Yazı Üzrə Bələdçi
Arqumentl əri uyğun ardıcı ıq a düzün
Yüklə 1,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bütövlük 5
- Axıcı ıq
- Keçid siqna arı
- Metodologiya
|
Arqumentl əri uyğun ardıcı ıq a düzün Arqumentl ə ri oxucunun diqq ə tini
ə n çox c ə lb ed
ə c ə k ard ı c ı ll ığa uyğun olaraq yerl əşdirin. Bu , o dem ə kdir ki, bütün elmi yazı işiniz d ə mü ə yy ə n bir m ə ntiqi
sıralanma saxlanmış olur və
bu sıralanma kifayə t q ə d ə r əsaslı olmalıdır. Başqa sözl ə des ə k , siz yazınızda arqumentl ərinizin ardıcıllığını müə yy ə
əşdirə n prinsipi d əyişə
bilm ə zsiniz. Buna baxmayaraq, eyni elmi yazı işiniz daxilind ə siz,
yarımarqumentlə rin müxt ə lif toplusundan qurduğunuz ardıcıllıqda dəyişiklik edə
bil ə rsiniz. T ə crüb
ə d ə bu, o dem ə kdir ki, ə g ə r siz mü ə yy ə n mü
ə llifl
ərin timsalında Az ə rbaycanç ılığın nə
olduğu barə d ə kitab yazmaq ist ə yirsinizs ə , siz h ə r bir
mü ə llif ə bir f
ə sil h
ə sr ed
ə bil
ə rsiniz. H ə r bir f ə sild
ə siz h
ə min f
ə slin daxilind ə
əyişmə y ə n m ə ntiqi struktur yaratmış olacaqsınız; bununla belə , siz müxt ə lif
f ə sill ə r üçün müxt ə lif struktur da seç ə bil
ə rsiniz. M əs., M. Ə. Rə sulzad
ə bar
ə d ə olan f
ə sil o dövrd ə ki hadis
ə l ərin inkişaf ardıcıllığını göstə r ə r ə k xronoloji ola bil ə r. l
N. G ə nc ə vi bar
ə d ə olan f ə sil is ə onun
ə s ə rl ə rinin dig ə r on Az
ə rbaycan
lı mü
ə llif
ə
göst ə rdiyi mühüm t ə siri müzakir ə ed
ə bil
ə r. Qeyd etdiyimiz bu m əqam ideyaları qurmağın müxtə lif növl ə rin ə
baxdıqda daha aydın olacaq. Minto (Gutbrod, H. 2005) sıralamanın 4 mümkün növünü mü ə yy ə nl əşdirir : 1. Xronoloji - add ımların ar d ıcıllığı t ə svir etdiyiniz proses ə
uyğun olmalıdır . 2. Struktural - t əşkilatın ayrı - ayrı hissə l ə ri, insanlar v ə yaxud m ə kanlar il ə
ə laq ədardır
. M ə s ə l ə n , hüquqi, mühasibatlıq, marketinq; Bakı, Gə nc ə, Şuşa
. 3. Müqayis ə li - arqumentl ərin meyarlara uyğunluğuna ə sas
ən ardıcıllığı. Siz onları adə t ə
ə h ə miyy əti/uyğunluğuna görə yerl əşdirirsiniz. Bir qayda olaraq , siz ə vv ə ld ə daha vacib s ə b ə bl əri sadalayırsını z, çünki ə ks halda, oxucu sizin ideyalarınızı qə bul etm
ə m ə y ə
alışa və sizin son arqumentl ə rinizi ciddi q ə bul
etm ə y ə bil
ə r.
4. Deduktiv - sad ə
şə kild
ə des
ə k, bu sillogizmdir. Birinci əsas doğru olan fikri irə li
sürürsünüz, daha sonra is ə eyni m ə s ə l ə y ə v
ə yaxud f ə aliyy
ə t ə aid olan daha kiçik fikri t ə qdim edirsiniz v ə sonra h ə r ikisini birl əşdirirsiniz. Mə s., 1. Bu resurs siz ə
akademik yazını öyrədir. 2. Siz peşəkar şə kild
ə
akademik yazmağı öyr ə nm ə k ist
ə yirsiniz. 3. Ona gör ə d
siz bu resursu oxumalısınız.
Yaxşı paraqrafın vacib atributu bütövlükdür. Büt övlük o dem ə kdir ki, paraqraf ə vv ə ld ə n sonad ə k bir v ə
edir. M ə s ə l ə n, ə g ə r sizin
5 Bütövlük, axıcılıq, keçid siqnalları bölmə l ə ri Oshima, A., & Hogue, A. (2006).Introduction to Academic Writing, (3 rd ed.).Pearson Longman-d ən götürülmüşdür.
