurlanish energiyasi qanday nomlanadi?
A
)ionlovchi nurlanishning yutilgan dozasi
B)kerma
C)rentgen va gamma nurlanishning ekspozitsion dozasi
D)nurlanishning ekvivalent dozasi
2. Ionlovchi nurlanishning yutilgan dozasi 0,05 Gr bo‘lsa,
nurlantirilayotgan 10 t massali jism tomonidan yutilgan ionlovchi
nurlanish energiyasini toping (J).
A
)500 B)50 C)0,05 D)0,5
3. Nurlantirilayotgan 250 t massali jism tomonidan yutilgan
ionlovchi nurlanish energiyasi 480 J bo‘lsa, ionlovchi nurlanishning
yutilgan dozasini toping (Gr).
A
)0,00192 B)192 C)1,92 D)0
4. Ionlovchi nurlanishning yutilgan dozasining birligi nima?
A)Lyuks B)Lyumen C)Vatt D
)Grey
5. Ionlovchi nurlanishning yutilgan dozasining birligini asosiy
birliklar orqali ifodalang.
A
)m
2
/s
2
B)kg·m
2
/s
2
C)kg·m
2
/s
3
D)A·s
6. Rentgen va gamma nurlanishning ekspozitsion dozasining birligi
nima?
A)J B
)C/kg C)J/kg D)J/K
7. Nurlanishning ekvivalent dozasining birligi nima?
A)J B)C/kg C
)Zv D)A
8. Nurlanishning ekvivalent dozasi 0,02 Zv ga teng. Bu
doza necha
Greyga ekvivalent.
A
)0,02 B)0,2 C)0,01 D)0,04
9. Tirik organizm, to‘qima va organda nurlanish ta’sirida vujudga
keladigan salbiy oqibatlar o‘lchovi qanday nomlanadi?
A)ionlovchi nurlanishning yutilgan dozasi
B)kerma
C)rentgen va gamma nurlanishning ekspozitsion dozasi
D
)nurlanishning ekvivalent dozasi
10. Rentgen nurlanishining ekspozitsion dozasi 10
–6
C/kg ga teng.
Ionlangan havoning massasi 500 kg bo‘lsa, ionlarning umumiy
zaryad miqdorini toping (mC)?
A)0,1 B
)0,5 C)0,8 D)0,2
11. Atom elektrostansiyasining nosoz ishlashi natjasida 1 km
3
havoda nurlanish vujudga keltirgan bir xil ishorali ionlarning
umumiy zaryad miqdori 998,46 C. Agar havoning o‘rtacha zichligi
1,29 kg/m
3
bo‘lsa, rentgen va gamma nurlanishning ekspozitsion
dozasini toping (mR).
A)30 B
)3 C)400 D)40
12. Ionlovchi nurlanishning yutilgan dozasining insonni turli
o‘simta (rak) kasalliklariga olib kelmaydigan dozasining me’yori
haftasiga 0,003 Gr dan oshmasligi kerak. Chernobel atom
stansiyasining portlashidan keyin undan bir necha km masofada
o‘rtacha yutiladigan doza 10 Gr/yil ni tashkil etadi. Bu inson
uchun
keltirilgan me’yordan necha marta katta?
A)30,3 B
)64 C)15,8 D)22,4
13. Gamma nurlanishning ekspozitsion dozasi 258·10
–3
C/kg ga
teng. Bu necha rentgen?
