Yer: Van, Rescate Otel program ve özetler programme and abstracts

Key words; Ottoman, history of medicine, surgery, legal contract.
* Assistan Prof. Dr. YYÜ, Faculty of Education, VAN
121

XVII . Yüzyılda Orta Anadolu’da Cerrahlık ve Hukuki 
Boyutu
Surgery and Its Legal Aspects in the XVII. Century in Cen-
tral Anatolia
*Kemal KAYA 
*Yard. Doç. Dr. , YYÜ, Eğitim Fakültesi, VAN
e-mail:[e-mail]
Özet
  Tıbbi hastalıkların tedavisinde bir yöntem olarak kullanılan cerrahinin geçmişi çok 
eskilere  dayanmaktadır.  Tarihi  süreç  içerisinde  insan  anatomisi,  hastalıklar  ve 
tedavileri hakkında bilgi birikiminin etkisiyle hasta bedenine cerrahi müdahalelerde 
bulunulmaya başlanmıştır. İnsanların medenileşme süreciyle, insan bedenine yöne-
lik cerrahi müdahale bazı toplumlarda erken, bazılarında ise daha geç başlamıştır. 
Tarih  bilimi  hastalıklarla  mücadele  etme  bilgi  ve  kültürünün  oluşmasında  yerel 
tecrübeler  kadar  dinlerin  yayılışı  ve  kitlesel  göçlerin  de  etkisi  olduğu  sonucuna 
varmamıza imkân vermektedir. Anadolu coğrafyasını İslam öncesi ve Türk-İslam 
dönemleri  açısından  değerlendirdiğimizde  tarihsel  süreç  içerisinde  hastalıklar  ve 
tedavi  yöntemlerine  ilişkin  gelişimde  farklılıkları  daha  iyi  gözlemlemek  imkân 
dâhilindedir.  Bilindiği  gibi  Türk  kültürünün  Anadolu'da  boy  göstermesiyle,  bu 
kültürün  önemli  bir  bölümünü  oluşturan  halk  hekimliği  ve  halk  ilaçları  da  bu 
coğrafyaya  taşınmıştır.  14.  yüzyıldan  itibaren  Osmanlı  tıbbı  ile  ilgili  telif  ve 
tercüme birçok eser yazılmıştır. Geniş bir bilgi külliyatına yaslanan Osmanlı hekim-
lerinin  hastalıklarla  mücadele  ve  insan  bedenine  cerrahi  müdahalede  bulunma 
yöntem  ve  niteliklerini  oldukça  iyileştirdikleri  görülmektedir.  insan  bedenine 
cerrahi  müdahale,  dini  ve  hukuki  boyutu  olan  bir  meseledir.  Osmanlı  tıbbının 
uygulamalarına baktığımızda cerrahi müdahaleler konusunda bir hukuk nosyonu-
nun  teşkil  edildiğini  görmekteyiz.  Bu  bildiride  XVII.  Yüzyılda  orta  Anadolu  
kentleri olan Konya, Kayseri, Afyon ve Isparta örneklerinde cerrahi müdahalede 
bulunulan  hastalıklar,  yöntemler  ve  bu  konularda  hasta  ile  hekimler  arasında 
hazırlanmış olan sözleşme metinleri üzerinden dönemin Osmanlı tıbbına Şer’iyye 
Sicilleri penceresinden bir kapı aralanmaya çalışılmıştır.
Anahtar sözcükler; Osmanlı, tıp tarihi, cerrahi müdahale, hukuki sözleşme.
Summary
   Surgery used as a method of medical treatment of diseases is based on ancient 
times. In the historical process, surgical intervention on the human body had begun 
with the influence of knowledge about the human anatomy, diseases and treatments. 
Hemşirelik Sürecinin Evrimsel Gelişimi
Evolutionary Development of Nursing Process
 
Türkan IŞIK 1, Meltem AKBAŞ 2, Gülay YILDIRIM 3
1 Yrd.Doç.Dr.MEÜ SYO Hemşirelik Bölümü, Hemşirelik Esasları Anabilim 
Dalı, Mersin 
E-mail adresi: [e-mail]
2Yrd.Doç.Dr.CU. SYO Hemşirelik Bölümü, Hemşirelik Esasları Anabilim 
Dalı, Adana
E-mail: [e-mail]
3Yrd.Doç.Dr.C.Ü. Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı, Sivas
E-mail: [e-mail]
Özet
Hemşirelik,  bireyin,  ailenin  ve  toplumun  sağlığını  ve  esenliğini  koruma  ve 
geliştirme ve hastalık halinde iyileştirme amacına yönelik, hemşirelik hizmetlerinin 
planlanması,  örgütlenmesi,  uygulanması,  değerlendirilmesinden  ve  bu  hizmetleri 
yerine getirecek bireylerin eğitiminden sorumlu bilim ve sanattan oluşan bir sağlık 
disiplinidir. Hemşirelikte bireysel bakım, hastanın biricikliğini korumaya yönelik 
profesyonel bilgi, becerilerini kullanma sanatı ve ahlaki boyutu olan bir olgudur. 
