ÇÜtad çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi Cilt , Sayı Aralık 2018
Yüklə 392,6 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
ÇÜTAD
Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi
Aralık 2018
24 mirasyediler olmaları, çalışmadan tüketmeleri, Fransızca konuşmaya çalışmaları, Batıya hayranlıkları, Batılı giyim kuşama olan düşkünlükleri, milli ve yerli olan her şeyi küçümsemeleri vb. hemen hemen hepsinde ayrılmaz özelliklerdir. Ancak Bihruz romantik aşık kimliğiyle, Meftun dolandırıcı oluşuyla nasıl diğerlerinden ayrılırsa Şeyda Bey de şehvet düşkünlüğüyle benzerlerinden farklılık gösterir. Alafranga züppe tipinin prototipleri olarak niteleyeceğimiz bu kahramanların hemen yanında onlarla karşıt özellikler taşıyan ve bu halleriyle onları dengelemeye veya çözüm üretmeye çalışan Hikmet Efendi ile Muttali Efendi yer alır. Bu kahramanların, eserlerde bulunma amaçları benzerlik gösterse de Muttali Efendi planını başarıyla uygulayamadığı, Şeyda Bey’i ıslah edemediği için işlevini yerine getiremez ve bu açıdan bir farklılık gösterir. Eserlerde kişileştirme yöntemi olarak alegoriden faydalanılır. Bütün kahramanlar karakter özelliklerine uygun biçimde isimler alırlar ve bu onların en baskın özellikleridir. Müştak Bey, Kumru adlı sevgilisiyle evlenme konusunda çok isteklidir. Bu şevkli hali onun en belirgin özelliğidir. Biraz deli dolu ve havai bir karakter sergileyen Müştak Bey’in karşısında daha soğukkanlı, ayakları yere basan ve düğümün çözümünde büyük rol oynayan Hikmet Efendi yer alır. Bu şablon Karagöz ve orta oyununda da mevcuttur. İyi kalpli ancak aklına geldiği şekilde hareket eden Karagöz’ün karşısında bilgili, uyumlu, onu olumlu yönde etkilemeye, der leyip toparlamaya çalışan Hacivat yer alır. Karagöz halktan bir tip Hacivat ise bilgili oluşuyla eğitimli kesimi temsil eder. Müştak, Karagöz’le deli dolu, olduğu gibi hareket eden, samimi halleriyle bir kesişim kümesi oluşturur. Hikmet Bey ise bilge ve çö züme yönelik tavırlarıyla Hacivat’ı hatırlatır. Benzer bir biçimde Şeyda Bey, adına uygun bir biçimde çılgınca hareketler sergiler ve önüne geçemediği şehvet düşkünlüğüyle türlü rezillikler yaşar. Onu dizginlemeye çalışan Muttali Efendi ise adına uygun ola rak bilgili ve olgun bir insandır. Şeyda Bey, eserde mekân değiştirerek hayatını yeniden şekillendirmeye çalışır ve bu amaçla adını değiştirip kendini Akil olarak tanıtır. Yazar, bu kez adlandırma için alegoriyi değil ironiyi tercih eder. İroni anlatıcı tarafından
yergi görürüz; yansıttıkları sömürücü, alafranga, kokuşmuş zümreye tiksinti ve nefretle bakar, onlara değil savaşan, sömürülen millete acırlar. Bütün züppeler arasında ortak tek nokta Türkleri ve Türklerle ilgili her şeyi hor görmeleridir. "Moran, Berna.(1987). “Alafranga Züppeden Alafranga Haine”, Türk Ro manına Eleştirel Bir Bakış I, İstanbul: İletişim Yayınları, 258.
|