Xadislarning insonni ma'naviy komillik sari yetaklovchi omil sifatidagi o‘rni
Yüklə 0,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
"Agar faqir bo‘lsalar, Alloh ularni o‘z fazli bilan boy qilur"
29 . Ya’ni, faqirlikni bahona qilib, nikohdan qochmasinlar. Balki, nikohga rag‘bat qilsinlar. Alloh o‘zi bilur, kerak bo‘lsa, uni boy qilib qo‘yadi. Darhaqiqat, ko‘pchilikning oila qurgandan keyin jiddiylashib, ro‘zg‘or uchun astoydil harakat qilib, iqtisodiy holati yaxshilanib ketgani kuzatilgan. Aslida, islom xo‘rlangan ayolni yuksaklarga ko‘taradi. Ayol hatto mahr borasida ham erkindir. Mahr kelinning haqqi bo‘lib, unda biror karindoshining zarracha haqqi yo‘q. Hatto ota-onasining ham misqolcha haqqi yo‘q. Lekin ayrim bid’atta sho‘ng‘ib ketgan qishloqlarimizda qalin (qalin dinda yo‘q, oldi-berdisi gunoxdir), sut puli (bu undanda yomonroq, chunki bunda onadek mo‘tabar zot qizini boqqanini minnat qilgandek bo‘ladi) va boshqa to‘lovlar vositasida qizlarini "sotadilar". Qiz bechoraning erki, tana haqqi bo‘lgan mahri nima bo‘ladi?! Yurtimizda istiqloldan keyin ayol qadri va sha’ni tiklanib, u oila va jamiyatda o‘zining munosib o‘rniga ega bo‘ldi. Jumladan, oilaning mavqei Asosiy Qonunimizda kafolatlanib qo‘yildi: "Oila jamiyatning asosiy bo‘g‘inidir hamda jamiyat va davlat muhofazasida bo‘lish huquqiga ega" 30 .
"Mustahkam oila yili" deb e’lon qilindi. Bizningcha, bu nihoyatda o‘rinli va ayni muddao bo‘ldi. Zero, mutahkam oila muammosi hozirgi vaqtda dunyoning ko‘pgina davlatlarini o‘ylantirib kelayotgan olamshumul, zamonaviy ibora bilan
29 Abu Abdulloh Muhammad Ibn Ismoil al-Buxoriy Al-Jomi' as-sahih (Ishonarli to‘plam). 4 jildli. –T.: Qomuslar bosh tahririyati, 1995-1999. –B.181. 30 O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, 4-bob, 63-modda. 59
aytganda, global masalalar sirasiga kiradi. Garchi G‘arbdagi ko‘pgina davlatlar ilm-fan va iqtisodiy jihatdan taraqqiy topgan bo‘lsalar-da, lekin o‘sha davlatlarning jamiyati nurab, jar yoqasiga kelib qolgan. Qancha-qancha go‘daklar, kichik yoshdagi bolalar engiltak ota-onalari qilmishlarining qurboniga aylanganlar. Bu ham bo‘lsa, oilaviy hayotga e’tiborsizlik, faqat nafs lazzatlari ketidan quvish, xudbinlik va din ta’limotlaridan bexabarlidan desak, mubolag‘a bo‘lmaydi. Islom ta’limotlarida oila qurishga erkak va ayol birdek targ‘ib qilingan. Oila qurmasdan tarkidunyochilik yo‘lini tutish qoralanib, nikoh ibodat darajasiga ko‘tarilgan. Payg‘ambarimiz Muhammad (a.s) nikoh faqat o‘zlarining sunnati emas, balki o‘tgan barcha payg‘ambarlarnyng ham sunnati ekanini aytganlar. Jamiyat hayotida oila qurib yashash naqadar ahamiyatli ekaniga Payg‘ambarimiz ham e’tibor qaratganlar: "Ey, yigitlar! Sizlardan qay biringiz oila kurishga qurbi etsa, uylansin. Uylanish nomahramlarga ko‘z tashlashdan, buzg‘unchiliklardan asraydi. Qurbi etmagan kishi ro‘za tutsin, toki ro‘za unga to‘sik, bo‘lsin" (Muttafaqun alayh). Darhaqiqat, erkak bo‘lsin yoki ayol bo‘lsin Alloh taolo inson zotini, nafsiy rag‘bat bilan yaratgan. Ayni paytda ushbu tabiiy nafs rag‘batini halol-pok yo‘l bilan qondirishni buyurib, nikohni joriy qilgan 31 .
ta’limotiga ko‘ra, oila Alloh taoloning roziligini topish, Payg‘ambarimiz (a.s.) sunnatlari, chiroyli odob-axloq bilan ziynatlanish va pok yo‘l bilan insoniyat naslini davom ettirish maqsadida quriladi. SHuning uchun dinimiz oilani nikoh asosida qurishga alohida ahamiyat beradi va nikohni insoniy aloqalarning eng muhimi sifatida yuksak qadrlaydi. Zero, oila katta jamiyatning kichik bir bo‘lagi hisoblanadi. Jamiyat yomonlik va buzg‘unchilikning barcha turlaridan xoli, tinch va obod bo‘lishi, avvalo, ushbu kichik jamiyatning tinchligi, totuvligi va ahilligiga bog‘liq. Payg‘ambarimizning hadislarida shunday deyiladi: "Odatda ayol kishi to‘rt sifati uchun nikohga olinadi: dinu diyonati, molu dunyosi, naslu nasabi va jamoli uchun. Ey, baraka topgur, sen diyonatlisini olgin!" (Buxoriy va Muslim rivoyati).
31 Ismoilov O. Oila ma'naviyat qo‘rg‘oni // Imom al-Buxoriy saboqlari. -№ 3,2012. –B.170-172. 60
Ushbu muborak hadis uylanish va oila qurish borasida odamlar orasida urf bo‘lgan narsalar va turlicha dunyoqarashlar haqida xabar beradi. Bu masalada turli fikrdagi kishilarning turfa yo‘nalishga ega ekanligi aytiladi. Odamlar turmush qurishda bo‘lajak kelinning go‘zal bo‘lishi, molu davlatli bo‘lishi, nasl-nasabi toza, taglik- taxtlik bo‘lishi va nihoyat dinu diyonatli bo‘lishini istaydilar. Lekin aksar hollarda bo‘lajak umr yo‘ldoshining diyonati, odobu axloqiga ko‘p ham e’tabor berilmaydi. Asosan qizning chiroyi, badavlat xonadondan ekani va nasl nasabigina qiziqtiradi. Dinu diyonati deganda Allohdan qo‘rqishi bilan bir qatorda, barcha odamiy xislatlar, odob-axloq, madaniyat va ma’rifatdan xabardorlik tushuniladi. Hozirgi vaqtda aynan mana shu jihat ko‘pincha e’tibordan chetda qoladi. Zero, ayolning qalbi go‘zal bo‘lsa, tashqi go‘zalligi va nasl-nasabining sharafi uzukka ko‘z qo‘ygandek bo‘ladi. Ammo qalb go‘zal bo‘lmasa, tashqi go‘zallikdan ne naf?! Xuddi shunga o‘xshab, bu borada kuyovlarga ham e’tibor berish lozim. Qiz uzatishdan avval sovchi bo‘lib kelgan kuyovning odob-axloqi, salohiyati va sog‘ligiga e’tibor berilmog‘i lozim. Hadisi sharifda "Qachonki, huzuringizga (qizingizni so‘rab) dinu diyonati va xulqi sizlarga ma’qul bo‘lgan va sizlarni qoniqtiradigan bir yigit kelsa, qizingizni unga beringlar. Agar unday qilmasangiz, Er yuzida fitna va katta fasod paydo bo‘ladi", deyilgan (Termiziy rivoyati). Ushbu hadisi sharifda "boyligi, tagi-taxti qoniqtiradigan" deyilmayapti, balki, "diyonati va xulqi sizlarni rozi qiladigan bir yigit kelsa", deyilmoqda. Lekin afsuski, ko‘pincha qizimizga sovchi bo‘lib kelgan tomonga badavlat emasligi sababli rad javobi berib yuboriladi. Natijada, payg‘ambarimiz Muhammad (s.a.v.) ogoxdantirganlaridek, Er yuzida buzilish va fitna-fasod paydo bo‘ladi. Zino va fahsh ishlar avj oladi. Odamlar qizlarini o‘zlari sezmagan holda mol-dunyoli, ammo axloqsiz, maishatparastlik, kashandalik, araqxo‘rlik va giyohvandlik kabi zararli illatlar girdobida qolgan kishilarga turmushga berib yuboradilar. Natijada, qancha-qancha ko‘ngilsizliklar kelib chiqadi, oilalar buziladi. Shu tariqa, ota- onalar o‘z qo‘llari bilan farzandlarini saodat qasriga emas, balki baxtsizlik zindoniga bandi qilib qo‘yadilar.