Bireyin  sağlık  sorununu  çözümlemede  belli  sistematik  bir  yöntemle  hemşirelik 
bakımını vermeyi sağlayan ve birbirini izleyen aşamaların oluşturduğu hemşirelik 
aktivitelerinden olan “hemşirelik süreci” kullanılmaktadır. Hemşireliğin tanımı göz 
önüne  tutulduğunda  hemşirenin  hastaya  bakım  verirken  yeterli  bilgi  beceri  ve 
donanıma sahip olarak ve sistematik bir şekilde yaklaşması ancak hemşirelik süreci 
ile gerçekleştirilebilmektedir.
Hemşirelik süreci kavramı ilk kez Lydia Hall tarafından 1955 yılında kullanılmaya 
başlamış ve günümüze kadar ciddi gelişmeler sağlanarak ülkemizde de hemşireler 
tarafından pratik olarak uygulamaya geçirilmiştir. 
Hemşirelik  süreci,  hemşireliğin  hasta  bakımına  katkısının  görünürlüğünü, 
kanıtlanabilirliğini  artırmaktır.  Hemşire  bireyin  günlük  yaşamını  sürdürme 
yeteneğini etkileyen ve yardım gerektiren sorunu belirler. İnsanın içinde yaşadığı 
dünyayı tanımayı, sistemli biçimde bilgi almayı sağlamakla birlikte; sağlıklı/hasta 
kişiye  bireysel  ve  bütüncül  yaklaşım  sergileyerek,  sağlık  düzeyini  koruma  ve 
yükseltmeyi,  hemşirenin  karar  verme  (otonomi)  yeteneğini  geliştirmeyi  sağlar. 
Yirminci yüzyılın başından itibaren teknolojik ilerlemeler ve hemşirelik bilimind-
eki gelişmeler, hemşirelik sürecini de etkilemiştir. Günümüzde hemşirelik sürecinin 
bazı basamakları, birçok sağlık kurumunda bilgisayar ortamına aktarılarak hemşire 
tarafından kullanılmaktadır. 
Bildiride  hemşirelik  sürecinin  tarihsel  evrimini  inceleyerek  önemine  ve  uygu-
lamaya yansıma durumuna ilişkin de kısa bilgi verilecektir.
Anahtar kelimeler: Hemşire, hemşirelik süreci, hemşirelik tanısı, tarih.
Summary
Nursing is a health discipline consisting of science and art responsible for planning, 
organizing, implementing, evaluating nursing services and training individuals to 
conduct these services towards the aim of maintaining and developing the health 
and well being of individuals, families and the society, and healing at the time of an 
illness. In nursing, individual care is the art of using professional knowledge and 
skills, and a moral phenomenon to protect the uniqueness of the patient.
“Nursing process” that is one of the nursing activities providing nursing care in a 
systematic way and consisting of successive steps is used to sort out the individual’s 
health problem. Considering the definition of nursing, it is only possible for the 
nurse  to  approach  the  person  systematically  while  having  necessary  knowledge, 
skills and capabilities through the nursing process.
As a term, the nursing process was firstly used by Lydia Hall in 1955 and after 
exposing to significant changes to date, started to be implemented by nurses in our 
country.
The nursing process increases the visibility and provability of the contribution of 
nursing  to  the  patient  care.  The  nurse  identifies  the  problem  affecting  the 
individual’s ability to resume their daily life and which requires help. While the 
process  makes  it  possible  to  get  to  know  the  world  the  individuals  lives  in  and 
obtain information systematically, it maintains and improves the health condition, 
and  develops  the  decision  making  ability  (autonomy)  of  the  nurse  by  taking  an 
individual and holistic approach towards the patient. The terminological develop-
ments  and  advancements  in  the  nursing  science  since  the  beginning  of  the  20th 
century have also affected the nursing process. Today, some of the steps in the nurs-
ing process have been transferred to computers and used by the nurse.
In the presentation, the historical evolution of the nursing process will be examined 
and  brief  information  regarding  its  importance  and  impact  on  practice  will  be 
provided.
Keywords: Nurse, nursing process, nursing diagnosis, history.
As  parallel  with  civilization,  beginning  time  of  surgical  interventions  to  human 
body changed from society to society. The science of history allows us to have an 
idea about local experiences related to the formation of knowledge and culture to 
cope with diseases, and also provides us with recognizing the impact of spread of 
religions  and  the  mass  immigration  on  this  formation.  When  pre-Islamıc  and 
Turkish-Islamic  periods  in Anatolia  are  considered,  it  is  possible  to  observe  the 
differences in the development of treatment methods in the historical process. As 
known, when Turkish culture began to spread in Anatolia, folk medicine and folk 
remedies which constituted an important part of the culture has been moved to this 
region. Since 14th century, many books about Ottoman medicine has been written 
or translated. It is seen that Ottoman physicians who had a large corpus of informa-
tion on the human body improved their quality and methods related to coping with 
diseases and surgery. Surgery on the human body is a matter which has religious 
and legal aspects. When we look at the practices of Ottoman medicine, we can see 
that the law is formed for the notion of surgical interventions. In this paper, it is 
aimed  to  explain  diseases  treated  through  surgery,  methods  and  some  contracts 
between  patients  and  physicians  in  the  central Anatolian  cities  such  as  Konya, 
Kayseri, Afyon  and  Isparta  in  XVII.  Century  through  texts  to  the  Sharia  Court 
Records.
Key words; Ottoman, history of medicine, surgery, legal contract.
* Assistan Prof. Dr. YYÜ, Faculty of Education, VAN
122

XVII . Yüzyılda Orta Anadolu’da Cerrahlık ve Hukuki 
Boyutu
Surgery and Its Legal Aspects in the XVII. Century in Cen-
tral Anatolia
*Kemal KAYA 
*Yard. Doç. Dr. , YYÜ, Eğitim Fakültesi, VAN
e-mail:[e-mail]
Özet
  Tıbbi hastalıkların tedavisinde bir yöntem olarak kullanılan cerrahinin geçmişi çok 
eskilere  dayanmaktadır.  Tarihi  süreç  içerisinde  insan  anatomisi,  hastalıklar  ve 
tedavileri hakkında bilgi birikiminin etkisiyle hasta bedenine cerrahi müdahalelerde 
bulunulmaya başlanmıştır. İnsanların medenileşme süreciyle, insan bedenine yöne-
lik cerrahi müdahale bazı toplumlarda erken, bazılarında ise daha geç başlamıştır. 
Tarih  bilimi  hastalıklarla  mücadele  etme  bilgi  ve  kültürünün  oluşmasında  yerel 
tecrübeler  kadar  dinlerin  yayılışı  ve  kitlesel  göçlerin  de  etkisi  olduğu  sonucuna 
varmamıza imkân vermektedir. Anadolu coğrafyasını İslam öncesi ve Türk-İslam 
dönemleri  açısından  değerlendirdiğimizde  tarihsel  süreç  içerisinde  hastalıklar  ve 
tedavi  yöntemlerine  ilişkin  gelişimde  farklılıkları  daha  iyi  gözlemlemek  imkân 
dâhilindedir.  Bilindiği  gibi  Türk  kültürünün  Anadolu'da  boy  göstermesiyle,  bu 
kültürün  önemli  bir  bölümünü  oluşturan  halk  hekimliği  ve  halk  ilaçları  da  bu 
coğrafyaya  taşınmıştır.  14.  yüzyıldan  itibaren  Osmanlı  tıbbı  ile  ilgili  telif  ve 
tercüme birçok eser yazılmıştır. Geniş bir bilgi külliyatına yaslanan Osmanlı hekim-
lerinin  hastalıklarla  mücadele  ve  insan  bedenine  cerrahi  müdahalede  bulunma 
yöntem  ve  niteliklerini  oldukça  iyileştirdikleri  görülmektedir.  insan  bedenine 
cerrahi  müdahale,  dini  ve  hukuki  boyutu  olan  bir  meseledir.  Osmanlı  tıbbının 
uygulamalarına baktığımızda cerrahi müdahaleler konusunda bir hukuk nosyonu-
nun  teşkil  edildiğini  görmekteyiz.  Bu  bildiride  XVII.  Yüzyılda  orta  Anadolu  
kentleri olan Konya, Kayseri, Afyon ve Isparta örneklerinde cerrahi müdahalede 
bulunulan  hastalıklar,  yöntemler  ve  bu  konularda  hasta  ile  hekimler  arasında 
hazırlanmış olan sözleşme metinleri üzerinden dönemin Osmanlı tıbbına Şer’iyye 
Sicilleri penceresinden bir kapı aralanmaya çalışılmıştır.
Anahtar sözcükler; Osmanlı, tıp tarihi, cerrahi müdahale, hukuki sözleşme.
Summary
   Surgery used as a method of medical treatment of diseases is based on ancient 
times. In the historical process, surgical intervention on the human body had begun 
with the influence of knowledge about the human anatomy, diseases and treatments. 
Hemşirelik Sürecinin Evrimsel Gelişimi
Evolutionary Development of Nursing Process
 
Türkan IŞIK 1, Meltem AKBAŞ 2, Gülay YILDIRIM 3
1 Yrd.Doç.Dr.MEÜ SYO Hemşirelik Bölümü, Hemşirelik Esasları Anabilim 
Dalı, Mersin 
E-mail adresi: [e-mail]
2Yrd.Doç.Dr.CU. SYO Hemşirelik Bölümü, Hemşirelik Esasları Anabilim 
Dalı, Adana
E-mail: [e-mail]
3Yrd.Doç.Dr.C.Ü. Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı, Sivas
E-mail: [e-mail]
Özet
Hemşirelik,  bireyin,  ailenin  ve  toplumun  sağlığını  ve  esenliğini  koruma  ve 
geliştirme ve hastalık halinde iyileştirme amacına yönelik, hemşirelik hizmetlerinin 
planlanması,  örgütlenmesi,  uygulanması,  değerlendirilmesinden  ve  bu  hizmetleri 
yerine getirecek bireylerin eğitiminden sorumlu bilim ve sanattan oluşan bir sağlık 
disiplinidir. Hemşirelikte bireysel bakım, hastanın biricikliğini korumaya yönelik 
profesyonel bilgi, becerilerini kullanma sanatı ve ahlaki boyutu olan bir olgudur. 
Bireyin  sağlık  sorununu  çözümlemede  belli  sistematik  bir  yöntemle  hemşirelik 
bakımını vermeyi sağlayan ve birbirini izleyen aşamaların oluşturduğu hemşirelik 
aktivitelerinden olan “hemşirelik süreci” kullanılmaktadır. Hemşireliğin tanımı göz 
önüne  tutulduğunda  hemşirenin  hastaya  bakım  verirken  yeterli  bilgi  beceri  ve 
donanıma sahip olarak ve sistematik bir şekilde yaklaşması ancak hemşirelik süreci 
ile gerçekleştirilebilmektedir.
Hemşirelik süreci kavramı ilk kez Lydia Hall tarafından 1955 yılında kullanılmaya 
başlamış ve günümüze kadar ciddi gelişmeler sağlanarak ülkemizde de hemşireler 
tarafından pratik olarak uygulamaya geçirilmiştir. 
Hemşirelik  süreci,  hemşireliğin  hasta  bakımına  katkısının  görünürlüğünü, 
kanıtlanabilirliğini  artırmaktır.  Hemşire  bireyin  günlük  yaşamını  sürdürme 
yeteneğini etkileyen ve yardım gerektiren sorunu belirler. İnsanın içinde yaşadığı 
dünyayı tanımayı, sistemli biçimde bilgi almayı sağlamakla birlikte; sağlıklı/hasta 
kişiye  bireysel  ve  bütüncül  yaklaşım  sergileyerek,  sağlık  düzeyini  koruma  ve 
yükseltmeyi,  hemşirenin  karar  verme  (otonomi)  yeteneğini  geliştirmeyi  sağlar. 
Yirminci yüzyılın başından itibaren teknolojik ilerlemeler ve hemşirelik bilimind-
eki gelişmeler, hemşirelik sürecini de etkilemiştir. Günümüzde hemşirelik sürecinin 
bazı basamakları, birçok sağlık kurumunda bilgisayar ortamına aktarılarak hemşire 
tarafından kullanılmaktadır. 
Bildiride  hemşirelik  sürecinin  tarihsel  evrimini  inceleyerek  önemine  ve  uygu-
lamaya yansıma durumuna ilişkin de kısa bilgi verilecektir.
