Азярбайъан республикасынын тящсил назирлийи бакы дювлят университети

Ailə və xüsusi mülkiyyət kateqoriyalarinin fəlsəfi 

analizi

    

                                                      NƏCƏFOV  T. Ş., magistrant  

 

 

 

84 

84 

İlk  öncə  qeyd  etmək  lazimdir  ki,  ailə  və  xüsusi 

mülkiyyət kifayət qədər geniş məzmunlu kateqoriyalardır və bir 

çox  elm  sahəsinin  tədqiqat  sferasına  daxildirlər.  Etnoqrafiya, 

tarix, iqtisadiyyat, hüquq, politologiya, sosiologiya və xüsusilə 

də  genetik  sosiologiya,  psixologiya  elminin  müxtəlif  sahələri, 

pedaqogika  kimi  elmlərin  hər  biri  öz  predmetinə  və 

metodologiyasına  uyğun  olaraq,  ailəni,  xüsusi  mülkiyyəti  bir 

elmi  anlayiş  kimi  öz  tədqiqat  obyektlərinə  daxil  edirlər.  Bu 

baxımdan,  bu  elmlərin  sırasında  sosial  fəlsəfə  də  öz  spesifik 

yerinə  və  predmetinin  özünəməxsusluğuna  görə  seçilir. 

Yuxarıdakı elmlərin hər biri ailəni və xüsusi mülkiyyəti əsasən 

əyani  təsvir  olunan  və  empirik  yol  ilə  qavranılan  tərəflərinə 

əsasən  şərh  etməyə  çalışır.  Sosial  fəlsəfənin  predmetinin 

spesifikliyi  isə  bundadır  ki,  o,  bu  elmlərin  verdiyi  empirik 

məlumatlara əsasən formalaşan kifayət qədər abstrakt xarakterli 

xassə  və  əlaqələrdən  ibarətdir.  Deməli,  ailə  və  xüsusi 

mülkiyyətin fəlsəfi analizi dedikdə, tədqiqat obyektindən alınan 

empirik  məlumatların  fəlsəfi  ümumiləşdirilməsi,  bunlarrın  hər 

birinin  ayrılıqda  və  onları  bir-birinə  bağlayan  ən  ümumi xassə 

və  əlaqələrin  göstərilməsi  və  digər  ümumfəlsəfi  kateqoriyalar 

vasitəsilə izahı başa düşülməlidir. 

 

Empirik  məlumatların  fəlsəfi  ümumiləşdirilməsindən 

danışarkən  göstərmək lazımdır ki, ailə və xüsusi mülkiyyət ilk 

növbədə  insan  “mən”-inin  və  sosial  “mən”-in  təzahür 

momentləridir.  Bu  baxımdan,  bu  kateqoriyaları  araşdıran 

filosof,  onlardan  insanın  və  cəmiyyətin  mahiyyətinə  nüfuz 

etmək  üçün  bir  instrument  kimi  istifadə  edir.  Ailə  də,  xüsusi 

mülkiyyət də tarixən sabit bir sosial element olmamış, konkret 

tarixi şəraitə uyğun olaraq dəyişmiş, sadədən mürəkkəbə doğru 

uzun bir inkişaf yolu keçmişlər. Hər bir tarixi dövrdə, ailəyə və 

xüsusi  mülkiyyətə  münasibətdə  insanın  və  ya  cəmiyyətin 

müəyyən  maraqları,  daxili  və  ya  xarici  faktorların  təsiri  ilə 

formalaşan tələbatları, mədəniyyətinin spesifikası kimi cəhətlər 

öz  əksini  tapır.  Bütün  bu  cəhətləri  araşdırmaq,  onların 

 

 

85

85 

içərisində individual və sosial olanın nisbətini müəyyən etmək, 

qanunauyğunluqları üzə çıxarmaq müəyyən mənada insanın və 

cəmiyyətin  izahı  üçün  mühüm  əhəmiyyət  kəsb  edir  və  bu 

baxımdan da filosofun bu anlayışlara diqqət yetirməsi tamamilə 

normal bir haldır. 

