Arcus, -us (m) : kemer, yay (çoğ. abl. da “ubus” takısı alır)
Plexus, -us (m) : damar veya sinir ağı
Ductus, ,-us (m) : boru,
kanal
Processus, -us (m) : çıkıntı
Manus, -us (f) :el
Cornu, -us (n) : boynuz
V. çekim isimler
(quinta declinatio)
Bu çekime giren isimlerin tekil genetivus’ları “ei” ile biterler ve aşağıdaki
örnek gibi
çekilirler.
Örnek: dies: gün
İsim’in hali
Singularis
Pluralis
Nominativus
Accusativus
Genetivus
dies
dies
diei
dies
dies
dierum
Yukardaki gibi çekilen isimlere bazı örnekler:
Dies, -ei (m) : gün
Facies, -ei (f):yüz,
yüzey
Caries, -ei (f): çürük
Species, -ei (f) : tür
Res, -ei (f) : olay,
nesne
Materies, -ei (f) : madde
İsimler bitirmeden önce Latince fiillerden de isim türetildiğine işaret etmek yerinde olur.
Fiillerden türetilen bütün isimler aşağıdaki iki şekilde türetilir:
a) fiillerin supinum gövdelerindeki “-um ve –ya –us” takısı getirilerek genellikle 3.
Üçüncü
çekim isimler elde edilir.
Örnek: dilatare (genişletmek ) fiilinin supinum gövdesi dilatatum’dır. Bundaki “-um” takısı
yerine “-or” takısı getirilerek dilatator (genişletici) ismi elde edilir.
Aynı şekilde;
levare
(kaldırmak) - levator (kaldırıcı)
lovere (oynatmak) - motor (oynatıcı)
extendere (germek, açmak) – extensor (gerici)
İsimleri türetilir.
Veya
aşağıdaki örnekte olduğu gibi “-um” takısı gelerek genellikle 4.
Çekim bir isim elde
edilir.
Örnek:
18
Apparere, apparatum, apparatus (alet)
b)
fiillerin
supinum
gövdelerindeki “-um” takısı yerine “-io” takısı getirilmek
suretiyle
isimler elde edilir.
Örnek: expirare (soluk vermek) fiilinin supinum gövdesi expiratum’dur. Buradaki “-um”
takısı yerine “-io” takısı getirilerek expiratio (soluk verme) ismi elde edilmiştir. Aşağıdaki
isimler de aynı şekilde türetilmiştir.
respirare (nefes alıp vermek)
respiratio, -onis (nefes alıp verme)
inserare (içeri sokmak, yerleştirmek)
insertio, -onis (yapışma, tutunam)
occludere (kapanmak, kapanmak)
occlusio, -onis (kapanma, kapanış)
Bu
kurallar
dışında kural dışı olmak üzere yine fiilden türetilmiş isimlerin
mevcut olduğuna
burada işaret etmekle yetineceğim.
Dostları ilə paylaş: