Yer: Van, Rescate Otel program ve özetler programme and abstracts

Anahtar kelimeler:  İbn Sina, ahlak, fezilet, sihhat, şifa, tıp tarihi
                                                          
Summary
The Persian doctor, the scientist, the philosopher and the poet Abu Ali al Hussein 
ibn Abdallakh  of  Ibn  Sina  (Avicenna)  was  born  in  the  village  of Afshan,  near 
Bukhara.    He  lived  in  Central Asia  and  Iran,  studied  mathematics,  astronomy, 
philosophy and medicine in Bukhara, held positions of the doctor and viewfinder at 
various governors. 
The main philosophical works – "The healing book" (in the reduced statement – 
"The  rescue  book"),  "The  book  of  instructions  and  manuals",  "The  knowledge 
book" (in Farsi language). Ibn Sina's philosophy carries on traditions of east aristo-
telizm  in  the  field  of  metaphysics,  gnoseology  and  logic,  partly  –  the  ontologic 
concept of Neoplatonism. Ibn Sina is denied by a world in time, explaining it as a 
timeless emanation of God – "the first reason" from which in a hierarchical order 
expire  reasons,  souls  and  bodies  of  heavenly  spheres.  "Universal  reason"  and 
"world soul" Neoplatonism are split up at it for separate reasons and souls according 
to Aristotel's cosmological scheme. Only God, after Ibn Sina, possesses absolute 
existence, nevertheless other but only is possible, and is valid only thanks to God. 
However the nature which has expired from God through hierarchy of emanations, 
develops further by the principle of self-movement, being at the same time closed 
in  time  and  space.  In  Ibn  Sina's  social  doctrine  the  thought  of  an  armed  revolt 
against  unfair  board  is  remarkable.  Muslim  theologians  (in  particular,  Gazali) 
accused to Ibn Sina of heresy and atheism whereas Ibn Rushd criticized him from 
positions  of  more  consecutive  naturalism.  Ibn  Sina's  philosophical  and  natural-
science  treatises  enjoyed  wide  popularity  in  the  east  and  in  the  West  during  a 
number of centuries.
Key words: Ibn Sina, behavior, treatment, benefits, history of  medicine
118