61
Shuningdek, turmush qurish masalasida dinu diyonati va insofliligi bilan tanilgan odamlardan maslahat so‘rash ham maqsadga muvofikdir. Hozirgi vaqtda jamiyatimizda uchrayotgan ko‘pgina oilaviy nizo va urush- janjallar oqibatini o‘ylamasdan ish tutish va biryoqlama qarash natijasida kelib chiqayotganini aslo unutmaslik kerak. Bizga mustahkam va ma’naviyati yuksak oila qo‘rg‘oni kerak. Uni vujudga keltirish uchun, birinchi navbatda, bu borada dastlab poydevorni mustahkam qilib yaratishga e’tiborni qaratish lozim. Undan keyin ham erkak ham xotin baravariga oila yukini torta bilish lozim. To‘g‘ri hadislarda oilaning ta’minoti erkak bo‘ynida deyiladi. Bu xususda Qur’oni karimda shunday oyat mavjud: "Erkaklar xotinlar ustidan (oila boshlig‘i sifatida doimiy) qoim turuvchilardir. Sabab - Alloh ularning ayrimlari (erkaklar)ni ayrimlari (ayollar)dan (ba’zi xususiyatlarda) ortiq qilgani va (erkaklar o‘z oilasiga) o‘z mol-mulklaridan sarf qilib turishlaridir ("Niso", 34). Darhaqiqat, erkaklar aqlan teran, jismonan baquvvat va oilasini nafaqa bilan ta’minlagani uchun oilaga rahbar bo‘ldilar. Islomda bu rahbarlikka ba’zilar o‘ylagandek, "deganim-degan" yo‘sinida zulm o‘tkazuvchi hokimi mutlaq bo‘lish emas, balki oila ta’minotini o‘z gardaniga olishga va buning uddasidan chiqishga qodir katta mas’uliyat sohibi bo‘lish deb qaraladi. Darhaqiqat, oilaning har tomonlama barkamol, saodatli va tinch-totuv bo‘lishiga er mas’uldir 32 . Bu haqda Payg‘ambarimiz (s.a.v.) shunday marhamat qilganlar: “O‘z qo‘l ostingizdagi ayolingiz xususida mas’uldirsiz". "Yigit omon bo‘lsa, xavfu-xatar yo‘q", degan nazmiy satrlar zamirida ham aslida shu g‘oya yotadi. Lekin, afsuski, ba’zi yigitlarning dastidan, oilada, mahallada tinchlik yo‘q. Bunday yigitlar oiladagi o‘zlarining vazifalarini ham yaxshi bilmaydilar. Aytish joizki, har birimizning oldimizda ko‘ndalang turgan eng muqim vazifalardan biri — xotinning haqlarini to‘la-to‘kis ado etishdir. Bu — o‘z jufti halolini doimo etarli rizq-ro‘z bilan ta’minlash demak. Bu, bir tomondan, erning kundalik vazifasi bo‘lsa, ikkinchi tomondan, koni savob ishdir. Shu hadisi sharifda "..Xotiningga Yüklə 0,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|