İstanbul Ermeni Patrikleri ve Siyasî Faaliyetleri (1878-1923)



Yüklə 140,95 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/13
tarix02.01.2022
ölçüsü140,95 Kb.
#47612
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13
5-RecepKARACAKAYA

Nerses Varjabetyan

1837  tarihinde  İstanbul’da  doğmuştur.  Asıl  adı  olan  Boğos,  16 

Ağustos  1858’de  din  adamı  olarak  takdis  edilmesiyle  Nerses  olarak 

değişmiştir. Nisan 1861’de Ermeni Patrikhanesi Ruhani Meclis üyeli-

ğine seçilmiştir. Eylül 1863’te Ruhani Meclis başkanlığına seçilmiştir. 

Temmuz 1866’da Genel Meclis tarafından başpatriklik seçimine delege 

olarak seçilmiş ve Eylül 1866’da Eçmiyazin’de toplanan meclise katıl-

mıştır. 1870’de İzmit bölgesi ruhani liderliğine seçilmiş, yine aynı yıl 

taşra komisyonu başkanlığını yürütmüştür. Patrik Mıgırdıç Hırimyan 

istifa edince 18 Şubat 1874’te II. Nerses adıyla İstanbul Ermeni Patriği 

seçilmiştir

4



1876’da  II.  Abdülhamit  tahta  geçmiş  ve  Meşrûtiyet  ilân  edilmiş-



tir.  Nerses  Varjabetyan,  Bulgar  Meselesi’ni  halletmek  için  toplanan 

İstanbul Konferansı (12 Aralık 1876-20 Ocak 1877) sırasında İngiliz 

Büyükelçisi Henry Elliot’a, eski Patrik Hırimyan tarafından tertip edil-

miş olan Osmanlı Ermenileri hakkında yapılan sözde baskıları gösteren 

bir  rapor  vermiş,  fakat  konferansın  konusu  sebebi  ile  bu  teşebbüsten 

bir netice alamamıştır. Patrikhane’nin Babıâli’ye ve Avrupa devletlerine 

verdiği mezâlim raporları, şikâyetnameler tetkik olunduğunda, bunla-

rın çoğunun vilâyetlerde meydana gelen basit zabıta olaylarından başka 

bir şey olmadıkları görülür. Patrikhane, bir taraftan sistemli olarak en 

basit olayı, abartarak hükümete duyururken, diğer taraftan da bunları, 




İSTANBUL ERMENİ PATRİKLERİ VE SİYASî FAALİYETLERİ (1878-1923)

83

siyasî  önemli  olaylar  şekline  sokarak  Avrupa  devletleri  temsilcilerine 



vermektedir

5

.



Rusya’nın Balkanlar’da “Pan-Slavizm”i sağlamak amacı ve Osmanlı 

Devleti’nde Hristiyanlara zulüm yapılıyor bahanesi ile 24 Nisan 1877 

tarihinde  Osmanlılar  aleyhine  Balkanlar  ve  Kafkaslar’da  başlatmış 

olduğu savaş, hızla gelişerek Çarlık ordularının Ayastefanos (Yeşilköy) 

önlerine gelmeleri ile son bulmuştur.

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı, Plevne’nin düşmesinden ve Ruslara 

İstanbul  yolunun  açılmasından  sonra,  Osmanlıların  barış  istemeleri 

üzerine 31 Ocak 1878 tarihinde Edirne’de yapılan mütareke ile sona 

ermiş,  barış  şartları  ise  Ayastefanos  (Yeşilköy)’ta  tespit  edilmiştir. 

Mütareke  görüşmelerinin  Edirne’de  başlaması  üzerine  buraya  da  bir 

heyet  gönderen  Nerses  Varjabetyan,  bu  iş  için  Edirne  Başpiskoposu 

Kevork  Vartabed  Rusçukliyan  ile  Türk  murahhas  heyetinde  görevli 

Stefan Aslanyan Paşa ve Hovannes Nuryan Efendiyi görevlendirmiştir. 

