Azərbaycan döVLƏt neft və SƏnaye universiteti

M ö v z u:   5.     Yeni dövr fəlsəfəsi 

 

Yeni  dövr  fəlsəfəsi  burjua  fəlsəfi  təfəkkürünün  formalaşmasıdır.  Dinin, 

ehkamçılığın, orta əsrlər sxolastikasının tənqidi.  

XVII-XVIII  əsrlər  ingilis  fəlsəfəsi  –  F.Bekon,  T.Hobbs,  C.Lokk,  C.Berkli, 

D.Yum. 

Yeni  dövr  fransız  (R.Dekart,  B.Qassendi,  D.Didro,  J.Lametri,  P.Holbax, 

H.Helvetsi) maarifçilik fəlsəfəsi.  

B.Spinoza – dövrün böyük holland filosofudur. 

Q. Leybnits – yeni dövrün görkəmli alman filosofudur.  

Klassik  alman  fəlsəfəsinin  xarakterik  xüsusiyyətləri.  Bu  fəlsəfənin  yarandığı 

tarixi  şərait  və  sosial  kökləri.  İ.Kant  –  klassik  alman  idealist  fəlsəfəsinin  banisidir. 

Kantın idrak nəzəriyyəsi. Dərk edən subyektin spesifikliyi biliyin və idrakın başlıca 

amilidir. Subyektiv empirik və transendental səviyyələri. Kant öz fəlsəfəsinin iki əsas 

istiqamətləri və iki əsas mənbələri haqqında Kantın antropologiyası. Etik  və estetik 

baxışları. 

Fixtenin  fəlsəfi  təlimində  bütün  gerçəkliyin  iki  növ  reallıqdan  ibarət  olması 

problemi. Şelinqin fəlsəfəsində  idealist dialektika.  

Hegel  obyektiv  idealist  filosofdur.  Onun  idealist  sistemi  və  dialektik  metodu. 

Mütləq  ideya  anlayışı.  Dialektikanın  qanun  və  kateqoriyalarının  Hegel  tərəfindən 

sistemləşdirilməsi.  Triada  pirnsipi.  Hegelin  təlimində  əxlaq,  ailə,  dövlət  məsələləri. 

Onun estetik baxışları. Din və dinin müxtəlif formalarının Hegel tərəfindən təhlili.  

 Feyerbaxın  antropoloji  fəlsəfəsi.  Feyerbaxın  varlıq  və  insan,  idrak  haqqında 

təlimi.  Filosofun  cəmiyyətə  baxışı.  Onun  etikası.  İnsanların  qarşılıqlı  məhəbbətinə 

əsaslanan yeni dinin yaradılmasının zəruriliyi haqqında fikirləri. 

Rus  inqilabçı-demokratlarının  fəlsəfəsi.  Utopik  kəndli  sosializmi  ideyası. 

İnqilabi  demokratizm  və  utopik  sosializm  ideyalarının  vəhdəti.  İnqilabçı-

demokratların materialist fəlsəfəsi. Onların fəlsəfəsinin təbii-elmi biliklərlə bağlılığı. 

Belinski, 

Gertsen, 

Çernışevski, 

Dobrolyubovun 

maarifçilik 

ideyalarının 

xüsusiyyətləri. 

 

 Marksizm  fəlsəfəsi  –  fəlsəfə  tarixinin  inkişafında  yeni  bir  mərhələdir. 

Marksizmin  yaranmasının  tarixi  şəraiti  və  təbii-elmi,  elmi-nəzəri  mənbələri. 

Fəlsəfənin vəzifəsi – «dünyanın dəyişməsinə xidmət etməkdir» – müddəası. Marks və 

Engelsin  dünyagörüşünün  formalaşmasında  klassik  alman  fəlsəfəsinin  rolu. 

Marksizmin  kommunizm  təliminin  özünü  doğrultmaması.  Fəlsəfi    fikir  tarixində 

marksizmin  tutuduğu  yerə  münasibətin  müxtəlifliyi.    Marksizm  fəlsəfəsində  Lenin 

mərhələsi. Marks, Engels və Leninin fəlsəfə tarixinin inkişafında yeri və rolu.