Anahtar kelimeler: Hemşire, hemşirelik süreci, hemşirelik tanısı, tarih.
Summary
Nursing is a health discipline consisting of science and art responsible for planning, 
organizing, implementing, evaluating nursing services and training individuals to 
conduct these services towards the aim of maintaining and developing the health 
and well being of individuals, families and the society, and healing at the time of an 
illness. In nursing, individual care is the art of using professional knowledge and 
skills, and a moral phenomenon to protect the uniqueness of the patient.
“Nursing process” that is one of the nursing activities providing nursing care in a 
systematic way and consisting of successive steps is used to sort out the individual’s 
health problem. Considering the definition of nursing, it is only possible for the 
nurse  to  approach  the  person  systematically  while  having  necessary  knowledge, 
skills and capabilities through the nursing process.
As a term, the nursing process was firstly used by Lydia Hall in 1955 and after 
exposing to significant changes to date, started to be implemented by nurses in our 
country.
The nursing process increases the visibility and provability of the contribution of 
nursing  to  the  patient  care.  The  nurse  identifies  the  problem  affecting  the 
individual’s ability to resume their daily life and which requires help. While the 
process  makes  it  possible  to  get  to  know  the  world  the  individuals  lives  in  and 
obtain information systematically, it maintains and improves the health condition, 
and  develops  the  decision  making  ability  (autonomy)  of  the  nurse  by  taking  an 
individual and holistic approach towards the patient. The terminological develop-
ments  and  advancements  in  the  nursing  science  since  the  beginning  of  the  20th 
century have also affected the nursing process. Today, some of the steps in the nurs-
ing process have been transferred to computers and used by the nurse.
In the presentation, the historical evolution of the nursing process will be examined 
and  brief  information  regarding  its  importance  and  impact  on  practice  will  be 
provided.
Keywords: Nurse, nursing process, nursing diagnosis, history.
As  parallel  with  civilization,  beginning  time  of  surgical  interventions  to  human 
body changed from society to society. The science of history allows us to have an 
idea about local experiences related to the formation of knowledge and culture to 
cope with diseases, and also provides us with recognizing the impact of spread of 
religions  and  the  mass  immigration  on  this  formation.  When  pre-Islamıc  and 
Turkish-Islamic  periods  in Anatolia  are  considered,  it  is  possible  to  observe  the 
differences in the development of treatment methods in the historical process. As 
known, when Turkish culture began to spread in Anatolia, folk medicine and folk 
remedies which constituted an important part of the culture has been moved to this 
region. Since 14th century, many books about Ottoman medicine has been written 
or translated. It is seen that Ottoman physicians who had a large corpus of informa-
tion on the human body improved their quality and methods related to coping with 
diseases and surgery. Surgery on the human body is a matter which has religious 
and legal aspects. When we look at the practices of Ottoman medicine, we can see 
that the law is formed for the notion of surgical interventions. In this paper, it is 
aimed  to  explain  diseases  treated  through  surgery,  methods  and  some  contracts 
between  patients  and  physicians  in  the  central Anatolian  cities  such  as  Konya, 
Kayseri, Afyon  and  Isparta  in  XVII.  Century  through  texts  to  the  Sharia  Court 
Records.
Key words; Ottoman, history of medicine, surgery, legal contract.
* Assistan Prof. Dr. YYÜ, Faculty of Education, VAN
123

XVII . Yüzyılda Orta Anadolu’da Cerrahlık ve Hukuki 
Boyutu
Surgery and Its Legal Aspects in the XVII. Century in Cen-
tral Anatolia
*Kemal KAYA 
*Yard. Doç. Dr. , YYÜ, Eğitim Fakültesi, VAN
e-mail:[e-mail]
Özet
  Tıbbi hastalıkların tedavisinde bir yöntem olarak kullanılan cerrahinin geçmişi çok 
eskilere  dayanmaktadır.  Tarihi  süreç  içerisinde  insan  anatomisi,  hastalıklar  ve 
tedavileri hakkında bilgi birikiminin etkisiyle hasta bedenine cerrahi müdahalelerde 
bulunulmaya başlanmıştır. İnsanların medenileşme süreciyle, insan bedenine yöne-
lik cerrahi müdahale bazı toplumlarda erken, bazılarında ise daha geç başlamıştır. 