21
yazdığınız paraqraf orta ölçülü bir maşına sahiblə nm ə
ə ri il
ə
bağlıdırsa, müzakirəni yalnız o üzrə aparın. Çatışmazlıqlardan danışmayın.
H
mçinin, h ər paraqrafda yalnız bir üstünlükdən danışın, mə s ə
ə n, benzin ə
ə na ə td ən. Əgər siz bir başqa üstünlükdə n söhb ət açsanız, yeni paraqrafa keçin. B ə z ən bir paraqrafda eyni ideyanın bir neçə aspektini (bir şə rtl ə ki, onlar bir-biril ə ə laq ə l ə ndiril miş olsun) müzakir ə etm
ə k olur. Misal üçün, eyni bir paraqrafda siz benzin ə
ə na ə td ə n v ə az
miqdarlı t ə mir x ə rcl ə rind
ən danışa bilə rsiniz, çünki bu fikirl ə
ə
çox bağlıdır . Lakin siz eyni paraqrafda qaza q ə na ə tl ə daha asan maşın saxlama yerində n b ə
ə bilm
ə y ə c ə ksiniz, çünki onlar sıx ə laq
ə li fikirl ə r
ə r.
Bütövlüyün ikinci ə lam ə ti h
ə r bir
yardımçı cüml
ə nin
əsas ideyanı izah etmə li
olmasındadır. Mə s ə l ən, ABŞ
-da reseptli d ərmanların yüksə k x ə
ə ri bar
ə d ə danışdıqda, siz alternativ olaraq, o dərmanları ABŞ -dan k ə
ə rd ə n almağı qeyd edə bil ə
ə g ə r siz ABŞ
-dan k ə narda d ə rman almaq bar ə
ə bir neç ə cüml
ə
yazırsınızsa, siz mövzudan yayınırsınız və sizin paraqrafınızda bütövlük alınmayacaq.
Yaxşı paraqrafın başqa bir elementi axıcılıqdır
(latınca coherence) . “Cohere” sözü latın sözü olub "tutarlı olmaq" deməkdir. Yazıda axıcılıq üçün cüml ə l ə r bir-biril ə
laq əli olmalıdır; bu, o demə kdir ki, bir cüml ə d ə n dig
ə rin
ə keçid m
ə ntiqi v
ə
axıcı olmalıdır.Heç bir ani keçidl
ə r ə yol verilm ə m ə lidir.H
ə r bir cüml ə növb
ə ti cüml
ə y ə doğru rahatca axmalıdır.
Axıcılığı tə min etm əyin dörd yolu vardır:
1.
Ə sas isiml ə ri t
ə krar edin. 2. Ardıcıl olaraq ə v ə zlikl ə rd ə n istifad ə edin. 3. İdeyaları ə laq ə
ə ndirm
ək üçün keçid siqnallarından istifadə edin.
4. İdeyalarınızı məntiqi ardıcıllıqda düzün.
Axıcılığı tə min etm ə yin ən asan yolu paraqrafınızda ə sas isiml ə rd
n vaxtaşırı istifad ə
ə yinizdir. Ə v
zlikl ə rd ə n istifad ə ed
ə rk ə n, əmin olun ki, paraqrafınızda eyni şə xs v
ə k ə miyy ə ti (t ə k, c
əm) işlə dirsiniz. Siz-d ə n o-y a (şə xsin d
əyişdirilmə si)
v ə ya o-dan onlar-a (k ə miyy
ə tin d
əyişdirilmə si) keçm
ə yin.
Keçid siqna arı K eçid siqnalları, mə s ə l ə n, birincisi, n ə hay ə t, n ə tic ə d ə kimi ifad ə l
r v ə ya bununla bel ə , dig ə r t ə r ə fd ə n, n ə tic ə si olaraq kimi söz birl əşmə
l ə ridirl ə r. Dig
ə r söz növl ə ri -
m ə s ə l ə n, subordinatorlar - asılı sözlə r (and ə
ə nd ə , baxmayaraq ki) v ə
koordinatorlar –
bağlayıcı sözlə r (v
ə, lakin) keçid siqnalları hesab olunurlar.
Keçid siqnalları yol hə r ə k əti işarə l ə ri kimidir; onlar siz ə n ə zaman ir ə li
ged ə c ə yinizi, dön ə c
yinizi, sür əti azaldacağınızı və
dayanacağınızı deyir. Başqa 22
sözl
ə des
ək, onlar sizin oxucunuza oxşar ideya ( eynil ə , v ə , üst ə lik), zidd fikir (dig ə r t ə r ə fd ə n, lakin, ə ksin ə olaraq), nümun ə (m ə s ə l ə n, misal üçün), n ə tic ə
(buna gör ə d ə , n ə tic ə olaraq) söyl ə diyinizi çatdırır.
