İstanbul Ermeni Patrikleri ve Siyasî Faaliyetleri (1878-1923)
Horen Aşıkyan (1888-1894)
Yüklə 140,95 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Horen Aşıkyan (1888-1894)
İzmit Armaşe Manastırı ruhani reisi olan Serepiskopos Aşıkyan Horen Efendi (1842-1899), Harutyun Vehabedyan’ın Kudüs Patriği olmak için İstanbul Patrikliği’ni terk etmeye karar vermesi ve nihayet, Bâb-ı Âlî’nin istemeyerek onayı ile Kudüs Patriklik Makamı’na geti- rilmesinden sonra, 12 Eylül 1888 tarihinde, 4 saat süren seçim süreci sonunda, seçime katılanların 66 tanesinin oyunu alarak İstanbul Ermeni Patrikliği’ne seçilmişti 16 . Seçildikten sonra gerek padişahla gerek devletin diğer organlarıyla uyum içinde çalışan Patrik Aşıkyan, komitecilerin faaliyetlerine karşı tepki göstermiş, Ermeni cemaatinin büyük bir kısmının, komitecilerin telkinlerine kapılarak, devlet aleyhine faaliyetlerde bulunmasını önle- DOÇ. DR. RECEP KARACAKAYA 86 miş, ayrıca devlet aleyhine faaliyette bulunan komitecileri hükümete ihbar etmiştir. Patrikin bu tarz tutum ve davranışları komiteci Ermenileri kızdırmış, ona karşı saldırgan bir tavır almalarına yol açmıştır. Nitekim, 1890 yılı- nın Temmuz ayında, Kumkapı Ermeni Patrikhanesi’nde ve kilisesinde Pazar ayini yapılırken, Vanlı Artin Cangülyan, kilisede ruhani memur- ların ayinlerini gerçekleştirdiği yere çıkarak daha önce hazırladığı kağıdı okumaya başlamıştır. Başpapaz Sükyas Efendi onu kolundan tutup indirmeye çalışmış, bu sırada iki el ateş etmiş, orada bulunan arkadaş- larıyla beraber Patrikhaneye giderek, Patrik Efendi’nin odasını basmış, patriğe hitaben “Şimdi önümüze düşüp bizi Yıldız Sarayı’na götürecek- sin, yoksa biz de öleceğiz, seni de öldüreceğiz, elimden rovelvörü alan Sükyas Efendi’yi de öldüreceğim” diye bağırıp çağırarak ve bir takım hareketlerde bulunarak, Patrik Efendiyi aşağı itmiş ve bir arabaya bin- dirip götürmekte iken asker ve polisin müdahalesiyle patrik ellerinden alınarak kurtarılmıştır 17 . Bu olaydan sonra Hınçak Komitesi devlete sadık olan İstanbul Ermeni Patriği Horen Aşıkyan’a karşı olan düşmanlığının dozunu arttırmıştır. Hınçak komitesi tarafından, Üsküdar, Galata, Beyoğlu, Hasköy, Balat ve Ortaköy Ermeni kiliseleri baş rahiplerine, Ermeni Patriği Horen Aşıkyan Efendi adının kilisede anılmaması, aksi takdirde kendilerinin öldürülecekleri gibi diğer arkadaşlarının da mahv edileceği ihtarını içeren mektuplar gönderilmiştir 18 . Kayseri’den Gürünlü Şalcı Agop imzasıyle Ermeni patriği Horen Aşıkyan’a gönderilen mektupta; Atina’da komite merkezinde Aşıkyan’ın öldürülmesi için karar alındığı ve bu maksatla iki fedainin 20 gün evvel İstanbul’a gönderildiği bildirilmişti. Ermeni teröristler, Patrik Aşıkyan’ın peşini bırakmamışlar, nihayet 27 Mart 1894’te, ayinden sonra, patrikhaneye dönmek üzere Kumkapı Kilisesi’ni terk ederken, on sekiz yaşlarında bir Ermeni genci, tabancası ile nişan alarak üstüne birkaç defa ateş etmiştir. Silah bozuk olduğun- dan, patriğe hiçbir kurşun isabet etmemiştir. Patrik bayılmış ve evinde tedavi görmüştür. Genç Ermeni karakola götürülmüş ve cinayetin sebebi konusunda sorguya çekilince, Aşıkyan’ın Ermenilerin düşmanı olduğunu, sık sık hükümete ihbarlar yaptığını ve Ermenilerin de milleti bu adamdan kurtarmak için and içtiklerini söylemiştir 19 . İSTANBUL ERMENİ PATRİKLERİ VE SİYASî FAALİYETLERİ (1878-1923) 87 Yapılan yargılamalar sonunda suikastçılardan Agob Karabetyan 15 sene, onu teşvik eden Bedros Malumyan 10 sene, bunların işleyecekleri cinayeti bildiği halde hükümete ihbar etmeyen Mazlumyan ise 5 sene müddetle kürek cezasına çarptırılmıştır 20 . Kendisine karşı yapılan suikast girişiminden gözü korkan İstanbul Ermeni Patriği Horen Aşıkyan Efendi görevinden istifa etmiş, fakat bu istifa Padişah tarafından kabul edilmemiştir. Hınçak Komitesi taraf- tarlarınca, milletin dileklerini dinlemez diye ilan olunması ve patriğin evinin yakılacağı söylentilerinin duyulması üzerine Patrik Efendi, bu defa da sağlık nedeni ileri sürerek istifasında ısrar etmiştir 21 . Patrikhane geçici kaymakamı da, hastalığını bahane ederek görevinden ayrılmış- tır. Bu hususta gerekenlerin yapılması 22 , Adliye ve Mezahib Nezareti’ne bildirilmiş 23 , meclis üyelerinin patrik kaymakamı seçmesi için emir verilmişti 24 . Hınçaklar, amaçlarına ulaşmışlar, patriği ortadan kaldıramamış ama onu tedirgin edip yerinden uzaklaştırmayı başarmışlardır. Patrik Aşıkyan’ın istifası, devlet hizmetindeki yüksek seviyeli Ermeni memur- larının, Ermeni aristokrasisinin ve ılımlı Ermenilerin zor durumda kal- masına yol açmıştır. Horen Aşıkyan’dan sonra, komitelerin de desteğini alan, Bab-ı Ali nezdinde itibarı olmayan, kavgacı ruhuyla bilinen eski Mısır murahha- sası İzmirliyan Efendi, 1894 yılının sonlarına doğru, İstanbul Ermeni Patriği seçildi 25 . Yüklə 140,95 Kb. Dostları ilə paylaş:
|