1898 Tarihinde Yayınlanan “Nevsal-i Afiyet” Kitabındaki 
“Hipnotizma – Manyetizma”  Başlıklı Yazı Bağlamında 
Hipnoz Tedavisinin Değerlendirilmesi
The Evaluation of Hypnosis Treatment,  Contextual of 
"Hypnotism and Magnetism" Topic in "Nevsal-i Afiyet" 
Book Which was Published in 1898
Mesut ERSOY*,  Eray Serdar YURDAKUL*,  Fatih NAMAL*
* Gülhane Askeri Tıp Akademisi
Tıp Tarihi ve Deontoloji Anabilim Dalı 
Etlik / ANKARA
[e-mail]
Özet
    Hipnoz  terimi,  Yunan  mitolojisinde  uyku  tanrısı  olarak  bilinen  Hypnosis’ten 
gelmektedir. Hipnoz, telkin yoluyla diğer bir kişinin bilinç ve farkındalık, vücut, 
hisler,  duygular,  düşünceler,  hafıza  veya  davranışlarında  değişiklik  elde  etmek 
üzere tasarlanmış veya bu sonucu ortaya çıkaran eylem veya prosedürlerden oluşan 
uygulama yöntemidir. Hipnotizma günümüzde genellikle alternatif ve tamamlayıcı 
tıp yöntemi olarak sporadik vakalarda kullanılmaktadır. Ancak, tarihte bir çok antik 
medeniyette şifacılar, medyumlar, kahinler tarafından özellikle insanları etkilemek, 
transa  geçmek  veya  kötü  ruhları  kovmak  amacıyla  kullanılmıştır.  Hipnotizmayı, 
bilimsel olarak tıbba tanıtan, Avusturyalı hekim Frans Anton Mesmer’dir ( 1734 – 
1815). Hipnotizma, Frans Anton Mesmer’in 1765 yılında yayınladığı “Yıldızların 
ve  Seyyarelerin  İnsan  Vücuduna  Fizyolojik  Etkileri’’  başlıklı  doktora  tezinden 
sonra tekrar popüler hale gelmiştir. Bu çalışmada hipnotizmanın tarihsel gelişimi ve 
1898  tarihinde  yayınlanan  “Nevsal-i Afiyet”  kitabındaki  “Hipnotizma  -  Many-
etizma”  başlıklı  yazının  tercümesi  kapsamında  hipnotizma  konusu 
değerlendirilmiştir. 
Anahtar Kelimeler: Hipnoz, Mesmer, Nevsal-i Afiyet.
Summary
   The term of “hipnoz”, comes from “hypnosis” in ancient Greek mithology which 
is  known  as  the  god  of  sleep.  Hypnosis  is  another  person's  consciousness  and 
awareness  through  inculcate,  body,  feelings,  emotions,  thoughts,  memories  or 
changes  in  behavior  designed  to  achieve  this  result  or  action  or  procedure  that 
reveals the method of application. Hypnotism is usually used in sporadic cases as a 
method  of  alternative  and  complementary  medicine.  However,    historically,  in  
many  ancient  civilizations,  hypnosis  is  used  by  healers,  mediums  and  priests, 
particularly to influence people, go into trance or ward off evil spirits. Hypnotism 
was introduced by the Austrian physician Frans Anton Mesmer to medicine as a 
scientifically  (1734  –  1815).  Hypnotism  has  become  populer  after  the  doctoral 
thesis, "Upon the Influence of the Stars on the Human Body", published in 1765, by 
Frans Anton Mesmer. In this study we evaluated that the historical development of 
hypnotism  and  translations  of  "hypnotism  and  magnetism"  topic  in  "Nevsal-i 
Afiyet" book which was published in 1898. 
Key Words: Hypnosis, Mesmer, Nevsal-i Afiyet.
Ebu Ali İbn Sina`ın Tıp Tarihinde 
ve Pedagoji Fikir Tarihimizde Yeri
The Place of Ebu Ali İbn Sina in  the History of Medicine 
and Pedagogy
Nübar HAKIMOVA
Doçent doctor, Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi Folklor İnstitutu, 
e-mail:[e-mail]
Özet
İbn  Sina  yüksek    yeteneği  ile  dönemin  büyük  bilim  adamı,  tabibi  ve  düşünürü 
olmuştur.  Bildiride İbn Sina`nın genel türk ve genel dünya  pedagoji fikir tarihinde 
önemli  yere  sahip  olması  öyrenilmiş,  şu  sonuçlara  gelinmişdir:  a)  İbn  Sina  tıp 
ilmine  armağanlar  vermekle  beraber,  aynı  zamanda  tıbbın  öğretilme  yöntemleri, 
doktor - hasta ilişkileri pedagoji ilminin talepleri düzeyinde araştırmıştır. İbn Sina 
“Kanun ve Şifa” isimli eserlerini kolay ve çabuk öğrenmeleri için ber bölümden 
sonra sonuçlar ve kısa yorumlar yazmıştır. b)  İbn Sina ahlaka ve fazilet terbiyesine 
büyük önem vermiş, ve bunun insanlar için büyük önem taşıdığını söylemiştir. c) 
İbn Sina padişahların ahlaki manevi hayatı ile ilgili değerli fikirler ireli sürmüştür. 
Şöyle ki o bazı yazılarında padişahların faziletli bir hayat sürmesini, kadınlardan 
uzak durmasını, felyesof ve bilimadamlarından yararlanmaya çalışmasını yüksek 
değerlendirmiştir. Başka bir tarfadanda kendi de hükümdarlara vezirlik yapmış ve 
kendi görüşlerine de uygun olarak bir felyesof ve bilimadamı devlet memurunda 
birleşmiştir. d) İbn Sina her zaman ilme önem vermiştir. Bilgi edinmek bu dünyada 
olduğu kadar ölümden sonraki hayatda da mutluluk için gereklidir. Ibn sina belirtir 
ki, ilim insanın kendisini anlaması ve Allah`ı tanıması için gereklidir. e) İbn Sina 
vücudun  terbiyesine,  şahsın  fiziki  gelişmesine  önem  vermiştir.  O  Hifz-Sıhhat 
konularını geniş araştırmış ve şöyle bir sonuca gelmişdir ki, günlük hayatda yapılan 
hareket  düzenli  ve  planlı  bir  biçimde  yapılırsa  faydasını  açıkca  görebileceğini 
belirtir. Yazar harekete daha büyük değer vererek insan beyninin bilgi alma kapasi-
tesini,  tefekkürünü  geliştirdiğini  söyler.  Bu  fikirlere  benzer  yüz  yıllar  sonra 
tanınmış  fizkiçi  Pavlov  bedenin  hareketi  beynin  gelişmesni  olumlu  etki  etdiğini 
söylemiştir.  f)  İbn  Sina,  çocuğa  ilgi  ve  sevgi  onun  eğitimi  ile  ilgili  günümüz 
pedagoglarımız için değerli fikirler söylemiştir. Onun bu hakdaki görşleri “Kanun” 
ve “Şifa” kitaplarında yer alır.  
 
Anahtar kelimeler:  İbn Sina, ahlak, fezilet, sihhat, şifa, tıp tarihi
                                                          
Summary
The Persian doctor, the scientist, the philosopher and the poet Abu Ali al Hussein 
ibn Abdallakh  of  Ibn  Sina  (Avicenna)  was  born  in  the  village  of Afshan,  near 
Bukhara.    He  lived  in  Central Asia  and  Iran,  studied  mathematics,  astronomy, 
philosophy and medicine in Bukhara, held positions of the doctor and viewfinder at 
various governors. 
The main philosophical works – "The healing book" (in the reduced statement – 
"The  rescue  book"),  "The  book  of  instructions  and  manuals",  "The  knowledge 
book" (in Farsi language). Ibn Sina's philosophy carries on traditions of east aristo-
telizm  in  the  field  of  metaphysics,  gnoseology  and  logic,  partly  –  the  ontologic 
concept of Neoplatonism. Ibn Sina is denied by a world in time, explaining it as a 
timeless emanation of God – "the first reason" from which in a hierarchical order 
expire  reasons,  souls  and  bodies  of  heavenly  spheres.  "Universal  reason"  and 
"world soul" Neoplatonism are split up at it for separate reasons and souls according 
to Aristotel's cosmological scheme. Only God, after Ibn Sina, possesses absolute 
existence, nevertheless other but only is possible, and is valid only thanks to God. 
However the nature which has expired from God through hierarchy of emanations, 
develops further by the principle of self-movement, being at the same time closed 
in  time  and  space.  In  Ibn  Sina's  social  doctrine  the  thought  of  an  armed  revolt 
against  unfair  board  is  remarkable.  Muslim  theologians  (in  particular,  Gazali) 
accused to Ibn Sina of heresy and atheism whereas Ibn Rushd criticized him from 
positions  of  more  consecutive  naturalism.  Ibn  Sina's  philosophical  and  natural-
science  treatises  enjoyed  wide  popularity  in  the  east  and  in  the  West  during  a 
number of centuries.
Key words: Ibn Sina, behavior, treatment, benefits, history of  medicine
119

Hastalık Tedavisinde Batıl İnanışlar
Superstitious Beliefs in the Treatment of Diseases
İnci HOT*
Mahmut GÜRGAN**
* Doç. Dr. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı, 
İstanbul.
** Yard.Doç.Dr. Bezm-i Alem Vakıf Üniversitesi tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve 
Etik Anabilim Dalı, İstanbul.
e-mail:[e-mail]
Özet
   İnsanlık tarihinin eski dönemlerinden beri hastalıkların tedavisinde ilaçlar, cerrahi 
yöntemler  dışında  bazen  sihirsel  ve  dinsel  işlemlerle  sağaltma  yöntemlerine 
başvurulmuştur.  Bütün  semavi  dinlerin  büyü  ve  büyü  ile  ilgili  uygulamaları 
yasaklamasına rağmen, hastalıkları çeşitli büyüsel işlemlerle tedavi etme çabaları 
varlığını sürdürmüştür. Dinsel işlemlerle tedavinin temelini Tanrıya, ruhlara ya da 
totemlere yalvarma yoluyla hastalığın kaynağını yok etmek oluşturur. Bu işlemler 
uygulanırken  büyüsel  eşyalar  yerine  dua,  dualı  nesneler  ve  yakarma  ile  din 
adamları,  hoca  veya  yatır  ziyaretleri  vardır.   Amaca  ulaşılmak  için  dinin  kutsal 
saydığı değerlerine, peygamberlerine, kutsal kitaplarına başvurulur. 
 
Müslüman  topluluklarında  bazı  hastalıklara  cinlerin  sebep  olduğuna 
inanışına rastlanırdı; epilepsi ve delilik tam anlamıyla cine tutulma olarak görülme-
kteydi.  Hastalıkların  muskalar  ve  dualar  yoluyla  tedavisine  ilişkin  örneklere 
rastlansa da, bu sınırlandırılmıştır. Hz. Peygamber yalnızca muskaların içeriklerinin 
Kur'an-ı Kerim öğretisi ile uyum içersinde olmaları halinde izin vermiştir. Şifa, din 
ve büyü kavramları iç içe geçmiştir.
 
Bu bildiri kapsamında çeşitli dönemlerde tanımlanmış olan dinsel ve büyü-
sel işlemler ele alınarak incelenmiştir.
Summary
  
Since the beginning of human history, people have been using magical and 
religious methods in the treatment of diseases in addition to using drugs or surgical 
procedures. Although  all  monotheistic  religions  prohibit  the  magic  and  magic-
related methods, magical methods have continued their existence to treat a variety 
of diseases. The basis of the treatment in religious processes is to appeal to God, 
spirits or totems to destroy the source of the disease. To implement this treatment 
people used prayers and invocation objects, praying to God or visiting the tombs of 
the saints instead of using magical items. Aiming to reach to the treatment and the 
sacred values of religion, prophets and holy books are referenced. 
XVII . Yüzyılda Orta Anadolu’da Cerrahlık ve Hukuki 
Boyutu
Surgery and Its Legal Aspects in the XVII. Century in Cen-
tral Anatolia
*Kemal KAYA 
*Yard. Doç. Dr. , YYÜ, Eğitim Fakültesi, VAN
e-mail:[e-mail]
Özet
  Tıbbi hastalıkların tedavisinde bir yöntem olarak kullanılan cerrahinin geçmişi çok 
eskilere  dayanmaktadır.  Tarihi  süreç  içerisinde  insan  anatomisi,  hastalıklar  ve 
tedavileri hakkında bilgi birikiminin etkisiyle hasta bedenine cerrahi müdahalelerde 
bulunulmaya başlanmıştır. İnsanların medenileşme süreciyle, insan bedenine yöne-
lik cerrahi müdahale bazı toplumlarda erken, bazılarında ise daha geç başlamıştır. 
Tarih  bilimi  hastalıklarla  mücadele  etme  bilgi  ve  kültürünün  oluşmasında  yerel 
tecrübeler  kadar  dinlerin  yayılışı  ve  kitlesel  göçlerin  de  etkisi  olduğu  sonucuna 
varmamıza imkân vermektedir. Anadolu coğrafyasını İslam öncesi ve Türk-İslam 
dönemleri  açısından  değerlendirdiğimizde  tarihsel  süreç  içerisinde  hastalıklar  ve 
tedavi  yöntemlerine  ilişkin  gelişimde  farklılıkları  daha  iyi  gözlemlemek  imkân 
dâhilindedir.  Bilindiği  gibi  Türk  kültürünün  Anadolu'da  boy  göstermesiyle,  bu 
kültürün  önemli  bir  bölümünü  oluşturan  halk  hekimliği  ve  halk  ilaçları  da  bu 
coğrafyaya  taşınmıştır.  14.  yüzyıldan  itibaren  Osmanlı  tıbbı  ile  ilgili  telif  ve 
tercüme birçok eser yazılmıştır. Geniş bir bilgi külliyatına yaslanan Osmanlı hekim-
lerinin  hastalıklarla  mücadele  ve  insan  bedenine  cerrahi  müdahalede  bulunma 
yöntem  ve  niteliklerini  oldukça  iyileştirdikleri  görülmektedir.  insan  bedenine 
cerrahi  müdahale,  dini  ve  hukuki  boyutu  olan  bir  meseledir.  Osmanlı  tıbbının 
uygulamalarına baktığımızda cerrahi müdahaleler konusunda bir hukuk nosyonu-
nun  teşkil  edildiğini  görmekteyiz.  Bu  bildiride  XVII.  Yüzyılda  orta  Anadolu  
kentleri olan Konya, Kayseri, Afyon ve Isparta örneklerinde cerrahi müdahalede 
bulunulan  hastalıklar,  yöntemler  ve  bu  konularda  hasta  ile  hekimler  arasında 
hazırlanmış olan sözleşme metinleri üzerinden dönemin Osmanlı tıbbına Şer’iyye 
Sicilleri penceresinden bir kapı aralanmaya çalışılmıştır.
Anahtar sözcükler; Osmanlı, tıp tarihi, cerrahi müdahale, hukuki sözleşme.
Summary
   Surgery used as a method of medical treatment of diseases is based on ancient 
times. In the historical process, surgical intervention on the human body had begun 
with the influence of knowledge about the human anatomy, diseases and treatments. 
 
Also, in the Muslim communities people still believe that some diseases are 
caused by demons; those who suffered from epilepsy and insanity were believed to 
be vessels to demons. Although examples were observed relating to treatments of 
diseases  using  charms  and  prays,  this  was  still  limited.  Mohammed  the  Prophet 
limited treatments that involved amulets and prayers, but he allowed them only if 
the  amulets  were  compatible  with  the  Holy  Quran.  Healing,  religion  and  magic 
were intertwined concepts. 
 
These  alternative  methods  of  healing  involving  religious  and  magical 
processes had been examined.
As  parallel  with  civilization,  beginning  time  of  surgical  interventions  to  human 
body changed from society to society. The science of history allows us to have an 
idea about local experiences related to the formation of knowledge and culture to 
cope with diseases, and also provides us with recognizing the impact of spread of 
religions  and  the  mass  immigration  on  this  formation.  When  pre-Islamıc  and 
Turkish-Islamic  periods  in Anatolia  are  considered,  it  is  possible  to  observe  the 
differences in the development of treatment methods in the historical process. As 
known, when Turkish culture began to spread in Anatolia, folk medicine and folk 
remedies which constituted an important part of the culture has been moved to this 
region. Since 14th century, many books about Ottoman medicine has been written 
or translated. It is seen that Ottoman physicians who had a large corpus of informa-
tion on the human body improved their quality and methods related to coping with 
diseases and surgery. Surgery on the human body is a matter which has religious 
and legal aspects. When we look at the practices of Ottoman medicine, we can see 
that the law is formed for the notion of surgical interventions. In this paper, it is 
aimed  to  explain  diseases  treated  through  surgery,  methods  and  some  contracts 
between  patients  and  physicians  in  the  central Anatolian  cities  such  as  Konya, 
Kayseri, Afyon  and  Isparta  in  XVII.  Century  through  texts  to  the  Sharia  Court 
Records.
Key words; Ottoman, history of medicine, surgery, legal contract.
* Assistan Prof. Dr. YYÜ, Faculty of Education, VAN
120