Keçid siqnalları paraqrafa axıcılıq verir , çünki onlar sizin oxucunuzu bir ideyadan dig
ə rin
ə yön
ə ldir.
Keçid siqnallarını işlə tm ə kd ə n v ə
ə sas isim v ə
ə v ə zlikl ə ri t ə krarlamaqdan ə lav
ə , axıcılığı ə ld ə etm ə nin dördüncü yolu cüml ə l
rinizi mü ə yy ə n m
əntiqi ardıcıllıqla düzm
ə kdir.
Hansısa bir məntiqi ardıcıllığı digə rind
ən üstün tutmanız, ə lb ə tt ə ki, mövzunuzdan v ə m ə qs ə dinizd ən asılı olacaq. Siz hə tta bir paraqraf daxilind ə iki v ə daha çox müxt ə lif m
ə ntiqi
ardıcıllıqları birləşdirə bil
ə rsiniz. Bu zaman unutmaq olmaz ki, ideyalarınızı Azərbaycan dilinin yazı üslubuna öyrəşmiş oxucuya uyğun olacaq mü ə yy
n bir m əntiqi ardıcıllıqda qurmalısınız.
M
zi ümumi növl ə ri xronoloji ardıcıllıq, ideyaların mə ntiqi bölgüsü v ə
ə/qarşılaşdırmadır.
Xronoloji ardıcıllıq zamana
əsaslanır – bir prosesd ə hadis
ə l ə rin v ə ya addımların ardıcıllığı vacibdir.
İdeyaların mə ntiqi bölgüsünd ə , bir mövzu hiss ə l ə r ə bölünür v ə h
ə r bir
hiss ə
ayrı - ayrılıqda müzakirə olunur. Müqayis ə/qarşılaşdırma - paraqrafda iki v ə
oxşarlıqlar və yaxud f
ə rql
ə r müzakir ə olunur. Metodologiya Metodologiyanız barə d ə
ən aşağıdakıla ra riay
ə t etm
ək lazımdır:
• T ədqiqat işinizi araşdırarkə n v ə
inkişaf etdirə rk ən hansı metodlardan istifadə etm
əyi planlaşdırdığınızı izah edin.
• T əsviri yazı yanaşmasından istifadə edin. M əlumatı ə ld ə
ək üçün hansı t ədqiqat metodlarından istifadə etdiyiniz bar ə d ə söhb
ət açmağınız ön ə mlidir. •
Sorğu kağızlarını , müsahib ə
v ə dig ə r m
əlumatları bura daxil etm
əyin. Onları tədqiqat işinizin ə lav
ə sin
ə daxil ed ə c
ksiniz.
ə tic ə İstə
nil ən yazı formasında nə tic ə
ə dir.
Çox vaxt qısaca n ə tic ə y ə
baxmaqla, h ər hansı yazı haqda yaxşı tə s ə vvür ə ld ə etm
ə k olar. Bununla bel ə ,
23
n ə tic ə yazmaq kifay ə t q
ə d ə r ç ətin işdir , çünki söyl ə m ə y ə maraqlı və
ya faydalı bir söz tapmaq çox zaman müşkül olur. N ə tic ə c ə lbedici v ə
N ə tic ə
akademi k yazıların , ad
ə t ə n, iki funksiya daşıyan daha qısaldılmış variantlarıdır.
Birinci funksiya - yazıda ə hat
ə olunan ə sas m
əqamları yekunlaşdırmaq və bir
yer ə toplamaq. Buna h ə m d
ə
“ geriy ə baxma ” deyirl
ə r; ikinci funksiya is ə
sas hiss
ə d ə qoyulan m ə s ə l ə il ə b ağlı son şə rhl
ə ri v
ə mühakim ə l
ri verm ə kdir. Son şə rhl
ə r ə elmi işi tə kmill əşdirmə
k üçün t ə klifl ə r etm
ə k v
ə g
ə l ə c ə k istiqam ə tl ə r ə
fokuslanmaq daxil edil ə bil ə r.
Elmi yazı işi
v ə t ədqiqat işlə rind
ə n ə tic ə , ad ə t ə n, daha mür ə kk ə b olur v
ə buraya
tapıntıların ə h ə miyy ə ti v ə g ə l ə c ək iş üçün tövsiyyə l ər daxildir. Elmi işin və ümumi n ə tic ə l ə rin müzakir ə bölm
ə sind
ə
ə hat ə
olunduğu tə dqiqat m ə qal
ə l ə rind ə
n ə tic ənin olması istə y ə bağlıdır. Bununla belə, dissertasiya kimi elmi işlə rd ə
n ə tic ənin olması gözlə nil
ə ndir.
Yüklə 1,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|