  

Məlumdur  ki,  təbiət,  cəmiyyət  və 

təfəkkürün  ən  ümumi  qanunauyğunluqları  ümumfəlsəfi 

kateqoriyalarda  öz  əksini  tapır.  Ailə  -  cəmiyyətdə  kişi  və 

qadının  “həyatın”  istehsalı  və  təminatı  üçün  birləşdikləri  bir 

sosial  təşkilatdır.  Xüsusi  mülkiyyət  isə  cəmiyyətlə  insan, 

insanla  insan  və  ya  cəmiyyətlə  və  insanla  maddi  və  mənəvi 

nemətlər,  onların  istehsal  üsul  və  vasitələri  arasında  bağlılığı 

bildirən  bir  anlayışdır.  Burada  qeyd  etmək  lazımdır  ki,  xüsusi 

mülkiyyətə  verdiyim  bu  tərif  –  bir  iqtisadi  və  ya  hüquqi  tərif 

olmayıb,  özündə  daha  çox  fəlsəfi  bir  məna  daşıyır.  Lakin  hər 

bir  halda,  bu  iki  anlayış  cəmiyyətin  strukturuna  daxil  olan 

müəyyən  elementləri  bildirir  və  onların  mövcudluğunun  ən 

ümumi 

qanunauyğunluqlarını 

ifadə 

edərkən 

fəlsəfi 

kateqoriyalara 

istinad 

edilməsi 

məqsədəuyğun 

hesab 

edilməlidir.  Bu  kateqoriyaların  sırasındandan  isə,  sistem  və 

element, məzmun və forma, tam və hissə, səbəb və nəticə kimi 

kateqoriyaları xüsusilə fərqləndirmək olar.                                                                                                                

 

Yuxarıda  da  qeyd  olunduğu  kimi,  ailə  və  xüsusi 

mülkiyyət mənasına varılmağa çalışılan, izah edilməyə çalışılan 

mahiyyətin  təzahür  momentləridir.  Lakin,  təbii  ki,  insan  və 

cəmiyyətin  mahiyyəti  tək  bu  iki  sosial  həyat  elementi 

formasında aşkara çıxmır, bu təzahürlərin siyahısı kifayət qədər 

geniş  və  tərkibi  də  xeyli  mürəkkəbdir.  Bunların  içərisində, 

ictimai varlığın müxtəlif formaları olan dövləti, sosial qrupları, 

sinifləri, ictimai varlığın mövcudluq üsulunu əks etdirən ictimai 

münasibətləri,  həmçinin  insanların  maddi  və  mənəvi  fəaliyyət 

formaları  və  ya  məhsulları  olan  siyasəti,  yaradıcılığı, 

müharibələri qeyd etmək olar. Lakin belə olduqda, təbii bir sual 

yaranır:  Bu  cür  çeşid  içərisində,  nəyə  görə  ailə  və  xüsusi 

mülkiyyət, məhz birlikdə tədqiqat obyekti olaraq seçilir?  

 

 

86 

86 

 

Bu suala cavab verərkən, göstərmək lazımdır ki, xüsusi 

mülkiyyət  –  cəmiyyətdə  maddi  nemətlər  istehsalı,  ailə  isə 

mənəvi  istehsalla  daha  yaxından  bağlıdır.  Maddi  və  mənəvi 

istehsalın  isə,  vahid  bir  istehsal  prosesinin  tərkib  hissələri 

olduğu  üçün  və  hər  birinin  özündə  müəyyən  qədər  digərinin 

elementlərini daşıdığı üçün, eyni zamanda da, tarix ərzində, bu 

kateqoriyalar bir-birinə kifayət qədər təsir etdiyi üçün, fikrimcə, 

belə qarşılaşdırma məntuqəuyğundur. 

 

 

 

ИГТИСАДИ НЯЗЯРИЙЙЯ, ПОЛИТОЛОЭИЙА 

ВЯ СОСИОЛОЭИЙА 

 

 

Sийасятин мащиййяти, мягсяди вя структуру 

   

                           Мяликли Эцнел, Сосиал елмляр вя психолоэийа 

                                                      факцлтясинин III курс тялябяси 

                                                       

Сийасят щяр шейдян яввял чох ъящятли мцряккяб щадисядир. 

