D. R. Abdikarimova, G. M. Bekimbetova
MULKNI EKSPLUATATSIYA QILISH BILAN BOG‘LIQ
Yüklə 0,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3.3. MULKNI EKSPLUATATSIYA QILISH BILAN BOG‘LIQ
TAMOYILLAR Baholash tamoyillarining ikkinchi guruhi mulkdan foydalanish bilan shartlangan va ishlab chiqaruvchilarning tasavvurlariga bog‘liq. Har qanday iqtisodiy faoliyatning daromadliligi ishlab chiqarishning to‘rtta omili bilan belgilanadi: yer, ishchi kuchi, sarmoya va boshqaruv. Mulkning daromadliligi – bu barcha to‘rt omil harakatining natijasidir, shuning uchun tizim sifatida mulkning qiymati daromadni baholash asosida aniqlanadi. Mulkni baholash uchun har bir omilning undan olinadigan daromadning shakllanishiga qo‘shgan hissasini bilish zarur. Bundan ulush tamoyili kelib chiqadi, u quyidagidan iborat: mulkiy majmua tizimiga har qanday qo‘shimcha aktivning qo‘shilishi, agar olinadigan ko‘chmas mulk qiymatining o‘sishi uni xarid qilish xarajatlaridan yuqori bo‘lsa, iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiqdir. Yer uchastkasining ortiqcha unumdorligi menejment, ishchi kuchi va sarmoyadan foydalanish xarajatlari to‘langanidan so‘ng qolgan sof daromad sifatida aniqlanadi. Bu qoldiq unumdorlik tamoyilidir. Ishlab chiqarishning u yoki bu omili o‘zgarishi obyekt qiymatini oshirishi yoki kamaytirishi mumkin. Iqtisodiy nazariyaning ushbu qoidasidan mulkni baholashning yana bir tamoyili kelib chiqadi, uning mazmuni quyidagicha: ishlab chiqarishning asosiy omillariga resurslarning qo‘shilib borishi bilan sof natija (daromad) xarajat o‘sishi sur’atlaridan tezroq osha boshlaydi, biroq ma’lum bir nuqtaga yetgandan keyin, sof natija sekin sur’atlar bilan o‘sadi. Bu sekinlik qiymatning o‘sishi qo‘shilgan resurslarning xarajatlaridan kamroq bo‘lmagunga qadar davom etadi. Mazkur tamoyil eng yuqori daromad nazariyasiga asoslanadi va yuqori unumdorlik tamoyili deb nomlanadi. Demak, mulkiy majmuaning qiymatini baholashda muvo- zanatlashganlik (mutanosiblik) tamoyilini hisobga olish zarur, unga 59 ko‘ra ko‘chmas mulkdan eng yuqori daromadni ishlab chiqarish omillarining optimal nisbatlariga rioya qilish orqali olish mumkin. Yüklə 0,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|