Microsoft Word Quliyeva Narqiz Dars vasaiti son doc

2.  Mədəniyyət-Etnoqrafiyada geniş istifadə olunan 
anlayışlardan biri də  mədəniyyət terminidir. Bu anlayış öz 
tətbiq sahəsindən asılı olaraq müxtəlif mənalarda işlədilir. 
Fəlsəfi mənada mədəniyyət dedikdə  təbiət tərəfindən deyil, 
yalnız insan tərəfindən yaradılan bütün şeylər başa düşülür. 
Latın dilindən götürülən “kultura” anlayışı “hazırlanmış”, 
“emal edilmiş”, “becərilmiş” sözlərinə uyğun gəlir. Zaman 
keçdikcə “mədəniyyət” anlayışı altında texniki nailiyyətlərin 
əsas inkişaf səviyyəsini, yazılı  ədəbiyyatın və incəsənətin 

---

_______________Milli Kitabxana______________ 
 
8
inkişafını, sosial təşkilatların inkişaf səviyyəsini anlamağa 
başladılar. Qərb  ədəbiyyatında Qərbi Avropanın “mədəni” 
xalqlarının digər “mədəniyyətsiz”, “az mədəniyyətli” “təbii” 
xalqlara qarşı qoyulması bu mənada başa düşülür. Ümumi 
fəlsəfi anlayış olan “mədəniyyət” anlayışı etnoqrafiyada bir 
xalqı başqasından fərqləndirən maddi və  mənəvi həyat 
amillərinin xüsusiyyətləri şəklində izah edilir. Bu xüsusiyyətlər 
bir qayda olaraq etnosun öz dilində əks olunur. 
3. Genezis – yunan sözü olub mənşə, mənbə, yaranma 
mənalarında işlədilir. Bu termin etnoqrafiyada müəyyən bir 
xalqın, etnik birliyin mənşəyini öyrənən zaman qarşıya çıxır. 
Adi etnoqrafik təcrübədə 
bəzən müəyyən etnosun 
mənşəyindən,  əmək alətləri tiplərinin, yaşayış evləri və xalq 
geyimlərinin genezisindən, müəyyən toy adətlərinin 
təşəkkülündən bəhs edir.  
4. Dil ailəsi-Linqvistikadan etnoqrafiyaya dil ailəsi 
termini keçmişdir. Dünya xalqlarının etnoqrafik təsnifatını 
verərkən bu termindən geniş istifadə olunur. Burada dillərin 
qohumluğu onların mənşəyinə görə öyrənilir. Etnoqrafiayada 
avtoxton anlayışından da istifadə olunur. Avtoxton (yunan sözü 
olub “autos”-özü, “xtones”-torpaq) mənşə etibarilə yerli olan 
deməkdir. Yunan avtoxtonuna qədim Roma termini olan 
aborigen termini uyğun gəlir ki, bu da “müəyyən bir ölkənin 
yerli əhalisi”, “həmin ərazidə ən qədimdən yaşayan” deməkdir. 
Xarici etnoqrafiyada hər iki termindən geniş istifadə olunur. 
Birinci termin müəyyən mədəniyyət amilinə aydınlaşdırıcı söz 
kimi, sifət kimi əlavə edilir (avtoxton mədəniyyət, avtoxton 
adət və s.). İkinci isə yerli xalq mənasında işlədilir. Tuzemel bu 
torpağın sakini, aborigen, inorodnıe, inoqorodnıe və bu kimi 
anlayışlar başqa xalqların heysiyyətinə toxunmaq mənasında 
başa düşülür və təhqiramiz xarakter daşıyır.