Ади щяйатда еля бир инсан йохдур ки, мцяййян дяряъя дя олса, 

сийасятля баьлы олмасын. Сийасят бяшяр мядяниййятинин мцщцм 

тяркиб  щиссясидир.  Онун  вязифяси  иътимаи  инкишафын  лазыми 

истигамятя йюнятлмякдир. Щятта илк бахышдан сийасятля щеч бир 

ялагяси  олмайан  ибтидаи  гябилянин  юзцндя  бу  вя  йа  диэяр 

сявиййядя  сийасят  мювъуд  олмушдур.  Мцасир  щяйатымыз  ися 

цмумиликдя  сийасят  пярдясиня  бцрцнмцшдцр.  Щятта  юзцнц 

сийасятдян  кянар  щесаб  едян  инсанлар  да  щакимиййятин 

гярарларына  щюрмят  вя  ямял  етмялидир.  Чцнки  ъямиййятдя  баш 

верян  щадисяляр  дяйишикликляр  инсанларын  сийасятя  марагларыны 

артырыр. Инсан мювъуд олдуьу андан етибарян онун щяйаты мящз 

сийаси  щяйат  олмушдур.  Сийасят  адамлар  арасындакы  гаршылыглы 

мцнасибятляри  тянзимляйир.  Бу  мянада  сийасят  инсан  цчцн 

зярурят вя ейни заманда тялябат кими чыхыш едир.   

 

 

87

87 

Сийасят  гядим  йунан  дилиндя  «полис»  сюзцндян  ибарят 

олан  политикос  термининдян  эютцрцлцб  вя  дювлятля  ялагяси  олан 

мянаны ифадя едир. Аристотел гейд едирди ки, сийасятин мягсяди 

инсан  бирэя  йашайышыны  идаря  етмяк  васитясиля  цмуми  рифащы 

айры-айры 

адамларын 

рифащы 

иля 

ялагяляндирмякдир. 

Макиавеллинин  фикринъя  ися  сийасятин  мягсяди  заманын 

характериня  вя  гярар  гябул  олунан  мягамда  спесифик  шяраитя 

уйьун эялян щярякят образыны тапмагдан ибарятдир. Бунлардан 

ялавя  сийасятя  щакимиййят  мцнасибятляри,  валйута  сийасяти, 

ширкятя  рящбярлик  едян  идаря  вя  щятта  юз  ярини  идаря  етмяйя 

чалышан аьыллы гадынын сийасяти дя дахилдир.  

Сийасятин  цмумиликдя  мягсяди,  мащиййяти  сийасятин  фяа-

лиййятин мязмунуну тяшкил едян башлыъа цнсцрлярдир. Сийасятин 

мягсяди  дахилян  зиддиййятли  вя  мцряккяб  мащиййят  дашыйыр, 

йяни ъямиййятин цмуми мянафейи наминя мцнагишяли тяряфлярин 

мянафеляринин узлашдырылмасына наил олмагдан ибарятдир. Сийа-

сятин идаряетмя, гайда-ганун йаратма, инсанларын мянафеляри-

нин  тямин  олунмасы,  инсанлар  цзяриндя  нязарятин  сахланылмасы 

онун  мязмунуна  дахилдир.  Сийасятин  структуру  юзцндя  сийаси 

мараглары, сийаси мараглары ящатя едир.  сийаси мараг инсанла-

рын  сийаси  мягсядлярини  конкрет  сийаси  щакимиййятя  ъялб  едян 

давраныш  мянбяйидир.  Цмумиликдя,  сийасят  инсанлары  щяр  шейи 

идаря  етмяк  баъарыьына  йюнляндирир.  Сийаси  бахышындан  ъя-

миййятдя  щяр  щансы  мювгейиндян  асылы  олмайараг  щяр  бир  вя-

тяндаш юз халгы, юлкяси цчцн чалышыб бирлик йаратмалыдыр. Бунун 

цчцн  дя  яввялъя  Азярбайъанда  дахили  иътимаи-сийаси  сабитлийи 

горумаг  лазымдыр.  Цмумиликдя    бир  сюзля  сюйлямяк  олар  ки, 

сийасятдян кянар ня щяйат мцмкцндцр, ня дя ъямиййят. Йяни 

щяр бир йердя сийасят мювъуддур.    

 

 

Aзярбайъан игтисадиййатын инкишафынын 

парлаг эяляъяйи 

Мяликли Эцнел, Сосиал елмляр вя психолоэийа 

                                                      факцлтясинин III курс тялябяси 

 

 

88 

88 

 

     Илк юнъя хариъи юлкялярля игтисади ямякдашлыг Азярбайъанын 

милли  игтисадиййатынын  чохшахяли  инкишафыны  тямин    етмяк  цчцн 

бюйцк  юням  верир.  Мящз  буна  эюря  Азярбайъанын  милли 

игтисадиййатынын  формалашмасында  хариъи  юлкялярля  игтисади 

ялагяляр  бюйуцк  ящямиййят  кясб  едир.  Азярбайъан  бир  чох 

щяйаты  ящямиййятя  малик  сийаси  вя  игтисади  мясяляляр 

бахымындан  дцнйанын  бейнялхалг  вя  реэионал  тяшкилатларынын 

диггятини юзцня ъялб едян бир гцтбдцр.  

ХХI  яср  астанасында  Азярбаъйан  игтисадиййаты  эцнц-

эцндян  инкишаф  етмишдир.  Бу  да  улу  юндяр  Щейдяр  Ялийевин 

сийасяти  вя  Илщам  Ялийевин  инкишаф  стратеэийасынын  нятиъясидир. 

Мцстягиллийимизя  наил  олдуьумуз  илк  дюнямлярдя  малиййя 

имканларымыз  йетяринъя  дейилди.  Лакин  даща  сонра  базар 

игтисадиййаты  йолунда  ислащатларын  щяйата  кечирилдийи  цчцн 

апарыъы  бейнялхалг  тяшкилатлар  тяряфиндян  игтисади  инкишафын 

тямин олунмасы, милли валйутанын сабитлийинин йарадылмасы милли 

мцдафияйя  айрылан  йардымларла  дястяклянди.  Авропа  гитясиндя 

енержи  тящлцкясизлийиндя  аддымлар  атылды  вя  инди  бизим  кифайят 

гядяр  малийямиз  вар.  Азярбайъан  игтисадиййатынын  мцщцм 

щиссяси  сайылан  нефт  секторуна  хариъи  инвестисийаларын  ъялб 

едилмяси нятиъясиндя бюйук щяъмдя енержи ресурсларынын щасилаты 

мифдян  реаллыьа  чеврилди  вя  азад  базар  мцнасибятляринин 

гурулмасы  сайясиндя  Азярбайъанын  формалашмыш  игтисади 

модели  олаъагдыр.    Щяля  Илщам  Ялийев  баш  назир  олдуьу 

дюнямдя  чох  эюзял  фраза  ишлятмишдир:  «Щесаб  един  ки,  

Азярбайъанда  нефт  йохдур  вя  биз  фикримизи  гейри  нефт 

секторуна  да  йюнялтмялийик.  Йяни  о  сюйляйирди  ки, 

Азярбайъанын  нефт  щасил  етдийини  унутмаг  лазымдыр,  онун 

бюйцк ещтийатлары, бюйцк перспективляри вар – буну  бир тяряфя 

гоймаг лазымдыр. Бяли, буну бизя тябият вермишдир. Амма биз 

эяляъяйимизи бунун ясасында гура билмярик. Чцнки бу эеъ-тез 

тцкяняъякдир.  Ъидди  игтисади  сийасят  апармадан,ъидди  сянайе 

апармадан  биз  Азярбайъанын  инкишафыны  тямин  едя  билмярик. 

 

 

89

89 

Буна эюря дя игтисадиййатын диэяр сащялярини инкишаф етдирмяк 

лазымдыр.   

Беляликля,  Илщам  Ялийевин  сяйи  нятиъясиндя  Азярбайъан 

игтисадиййаты инкишаф зирвясиня эялиб чыхмыш вя Авропада мюв-

гейимизин  цстцн  олмасы  мящз  бизим  игтисади  амилляримизля 

баьлыдыр.  Юлкямиздя  эцълц  няглиййат  сектору,  няглиййат  ком-

плекси вардыр. Онун структур просесляри Азярбайъан цчцн игти-

сади  инкишафа  сябяб  олур.  Цмумиййятля,  няглиййат  сектору  ол-

майан  юлкядя  инвестисийадан  данышмаг  гейри-мцмкцндцр. 

ХХI ясрдя, йяни щал-щазырда Азярбайъанда кифайят гядяр  ири-

мигйаслы  лайищяляр  кечирилир.  Мящз  еля  Бакы-Тбилиси-Ъейщан 

Щейдяр Ялийевин дцщасынын тянтянясидир. О, дюнямлярдя Щей-

дяр Ялийев сюйляйирди: «Бакы-Тбилиси-Ъейщан иряли эедяъяк, эе-

дяъяк,  эедяъяк».    Беляликля,  бейнялхалг  аренада  танынан  шир-

кятляр  лайищя  цчцн  Азярбайъана  эялирляр.  Бакы-Тбилиси-

Ъейщанла  бярабяр  Азярбайъана  милйард  долларлар  сярмайя 

эялир. Бу эялир нефт фондуна гойулур. Беляликля, Азярбайъанын 

нефт  стратеэийасы  юлкядя  иътимаи-сийаси  сабитлийин  йарадылмасы, 

хариъи инвестисийаларын ъялб едилмяси цчцн щцгуги базанын фор-

малашдырмасынын,  хариъи  инвестисийалар  васитясиля  мцщцм  лайи-

щялярин  щяйата  кечирилмяси  вя  нящайят  ялдя  олунан  эялирлярин 

гейри-нефт  секторуна  йюнялдилмяси:  йени  мцяссися,  заводларын 

ачылмасыны тямин етди. Бу да бизим бцдъямизи артырараг халгы-

мызын  рифащыны  йахшылашдырараг,  онун  эяляъяйини  мцяййянляш-

дирди.  Бакы-Тбилиси-Ъейщан  лайищяси  Азярбайъанын  бейнялхалг 

аренада  чякисини  артырды.  Бакы-Тбилиси-Ъейщан,  Бакы-Тбилиси-

Ярзурум,  Бакы-Тбилиси-Гарс  лайищяляри  Азярбайъан  игтиса-

диййатынын  ордусунун  бейнялхалг  мцнасибятиляр  чярчивясиндя 

дипломатик эцъцнцн артмасына, эеостратежи мювгейиня, тящлц-

кясизлийиня, ямякдашлыг програмларынын йаранмасына, ян ясасы  

ишьал  олунмуш  яразилярин  гайтарылмасына  бюйцк  юням  верир. 

Ейни  заманда  Азярбайъан  игтисади  ямякдашлыг  тяшкилатынын 

цмумдцнйа  игтисади  ямякдашлыг  тяшкилатынын,  цмумдцнйа 

тиъарят  тяшкилатынын  ЭУАМ-ын,  БМТ-нин,  АШ  ПА-нын  Гара 

дяниз тяшкилатынын, МДБ-нин вя ЙУНЕСКО кими бир сыра тяш-

 

 

90 

90 

килатларын цзвцдцр. Щямчинин Азярбайъанын хариъдя 47 сяфир-

лийи, 56 нцмайяндя консуллуьу мювъуддур вя 160 юлкя илшя ди-

пломатик  ялагяляр  сахлайыр.  Щазырда  Азярбайъан,  Тцркийя 

щюкцмятлярарасы  мцштяряк  комиссийасынын  разылашмасына  яса-

сян Бакы-Гарс истигамятиндя бирбаша авто рейсляр щяйата кечи-

рилир.  2008-ъи  ил  тарихиндя  Азярбайъанда  бюйцк  нцфуза  малик 

олан АДА вя Москва Дювлят Университети юз фяалиййятиня баш-

ламышдыр. Бу да Азярбайъанда эедян игтисади инкишаф просесля-

рин нятиъясидир. Щазырда Азярбайъан, Пакистанла, Маъарыстан-

ла,  Газахыстанла,  Украйна,  Молдова,  Тцркийя  иля  игтисади 

мцнасибятляр  сахлайыр.  2008-ъи  ил  ийул  айынын  7-синдя  Азяр-

байъанла Маъарыстан арасында бизнес форуму кечирилмиш раби-

тя,  кянд  тясяррцфаты  цзря  сазиш  имзаланмышдыр.  2008-ъи  ил  ийул 

айынын  10-да  Азярбайъанда  Бейнялхалг  Сыьорта  Форуму  ишя 

башламышдыр. 2009-ъу ил йанвар айынын 28, 29, 30, 31-и тарихин-

дя дцнйа игтисади форуму кечирилмишдир. Мягсяд малиййя бющ-

ранында чыхыш, енержи тящлцкясизлийиня кюмяк етмяк иди. Илщам 

Ялийев  бу  форумда  иштирак  едяряк  Азярбайъанын  игтисади  по-

тенсиалыны  эюз  юнцндя  ъанландырды.  Щямчинин  Азярбайъан 

транзит  юлкя  кими  дейил,  ихраъ  едян  юлкя  кими  иштирак  едяъяк. 

Мян эянъ бир сийасятчи кими гейд едя билярям ки, Азярбайъан 

дцзэцн сийасят нятиъясиндя юз игтисади инкишафы наминя юз лайи-

щялярини  эерчякляшдиря  биляъяк,  йахын  иллярдя  Азярбайъан  игти-

садиййаты даща бюйцк нцфуза малик зирвядя олаъагдыр. 

 

 

 

Улу юндяримиз Щейдяр Ялийев эянълярин севимлиси олмушдур 

                          Мяликли Эцнел, Сосиал елмляр вя психолоэийа 

                                                      факцлтясинин III курс тялябяси    

 

 

 

90-ъы  иллярин  яввялляриндя  республикамыздакы,  мювъуд 

щяръ-мярълик шяраитиндя йаранан эянъляр тяшкилатларында сийаси-

ляшмя,  популизм  мейлляри  юзцнц  бирузя  верирди. Бу  тяшкилатла-

 

 

91

91 

рын  бир  чоху  о  дюврдя  фяалиййят  эюстярян  сийаси  партийа  вя 

грумларын тясири алтына дцшмцшдцр. 

 

Республикамызда йаранан вязиййят эянълярин пис алудя-

чилийиня сябяб олмушдур. 

 

Лакин  Цмумилли  лидеримиз  Щейдяр  Ялийевин  халгын  тя-

киди тяляби иля щакимиййятя гайдышындан сонра Республикамыз-

да эянъляр арасында йаранмыш бу хаоса тядриъян сон гойулду. 

Ъянъ  няслин  мяняви-яхлаги  сявиййясинин  мцщцм  голларындан 

бириня чеврилди. 

 