Hastalık Tedavisinde Batıl İnanışlar
Superstitious Beliefs in the Treatment of Diseases
İnci HOT*
Mahmut GÜRGAN**
* Doç. Dr. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı, 
İstanbul.
** Yard.Doç.Dr. Bezm-i Alem Vakıf Üniversitesi tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve 
Etik Anabilim Dalı, İstanbul.
e-mail:[e-mail]
Özet
   İnsanlık tarihinin eski dönemlerinden beri hastalıkların tedavisinde ilaçlar, cerrahi 
yöntemler  dışında  bazen  sihirsel  ve  dinsel  işlemlerle  sağaltma  yöntemlerine 
başvurulmuştur.  Bütün  semavi  dinlerin  büyü  ve  büyü  ile  ilgili  uygulamaları 
yasaklamasına rağmen, hastalıkları çeşitli büyüsel işlemlerle tedavi etme çabaları 
varlığını sürdürmüştür. Dinsel işlemlerle tedavinin temelini Tanrıya, ruhlara ya da 
totemlere yalvarma yoluyla hastalığın kaynağını yok etmek oluşturur. Bu işlemler 
uygulanırken  büyüsel  eşyalar  yerine  dua,  dualı  nesneler  ve  yakarma  ile  din 
adamları,  hoca  veya  yatır  ziyaretleri  vardır.   Amaca  ulaşılmak  için  dinin  kutsal 
saydığı değerlerine, peygamberlerine, kutsal kitaplarına başvurulur. 
 
Müslüman  topluluklarında  bazı  hastalıklara  cinlerin  sebep  olduğuna 
inanışına rastlanırdı; epilepsi ve delilik tam anlamıyla cine tutulma olarak görülme-
kteydi.  Hastalıkların  muskalar  ve  dualar  yoluyla  tedavisine  ilişkin  örneklere 
rastlansa da, bu sınırlandırılmıştır. Hz. Peygamber yalnızca muskaların içeriklerinin 
Kur'an-ı Kerim öğretisi ile uyum içersinde olmaları halinde izin vermiştir. Şifa, din 
ve büyü kavramları iç içe geçmiştir.
 
Bu bildiri kapsamında çeşitli dönemlerde tanımlanmış olan dinsel ve büyü-
sel işlemler ele alınarak incelenmiştir.
Summary
  