Rus murahhas heyetinde bulunan eski İstanbul elçisi İgnatiyef, Ermeni 

heyetine, Bulgarlara verilen hakların kendilerine verilemeyeceğini, fakat 

gelecekte  Ermenilere  bağımsızlık  verileceği  gün  için  hazır  bulunma-

larını  bildirmiştir.  Ermeni  heyeti,  bütün  gayretlerine  rağmen  Edirne 

Mütârekesi’nde bir netice alamamış, Ermeniler ile ilgili bir hüküm elde 

edememiştir.

Patrik  Nerses  4  Şubat  1878’de  Katagikos  Kevork’a  bir  mektup 

yazmış

6

,  daha  sonra  ise  Ermeni  Patriği  Nerses Varjabetyan  başkanlı-



ğında  toplanan  Ermeni  patrikhanesi  meclisi  Rus  çarına  başvurmayı 

kararlaştırmıştır

7



Nihayet, Ayastefanos’da devam eden barış görüşmeleri sırasında biz-



zat  Nerses Varjabetyan  ve  bazı  Ermeni  ileri  gelenleri,  Rus  murahhas 

heyeti  başkanı,  Çar’ın  kardeşi  Grandük  Nikola  ile  görüşerek,  antlaş-

maya Ermeniler ile ilgili bir madde koydurmaya muvaffak oldular

8

. 3 



Mart  1878  tarihinde  Osmanlı  Devleti  ile  Rusya  arasında  imzalanan 

ve gayet ağır hükümler taşıyan Ayastefanos Antlaşması’nın 16. mad-

desinde geçen “Ermenistan” tabiri ile böyle bir memleketin varlığı da 

Osmanlı  Devleti’ne  kabul  ettirilmiştir.  Ancak  bu  antlaşma  yürürlüğe 

girmeyecektir.  Çünkü  Rusya,  Orta  Doğu’daki  devletlerarası  dengeyi 

bozmuş, bu durum da Osmanlı İmparatorluğu’nün toprak bütünlüğünü 

koruma politikasını takip eden İngiltere’nin hoşuna gitmemiştir.



DOÇ. DR. RECEP KARACAKAYA

84

Patrik Nerses, 17 Mart 1878 günü, İstanbul’daki İngiliz Büyükelçisi 



Layard’ı ziyaret ederek, “Bir yıl önce Osmanlı idaresinden şikâyetimiz 

yoktu, ancak Rus zaferi şimdi durumu değiştirdi, doğuda bağımsız bir 

Ermenistan istiyoruz. Eğer siz yardım edemezseniz bunu gerçekleştir-

mek için Rusya’ya müracaat ederiz.” demiş, elçi Ermenistan’dan nereyi 

kastettiğini sorunca, “Van, Sivas, Diyarbakır ve Kilikya” diye cevap ver-

miştir. Elçinin evet ama bu yerlerin hiçbirinde çoğunlukta değilsiniz.” 

demesi üzerine de, “Bunu biliyoruz, ama şimdi Rusya, Doğu’da toprak-

lar kazanıyor, Rusya ile Osmanlı İmparatorluğu arasındaki güç dengesi 

değişti.  Biz  de  geleceğimizi  düşünmeliyiz.”  diye  Ermenilerin  amacını 

açıklamıştır.  Halbuki  savaşın  ilk  günlerinde,  Patrik  Nerses,  Padişah’a 

bağlı bir Osmanlı yurtseveri olduğunu açıklamıştır. Savaşın son gün-

lerinde,  Varjabetyan’ın  başkanlığında  toplanan  Ermeni  Meclisi,  Rus 

Çarı’na başvurmayı kararlaştırmıştır. Çar’a gönderdikleri bir muhtırada, 

Doğu Anadolu’da Fırat nehrine kadar olan bölgelerin Türkler’e geri veril-

meyip,  Rusya’ya  ilhak  edilmesini,  bu  olmadığı  takdirde,  Bulgaristan’a 

ve  “Bulgar  milleti”ne  verilecek  imtiyazların,  “Ermeni  milleti”ne  de 

verilmesini, işgal edilen toprakların boşaltılması halinde ise maddî bir 

teminat alınmasını ve ıslahatın tatbik ve tamamlanmasına kadar Rus 

işgalinin devam etmesini istemişlerdir.