Бцтцн  сащялярдя  олдуьу  кими  Щейдяр  Ялийев  Азяр-

байъан  мцстягиллийи,  суверенлийи  вя  ярази  бцтювлцйцнцн  го-

рунмасы, юлкядя щцгуги, демократик дювлят гуруъулуьу просе-

синин уьурла щяйата кечирилмяси, эянълярин айры-айры сийаси пар-

тийа вя гурумларын дейил, цмумилли дювлят мянафейляри ясасында 

сяфярляр едилмяси, ващид эянъляр сийасятинин ишляниб щазырланма-

сы  зярурулийини  ортайа  гойду.  Бу  дюврцн  эянълярини  бирляшдир-

мяк  мягсяди  иля  щятта  «Эянъляр  вя  Идман  Назирлийинин  йара-

дылмасы»  щаггында  1994-ъц  илдя  фярманда  имзаланды.  Щейдяр 

Ялийев  ишэцзар  фяалиййяти  нятиъясиндя  Азярбайъан  эянъляриня 

гурмаг,  йаратмаг,  ад-сан  газанмаг  тящсилдя,  идманда  би-

ринъилик газанмаг кими эюзял шяраит йаратды. О, президентлийи-

нин  илк  эцнляриндян  ушаг  вя  эянълярин  проблемляринин  щялли  са-

щясиндя тядбирлярин эюрцлмяси, онларын юз имкан вя баъарыгла-

рыны  реаллашдыра  билмяляри  цчцн  эюзял  шяраит  йаратды.  Ушаг  вя 

эянълярин  физики  зещини  мяняви-яхлаги,  вятянпярвярлик  тярбийяси 

ишини, онларын сосиал-игтисади щяллини сцрятляндирмяк мягсяди иля 

чох  бюйцк  тядбирляр  щяйата  кечирди.  Республикада  йени-йени 

эянъляр  тяшкилаты  йарадылды.  Эянълярин  сосиал  проблемляринин 

щялли  цчцн  йени  програмлар  ишляниб  щазырланды.  Эянъляр  дювлят 

идаряетмя органларында ишя гябул олунмаьа башлады. 

 

Щейдяр  Ялийев  эянълярин  бир  инъи  форумунда  демишдир: 

«Эянъляримизин гаршысында дуран ясас вязифялярдян бири мяняви 

тярбийя мясялясидир… Мяняви тярбийя даим апармаг лазымдыр 

вя  эянъляримизи  йцксяк  мянявиййат  рущунда  тярбийляндирмяк 

лазымдыр.  Цмумбяшяри  дяйярляр  Азярбайъан  халгынын    милли-

 

 

92 

92 

мяняви  дяйярляри  щяр  бир  эянъ  тяряфиндян  мянимсянилмялидир. 

Мянявиййат олмайан йердя щеч бир шей ола билмяз»

1

.  

 

Щейдяр Ялийев гыса бир мцддят ярзиндя Республикамы-

зын эянълярини бейнялхалг ялагялярини йаратмалары цчцн БМТ, 

ЙУНЕСКО Авропа Шурасы, Авропа Бирлийи вя саир бейнялхалг 

Тяшкилатларын  эянъляр  програмына  гошулмаг,  ямякдашлыг  ет-

мяк  формаларыны  йаратмышдыр.  Ейни  заманда  Азярбайъан 

эянъляри  МДБ  юлкяляринин  эянъляр  гурумлары  иля  эюрцшляр  вя 

данышыглар апармаьа башламышлар.  

 

Щейдяр  Ялийев  Республикада  хцсуси  истедада  малик 

олан эянъляри цзя чыхармаг, бу гябилдян олан эянъляря диггят 

вя  гайьыны  артырмаг  онлары  йарадыъылыьа  щявясляндирмяк  сащя-

синдя хейли иш эюрмцшдцр. 

 

Республикамызда кечирилян «Бакы пайызы» адлы эянъ ис-

тедадларын мащны фестивалы буна мисал ола биляр.  

 

Щейдяр Ялийев Азярбайъан эянълярини даща да рущлан-

дырмаг  цчцн  «Азярбайъан  эянъ  истедадларына  дювлят  гайьысы 

щаггында»,  «Дювлят  эянъляр  сийасяти  щаггында»,  «Эянълярдя 

вятянпярвярлик вя вятяндашлыг щиссинин йцксядилмяси щаггында», 

«Ордудан тярхис олунмуш эянълярин мяшьуллуьу щаггында» вя 

с.  Онларын  дювлят  програмларынын  щазырланмасы  щаггында  фяр-

манлар вермишдир. Бу програмлар щазырланмыш, бу эцндя уьур-

ла щяйата кечирилир.  

 

Щейдяр  Ялийев  Азярбайъан  эянъляринин  икинъи  форуу-

мунда демишдир:  

«…Инанырам  ки,  Азярбайъанын  эяляъяйи  бундан  сонра  да  юл-

кямизин  дювлятчилийимизин  вя  мцстягиллийимизи  даим  мцдафия