O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi
Yüklə 1,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Shifokorlik siri. Shifokorlik siri qadim zamonlardan saqlanib
kelgan. Buqrot ham o‘z qasamiyodida tibbiy xodimlarga shifokorlik sirini saqlash majburiyatini qo‘ygan. Kasbiy faoliyat davrida aniqlangan bemor kasalligiga, shaxsiy hayotiga va oilasiga tegishli ma’lumotlarni hech bir tibbiy xodim bemor roziligisiz birovga aytishi mumkin emas. Shuningdek, jismoniy nuqsonlar, zararli odatlar va mol - mulkka daxldorlik ham sir saqlanishi lozim. Asosan, shifokorlik sirini tibbiyot xodimlari ehtiyotsizlik yoki mas’uliyatsizlik sababli oshkor qilishlari mumkin. Bu ma’lumotlarni tibbiy xodim faqat bemor roziligi bilan uchinchi shaxslarga ma’lum qilishi mumkindir. Shifokorlik sirini oshkor qilgan tibbiy xodimlar shaxsiy axloqiy, ba’zan jinoiy javobgarlikka tortiladilar. Lekin shunday holatlar bo‘la- diki, shifokorlik sirini fuqaro va uning qonuniy vakilining roziligisiz oshkor qilish mumkin (tibbiy ijtimoiy xodim o‘z mijozlarini himoya qilish maqsadida ularni bilishi zarurdir!) • yuqumli kasalliklar, zaharlanishlar va shikastlanishlarning keng aholi orasiga tarqalish xavfi bo‘lganda; • o‘zidagi kasallik holati tufayli shaxsiyatini himoya qila olmaydigan bemorlarni tekshirish va davolash maqsadida; • tergov yoki surishtiruv ishlarini olib borish jarayonida tergov, prokuratura va sud xodimlarining talabiga ko‘ra; • voyaga yetmaganlarga yordam ko‘rsatish va ularning ota - onalari yoki vasiylariga ma’lumot berish maqsadida; • bemor salomatligiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi degan fikr bo‘lganda. Tibbiy deontologiyaning zamonaviy bosqichida shifokorlik siridan ko‘ra tibbiyot xodim va bemor o‘rtasida konfidensiallik (ishonch) ko‘proq qabul qilingan. Chunki bemor o‘ziga tegishli barcha ma’lumotni bilishi shartdir. Tibbiy xodim va bemor 23 o‘rtasidagi munosibat andozasi quyidagicha bo‘lgani ma’quldir: bemor barcha ma’lumotni bilishga haqli, tibbiy yordam ko‘rinishini tanlashi va uni nazorat qilishi lozimdir. Shifokor bunda mas’ul ekspert rolida faoliyat ko‘rsatadi. Fan va texnikaning jadal rivojlanishi tibbiyotning ancha oldinlab ketishiga sabab bo‘ldi. Natijada, yangi dori moddalari, yangi diagnostik davolash asbob - uskunalari paydo bo‘ldi. Organ va to‘qimalarni ko‘chirib o‘tkazish, bepushtlikdan aziyat chekayotgan ayollarni sun’iy urug‘lantirish, genetik kasalliklarni davolash, insonni jonlantirish imkoniyatlari paydo bo‘ldi. Bu tibbiy etika qarashlarini qayta ko‘rib chiqishga sabab bo‘ldi. Natijada, etikaning yangi yo‘nalishi bioetika (tiriklar etikasi) rivojlana boshladi. Bioetika bu tirik qolish va yashash uchun sharoitlarni yaxshilash haqidagi fandir. Bioetika – davolash usullarini tanlash va ilmiy imkoniyatlarni amaliyotda qo‘llash javobgarligini oshirishdir. 1991-yilda tashkil etilgan Bioetiklar Xalqaro uyushmasi quyidagi ta’rifni bergan: «Bioetika – yangi biotibbiy texnolo- giyalarni qo‘llaganda kelib chiqadigan ijtimoiy, huquqiy va etnik oqibatlarni o‘rganuvchi fandir ». Bioetika umuminsoniy qadri- yatlarni va axloqiy normalarni inkor etmaydi, balki ular asosida inson huquqi, har qanday tuzalmas kasallikka chalingan bemor- larga lozim davolanish huquqi masalalarini ko‘tarib kelmoqda. U yangi texnologiyalarni qo‘llash natijasida bemorlarga yetka- zilishi mumkin bo‘lgan zarardan himoya qiladi. «Zarar yetkazma » qonuni adolat va haqiqat tamoyillariga rioya qilishni talab qiladi. Shu bilan birga, bioetika inson salomatligini tashqi dunyo bilan bevosita bog‘liqligini ta’kidlab, shifokorni, tibbiyot hamshirasini, tibbiy - ijtimoiy xodimni dunyo bilan hamohang yashashni o‘rgatishi va kelajak avlodga uni avaylab saqlangan holda qoldirilishini o‘rgatishi kerak. Yangidan yangi tibbiyot texnologiyalar zamonida bioetika yangi texnologiyalarni insoniyatga xizmat qilishini ta’minlab, uni insoniyatga, uning nasliga, tashqi atrof - muhitga salbiy ta’sirini oldini olishi lozimdir. Yüklə 1,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|