Tarih  bilimi  hastalıklarla  mücadele  etme  bilgi  ve  kültürünün  oluşmasında  yerel 
tecrübeler  kadar  dinlerin  yayılışı  ve  kitlesel  göçlerin  de  etkisi  olduğu  sonucuna 
varmamıza imkân vermektedir. Anadolu coğrafyasını İslam öncesi ve Türk-İslam 
dönemleri  açısından  değerlendirdiğimizde  tarihsel  süreç  içerisinde  hastalıklar  ve 
tedavi  yöntemlerine  ilişkin  gelişimde  farklılıkları  daha  iyi  gözlemlemek  imkân 
dâhilindedir.  Bilindiği  gibi  Türk  kültürünün  Anadolu'da  boy  göstermesiyle,  bu 
kültürün  önemli  bir  bölümünü  oluşturan  halk  hekimliği  ve  halk  ilaçları  da  bu 
coğrafyaya  taşınmıştır.  14.  yüzyıldan  itibaren  Osmanlı  tıbbı  ile  ilgili  telif  ve 
tercüme birçok eser yazılmıştır. Geniş bir bilgi külliyatına yaslanan Osmanlı hekim-
lerinin  hastalıklarla  mücadele  ve  insan  bedenine  cerrahi  müdahalede  bulunma 
yöntem  ve  niteliklerini  oldukça  iyileştirdikleri  görülmektedir.  insan  bedenine 
cerrahi  müdahale,  dini  ve  hukuki  boyutu  olan  bir  meseledir.  Osmanlı  tıbbının 
uygulamalarına baktığımızda cerrahi müdahaleler konusunda bir hukuk nosyonu-
nun  teşkil  edildiğini  görmekteyiz.  Bu  bildiride  XVII.  Yüzyılda  orta  Anadolu  
kentleri olan Konya, Kayseri, Afyon ve Isparta örneklerinde cerrahi müdahalede 
bulunulan  hastalıklar,  yöntemler  ve  bu  konularda  hasta  ile  hekimler  arasında 
hazırlanmış olan sözleşme metinleri üzerinden dönemin Osmanlı tıbbına Şer’iyye 
Sicilleri penceresinden bir kapı aralanmaya çalışılmıştır.
Anahtar sözcükler; Osmanlı, tıp tarihi, cerrahi müdahale, hukuki sözleşme.
Summary
   Surgery used as a method of medical treatment of diseases is based on ancient 
times. In the historical process, surgical intervention on the human body had begun 
with the influence of knowledge about the human anatomy, diseases and treatments. 
1912 Balkan Harbi Sırasında Kızılay'ın Halka Yaptığı Sıhhî 
ve Sosyal Yardımlar
The Red Crescent Society’s Social and Health Welfare 
During the Balkan War in 1912
Ahmet Zeki İZGÖER
Yrd.Doç.Dr.Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi
Fen-Edebiyat Fakültesi,Sosyoloji Bölümü
e-mail: [e-mail]
Özet 
      Bu  bildiride  1912  tarihinde  başlayan  ve  Osmanlı  Devleti'nin  Rumeli'deki 
topraklarının  elden  çıkmasına  yol  açan  Balkan  Savaşı  sırasında  sağlık  ve  sosyal 
yardım  hizmetlerinin  ana  adresi  olan  Kızılay'ın  topluma  yaptığı  sıhhî  ve  sosyal 
yardımlar üzerinde durulacaktır. Bildirinin temel kaynaklarını arşiv belgeleri başta 
olmak üzere Hilâl-i Ahmer Sâlnâmesi meydana getirecektir.
      Kızılay'ın  bu  dönemde  Osmanlı  halkıyla  birlikte  yaptığı  faaliyet  ve  başarılı 
çalışmalar  -savaşın sonucu olumlu olmasa da-  insanlık onurunun yanı sıra kültür 
ve  medeniyet  tarihimize  katkısı  bakımından  da  önemli  sonuçlar  doğurmuştur. 
Ayrıca ülkenin neredeyse bütün fertlerinin aynı duyarlılık ve kararlılıkla çalışma ve 
yardım faaliyetlerine katılması, aynı hedefe doğru yürümesi ve aynı acı, ıstırap ve 
endişeyi paylaşması daima hatırlanması ve unutulmaması gereken hususlardandır. 
Balkan Savaşı'nda sadece kendi yaralı ve hastalarına değil, esirlere bile aynı sevgi 
ve  şefkati  gösteren  Osmanlı  Kızılayı'nın  örnek  çalışmaları,  bugün  de  bütün 
insanlığa model olacak izler taşımaktadır.