Since the beginning of human history, people have been using magical and 
religious methods in the treatment of diseases in addition to using drugs or surgical 
procedures. Although  all  monotheistic  religions  prohibit  the  magic  and  magic-
related methods, magical methods have continued their existence to treat a variety 
of diseases. The basis of the treatment in religious processes is to appeal to God, 
spirits or totems to destroy the source of the disease. To implement this treatment 
people used prayers and invocation objects, praying to God or visiting the tombs of 
the saints instead of using magical items. Aiming to reach to the treatment and the 
sacred values of religion, prophets and holy books are referenced. 
XVII . Yüzyılda Orta Anadolu’da Cerrahlık ve Hukuki 
Boyutu
Surgery and Its Legal Aspects in the XVII. Century in Cen-
tral Anatolia
*Kemal KAYA 
*Yard. Doç. Dr. , YYÜ, Eğitim Fakültesi, VAN
e-mail:[e-mail]
Özet
  Tıbbi hastalıkların tedavisinde bir yöntem olarak kullanılan cerrahinin geçmişi çok 
eskilere  dayanmaktadır.  Tarihi  süreç  içerisinde  insan  anatomisi,  hastalıklar  ve 
tedavileri hakkında bilgi birikiminin etkisiyle hasta bedenine cerrahi müdahalelerde 
bulunulmaya başlanmıştır. İnsanların medenileşme süreciyle, insan bedenine yöne-
lik cerrahi müdahale bazı toplumlarda erken, bazılarında ise daha geç başlamıştır. 
Tarih  bilimi  hastalıklarla  mücadele  etme  bilgi  ve  kültürünün  oluşmasında  yerel 
tecrübeler  kadar  dinlerin  yayılışı  ve  kitlesel  göçlerin  de  etkisi  olduğu  sonucuna 
varmamıza imkân vermektedir. Anadolu coğrafyasını İslam öncesi ve Türk-İslam 
dönemleri  açısından  değerlendirdiğimizde  tarihsel  süreç  içerisinde  hastalıklar  ve 
tedavi  yöntemlerine  ilişkin  gelişimde  farklılıkları  daha  iyi  gözlemlemek  imkân 
dâhilindedir.  Bilindiği  gibi  Türk  kültürünün  Anadolu'da  boy  göstermesiyle,  bu 
kültürün  önemli  bir  bölümünü  oluşturan  halk  hekimliği  ve  halk  ilaçları  da  bu 
coğrafyaya  taşınmıştır.  14.  yüzyıldan  itibaren  Osmanlı  tıbbı  ile  ilgili  telif  ve 
tercüme birçok eser yazılmıştır. Geniş bir bilgi külliyatına yaslanan Osmanlı hekim-
lerinin  hastalıklarla  mücadele  ve  insan  bedenine  cerrahi  müdahalede  bulunma 
yöntem  ve  niteliklerini  oldukça  iyileştirdikleri  görülmektedir.  insan  bedenine 
cerrahi  müdahale,  dini  ve  hukuki  boyutu  olan  bir  meseledir.  Osmanlı  tıbbının 
uygulamalarına baktığımızda cerrahi müdahaleler konusunda bir hukuk nosyonu-
nun  teşkil  edildiğini  görmekteyiz.  Bu  bildiride  XVII.  Yüzyılda  orta  Anadolu  
kentleri olan Konya, Kayseri, Afyon ve Isparta örneklerinde cerrahi müdahalede 
bulunulan  hastalıklar,  yöntemler  ve  bu  konularda  hasta  ile  hekimler  arasında 
hazırlanmış olan sözleşme metinleri üzerinden dönemin Osmanlı tıbbına Şer’iyye 
Sicilleri penceresinden bir kapı aralanmaya çalışılmıştır.
Anahtar sözcükler; Osmanlı, tıp tarihi, cerrahi müdahale, hukuki sözleşme.
Summary
   Surgery used as a method of medical treatment of diseases is based on ancient 
times. In the historical process, surgical intervention on the human body had begun 
with the influence of knowledge about the human anatomy, diseases and treatments. 
 
Also, in the Muslim communities people still believe that some diseases are 
caused by demons; those who suffered from epilepsy and insanity were believed to 
be vessels to demons. Although examples were observed relating to treatments of 
diseases  using  charms  and  prays,  this  was  still  limited.  Mohammed  the  Prophet 
limited treatments that involved amulets and prayers, but he allowed them only if 
the  amulets  were  compatible  with  the  Holy  Quran.  Healing,  religion  and  magic 
were intertwined concepts. 
 
These  alternative  methods  of  healing  involving  religious  and  magical 
processes had been examined.
As  parallel  with  civilization,  beginning  time  of  surgical  interventions  to  human 
body changed from society to society. The science of history allows us to have an 
idea about local experiences related to the formation of knowledge and culture to 
cope with diseases, and also provides us with recognizing the impact of spread of 
religions  and  the  mass  immigration  on  this  formation.  When  pre-Islamıc  and 
Turkish-Islamic  periods  in Anatolia  are  considered,  it  is  possible  to  observe  the 
differences in the development of treatment methods in the historical process. As 
known, when Turkish culture began to spread in Anatolia, folk medicine and folk 
remedies which constituted an important part of the culture has been moved to this 
region. Since 14th century, many books about Ottoman medicine has been written 
or translated. It is seen that Ottoman physicians who had a large corpus of informa-
tion on the human body improved their quality and methods related to coping with 
diseases and surgery. Surgery on the human body is a matter which has religious 
and legal aspects. When we look at the practices of Ottoman medicine, we can see 
that the law is formed for the notion of surgical interventions. In this paper, it is 
aimed  to  explain  diseases  treated  through  surgery,  methods  and  some  contracts 
between  patients  and  physicians  in  the  central Anatolian  cities  such  as  Konya, 
Kayseri, Afyon  and  Isparta  in  XVII.  Century  through  texts  to  the  Sharia  Court 
Records.