13  Nisan  1878’de  ise  Patrik  Nerses,  İngiltere’den,  vaktiyle  verdiği 

söze dayanarak kendilerini korumalarını ve Lübnan’a benzer bir muh-

tariyetin  kendilerine  de  verilmesini  istemiş  ve  bu  isteği  kapsayan  bir 

muhtıra vermiştir

9



Ayastefanos  Antlaşması’nın  Berlin’de  tadil  edileceği  haberini  alan 

Patrik  Varjabetyan,  harekete  geçerek,  toplanacak  olan  kongreye  katı-

lacak bütün devletler nezdinde yoğun bir faaliyette bulunmaya başla-

mıştır. Bu amaç doğrultusunda Beşiktaş Başpiskoposu Horen Nar Bey, 

Rusya’ya giderek, Çar II. Aleksandr tarafından kabul edilmiştir. Horen 

Nar Bey, Çar’dan, Osmanlı Ermenilerini himaye etmeye devam etme-

sini ve Berlin Kongresi’nde davalarını savunmasını rica etmiştir. Eski 

Patrik  Hırimyan’ın  başkanlığında  bir  heyet  de  Avrupa  başkentlerini 

dolaşarak siyaset adamlarını Ermeni davasına kazanmak için propagan-

daya çıkmıştır. Patrik Nerses ayrıca, Osmanlı İmparatorluğu’nda yaşa-

yan Ermeniler’in nüfusları hakkında da büyük devletlere, tahrif edilmiş 

rakamlara ulaşan kilise istatistikleri göndermiştir. 

Sonuçta,  Ayastefanos  Antlaşması’nın  16.  maddesi  fazla  değişikliğe 

uğramadan 13 Temmuz 1878 tarihinde imzalanan Berlin Muahedesi’nin 




İSTANBUL ERMENİ PATRİKLERİ VE SİYASî FAALİYETLERİ (1878-1923)

85

61.  maddesi  olarak  kabul  edilmiştir.  61.  madde,  Ermenilere  umduk-



ları bağımsızlığı veya Lübnan benzeri muhtariyeti sağlamamış, ıslahat 

(reform) vaadinden başka bir şey getirmemiştir. Ermeniler bu durum-

dan memnun kalmamışlardır.

Ermeni  Patriği  Nerses,  12  Nisan  1879  tarihinde  İstanbul  İngiliz 

Büyükelçiliği  maslahatgüzarı  Mr.  Malet’e,  Berlin  Antlaşması’na  göre 

reformların bir an önce yapılması, reform komisyonlarında yerel halkın 

temsili, jandarma, mahkeme ve ziraat gibi hususlardaki problemlerin yer 

aldığı bir mektup vermiştir

10



Ermeni  Patriği  Nerses’in  sürekli  olarak  İstanbul  İngiltere 



Büyükelçiliği’ne yazılar yazması büyükelçi Layard’ı da bıktırmış olmali 

ki, büyükelçi 21 Haziran 1879 tarihinde Londra’ya çektiği telgrafında 

Ermeni Patriği Nerses’in Ermeni meselesini ayakta tutmak için abart-

malar yaptığını bildirmiştir

11



İstanbul İngiliz Büyükelçisi Kont Dufferin 6 Aralık 1881’de İngiliz 



Dışişleri  Bakanı  Kont  Granwille’e  gönderilen  bir  yazıda;  Patrik 

Nerses’in istifa ettiğini bildirmiştir

12

. İki defa patriklik görevinden istifa 



eden Varjabetyan’ın istifaları rededdilmiş ve Sultan Abdülhamit’in ısrarı 

üzerine görevine devam etmiştir

13



9 Mayıs 1884’te Eçmiyadzin Katagikosu seçilmiş, fakat bu görevine 



sağlının bozulması sebebiyle gitmemiştir

14

. 1884 yılında Ermeni Patriği 



Nerses Efendi ölmüş ve yerine vekil olarak Rahip Kegork Ruscukliyan 

Efendi getirilmiştir

15




Yüklə 140,95 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin