İnsan cəmiyyətinin inkişafı təbiətlə qarşılıqlı təmasda olmadan mümkün deyil

Cey Forrester (14.07.1918)
 
 

---

7 
 
    Əgər,Medouzun  modelinə  diqqət  yetirsək  görərik  ki,təəccüblü  olsa  da  dinamik 
tarazlıq sadə və aydın bir anlayışdır. 
    Medouzun  modelinə  görə,bizim  dünyanı  beş  dəyişənin-əhali,məhsul  istehsalı,           
bərpa  olunmayan  təbii  resursların  istehlakı,sənayeləşmə  və  ətraf  mühitin 
çirklənməsinin  daxil  olduğu  riyazi  sistem  kimi  təsvir  etmək    olar.Məsələn,                
aydınlaşdırmaq  olar ki,əhalinin sayının  artımı  sənayeləşməyə  gətirib çıxarırmı  və 
ya  əksinə,sənayeləşmə  əhalinin  sayının  artmasına  səbəb  olurmu?  Medouzun 
modelində minlərlə belə sualları tədqiq etmək olar. 
     Medouzun  fikrinə  görə,məhz  bu  beş  dəyişənin  balansı  elə  dinamik  tarazlıq 
deməkdir.Medouz yazırdı ki,arzu olunan balans isə yalnız beşinci dəyişənin,yəni 
ətraf mühitin çirklənməsinin nəzərə alınması zamanı mümkündür. 
      Medouz əhali artımının və təbii resursların  məlum ehtiyatlarının tükənməsinin 
müşahidə  olunan  tendensiyalarının  ekstropolyasiyasına  əsasən  bir  neçə  model 
qurmuşdu.  
    Mövcud  ənənələrin  sadə  ekstropolyasiyası  şəklində  qurulmuş  standart  model 
(Şəkil 1.1)bəşəriyyətin  inkişafını proqnozlaşdırmağa “imkan” verir. 
Bu  modelə  əsasən  XXI  əsrin  20-ci  illərində  bəşəriyyəti  əhalinin  əhəmiyyətli 
hissəsinin aclıqdan ölməsinə səbəb olacaq böhranlar sistemi gözləyir. 
 
    Qlobal  planlaşdırmanı  və  “şüurlu”idarəetməni  nəzərə  alan  model(Şəkil1.2)  isə 
aşağıdakı mənzərəni əks etdirir 
  
Professor Medouzun işləri ilə tanış olarkən hiss olunur ki,müəllif özü bu modeli 
son  həqiqət  kimi  təqdim  etmir.O,hesab  edir  ki,  “model  mükəmməl 
deyil,sadələşdirilib və tam deyil”.Medouz yalnız həqiqəti dərk etmək üçün bir alət 
təklif edir.Bu alətdən istifadə edib-etməmək isə hər bir kəsin öz hüququdur. 
Qədim Troyanı mühasirədə saxlayan axeylilərə taxta at “tələni”fikirləşmək üçün 
 
                           Şək.1.1.   Əhalinin artımı,təbii sərvətlərin azalması və ətraf                      
                                                
mühitin çirklənməsinin dəyişmə tendensiyası