A)100 B)200 C
)1000 D)2000
@FizikaTermiz Bahodir Davlatov
@FizikaTermiz Bahodir Davlatov
- 138 -
- 138 -
MUNDARIJA
KLASSIK MEXANIKA
Kinеmatika
1. Mexanik harakat. Moddiy nuqta trayеktoriya, ko‘chish, yo‘l
tushunchalari .................................................................................... 5
2. Sanoq sistеmasi. Vеktor kattaliklar va ular ustidagi amallar ...... 5
3. To‘g‘ri chiziqli tekis harakat va uning tеzligi ............................. 6
4. Harakatning nisbiyligi ................................................................. 7
5. To‘g‘ri chiziqli tekis o‘zgaruvchan harakat ................................ 9
6. To‘g‘ri chiziqli tekis o‘zgaruvchan harakatda ko‘chish ............ 10
7. To‘g‘ri chiziqli notekis o‘zgaruvchan harakat .......................... 12
8. O‘rtacha tеzlik ........................................................................... 12
9. Jismlarning erkin tushishi .......................................................... 13
10. Yuqoriga tik otilgan jism harakati ........................................... 15
11. Egri chiziqli harakat. Aylana bo‘ylab tеkis harakat ................ 17
12. Aylanma harakatni uzatish ...................................................... 18
13. Markazga intilma tezlanish ...................................................... 18
14. Aylana bo‘ylab notekis harakat ............................................... 19
15. Gorizontal otilgan jism harakati .............................................. 19
16. Gorizontga qiya otilgan jism harakati ..................................... 20
Dinamika
17. Massa va zichlik ...................................................................... 21
18. Nyutonning I, II, III qonunlari ................................................. 22
19. Markazga intilma va markazdan qochma kuchlar ................... 24
20. Butun olam tortishish qonuni. Gravitatsiya kuchi ................... 24
21. Kosmik tezliklar ...................................................................... 25
22. Jism og‘irligining uning harakat turlariga bog‘liqligi ............. 26
23. Elastiklik kuchi ........................................................................ 28
Ishqalanish kuchi
24. Gorizontal tekislikda sirpanish ishqalanish kuchi ................... 28
25. Qiya tekislikda sirpanish ishqalanish kuchi ............................ 30
26. Bir nechta kuchlar ta’siri ostidagi harakat ............................... 31
27. Ko‘chmas va ko‘char bloklar .................................................. 33
28. Jism va kuch impulsi ............................................................... 33
29. Impulsning saqlanish qonuni ................................................... 34
Mexanik ish va mexanik enеrgiya
30. Mexanik ish ............................................................................. 36
31. Quvvat ..................................................................................... 37
32. Foydali ish koeffitsienti ........................................................... 38
33. Mexanik enеrgiya .................................................................... 38
34. Mexanik enеrgiya va ish orasidagi bog‘lanish ........................ 40
Statika
35. Jismlarning muvozanatda bo‘lish sharti. Kuch momеnti. Kuch
yelkasi. Massa (og‘irlik) markazi. Qattiq jismning muvozanat turlari
........................................................................................................ 41
36. Inersiya momenti ..................................................................... 42
Suyuqliklar va gazlar mexanikasi
37. Suyuqlik va gazlarda bosim. Gidrostatik va atmosfera bosimi
........................................................................................................ 43
38. Tutash idishlar. Gidravlik (press) mashina .............................. 44
39. Arximed kuchi ......................................................................... 44
40. Suyuqlik oqimining uzluksizlik tеnglamasi.
Bernulli tеnglamasi
........................................................................................................ 47
MOLEKULYAR FIZIKA VA TERMODINAMIKA
Molekulyar fizika
41. Molekulyar – kinetik nazariya asoslari .................................... 48
42. Gazlar molekulyar – kinetik nazariyasining asosiy tenglamasi
........................................................................................................ 49
43. Temperatura ............................................................................. 50
44. Ideal gazning holat tenglamasi ................................................ 51
45. Gaz qonunlari .......................................................................... 54
Izotermik jarayon ........................................................................... 54
Izobarik jarayon ............................................................................. 55
Izoxorik jarayon ............................................................................. 56
Termodinamika
46. Ichki energiya .......................................................................... 57
47. Issiqlik miqdori ........................................................................ 57
48. Termodinamikada ish tushunchasi .......................................... 59
49. Termodinamikaning birinchi qonuni ....................................... 60
50. Termodinamikaning birinchi qonunining izojarayonlarga
qo‘llanilishi .................................................................................... 61
51. Issiqlik dvigatellari va ularning foydali ish koeffitsientini
hisoblash ........................................................................................ 62
Suyuqlik va qattiq jismlarning xossalari
52. Bug‘lanish jarayoni. Kondensatsiya ........................................ 63
53. Suyuqliklarda sirt taranglik kuchi ........................................... 64
54. Kapillar hodisa ......................................................................... 65
55. Qattiq jismlar ........................................................................... 65
56. Jismlarning erishi va qotishi .................................................... 66
57. Jismlarning issiqlikdan kengayishi .......................................... 67
Mexanik tebranishlar va to‘lqinlar
58. Mexanik tebranishlar. Matematik mayatnik ............................ 68
59. Prujinali mayatnik ................................................................... 70
60. Garmonik tebranishlar ............................................................. 71
61. Mexanik to‘lqinlar ................................................................... 74
ELEKTR VA MAGNITIZM
Elektrostatika
62. Elektr zaryadi va uning ikki turi. Elementar zaryad ................ 76
63. Elektr maydoni va uning kuchlanganligi ................................. 77
64. Bir jinsli zaryadlangan cheksiz tekislikning elektr maydoni ... 78
65. Elektr maydonida nuqtaviy zaryadni ko‘chirishda bajarilgan ish
........................................................................................................ 79
66. Potensiallar ayirmasi bilan kuchlanganlik orasidagi bog‘lanish
........................................................................................................ 80
67. Elektr maydonda o‘tkazgichlar. O‘tkazgich ichidagi elektr
maydoni ......................................................................................... 81
68. O‘tkazgichning elektr sig‘imi .................................................. 82
69. Kondensator qoplamalarining o‘zaro elektrostatik ta’sir kuchi
........................................................................................................ 83
70. Kondensatorlarni parallel va ketma – ket ulash ...................... 83
71. Zaryadlangan jismning va kondensatorning energiyasi .......... 84
Elektrodinamika
O‘zgarmas tok qonunlari
72. Elektr toki. Elektr tokining mavjud bo‘lish shartlari. Tok kuchi
va tok zichligi tushunchalari .......................................................... 86
73. O‘tkazgich qarshiligining modda turiga va geometrik
o‘lchamlariga bog‘liqligi solishtirma qarshilik ............................. 86
74. O‘tkazgich qarshiligini temperaturaga bog‘liqligi .................. 87
75. Zanjirning bir qismi uchun Om qonuni. O‘tkazgichning elektr
qarshiligi ........................................................................................ 88
76. O‘tkazgichlarni ketma – ket va parallel ulash ......................... 89
77. Ampermetr va voltmetrga qo‘shimcha qarshilik (shunt) ulash
........................................................................................................ 90
78. Elektr yurituvchi kuch. Berk zanjir uchun Om qonuni ........... 90
79. Kirxgof qonunlari va ularning qo‘llanilishi ............................. 92
80. Elektr tokining ishi va quvvati. Joul – Lens qonuni ................ 92
81. Cho‘g‘lanma elektr lampalari .................................................. 95
Turli muhitlarda elektr toki
82. Elektrolitlarda elektr toki. Elektrolitik dissotsiya. Elektroliz
uchun Faradey qonunlari ............................................................... 96
83. Vakuumda elektr toki. Chiqish ishi.
Elektron emissiya hodisasi
........................................................................................................ 97
84. Gazlarda elektr toki ................................................................. 98
85. Yarim o‘tkazgichlarda elektr toki ............................................ 98
Magnitizm
86. Magnit maydon. Tokning magnit maydoni va ularning o‘zaro
ta’sirlashuvi ................................................................................... 99
87. Magnit maydonda tokli o‘tkazgichga ta’sir etuvchi kuch. Chap
qo‘l qoidasi .................................................................................. 100
88. Bio – Savar – Laplas qonuni. O‘tkazgichlarning magnit maydon
induksiyasi. Magnit maydon uchun superpozitsiya prinsipi ....... 100
89. Magnit maydonda zaryadli zarrachaning harakati. Lorens kuchi
...................................................................................................... 101
90. Magnit maydon induksiya oqimi. Tokli o‘tkazgichni magnit
maydonida ko‘chirishda bajarilgan ish ........................................ 102
91. Elektromagnit induksiya qonuni. Induksion EYK ................ 102
92. Induktivlik ............................................................................. 104
93. Magnit maydon energiyasi .................................................... 104
94. Muhitning magnit singdiruvchanligi, dia–, para– va
ferromagnitlar .............................................................................. 105