AJDODLARGA SIG’INISH - ibtidoiy din shakli. A.s.ning turli shakllari mavjud bo‘lgan.
A.s. dafn marosimlari (o‘lgan kishilarning joni va ruhi haqidagi tasavvurlar), shaxsiy
homiy ruhlarga, oila-urug‘ oqsoqol homiylariga sig‘inish kabilar asosida tarkib topgan.
A.s.da ajdodlarning ruhlari urug‘ning a’zosi bo‘lib qolishi, lekin ular odamlardan kuchli
bo‘lgani sababli urug‘ning farovonligi shu ruhlarga bog‘liq, degan tasavvur katta
ahamiyat kasb etgan. Bu tasavvurlar obro‘-e’tiborli urug‘ oqsoqoli timsolini qabila xudosi
darajasiga ko‘tarish uchun g‘oyaviy asos bo‘lib xizmat qilgan. Jamiyatda kishilarning
ijtimoiy belgilariga ko‘ra, tabaqalashuviga mos ravishda ajdodlar ruhlarining ham
tabaqalashuvi sodir bo‘ladi, natijada qabila boshliqlari, urug‘ oqsoqollariga sig‘inish
birinchi o‘rinni oladi. Buning asosida qad. dinlarda qahramonlarga sig‘inish, keyin esa,
avliyolarga sig‘inish vujudga kelgan. O’rta Osiyo xalqlari orasida ham bu odat mavjud.
Arvohlarni eslash, ularga sig‘inib, madad so‘rash, jonliq so‘yish, is chiqarish kabi
shakllarda namoyon bo‘ladi. Islomda A.s. qoralanadi.
AJR (arab. - to‘lanadigan haq, mukofot) - islomdagi tushuncha. Qur’onga ko‘ra, odamlar
bu dunyodaga yaxshi ishlari uchun oxiratda A.ini topadi, ya’ni nasib etgan mo‘min-
musulmonlarga savobli ishlari evaziga turli maqom va martabalar, nozu ne’matlar
beriladi.
AZAYIMXONLIK, duoxonlik - duo o‘qish, dam solish yo‘li bilan tabiblik qilish. A. bilan
shug‘ullangan shaxslar azayimxon, duoxon, baxshi va h.k. deb ataladi. Nomi chiqqan,
tajribali, martabali duoxon azayimxon deb atalgan. Azayimxon issiq-sovuq qilish,
jodugarlik bilan ham shug‘ullangan. Ibtidoiy jamiyatning urug‘chilik bosqichida ayrim
kishilar odamlarni oddiy usul (dorivor giyoh, qon olish va b.) bilan davolashgan. Lekin
ularning ba’zilari bemorni davolash jarayonida, go‘yo kasal "sababchisi" bo‘lgan "yomon
ruhlar"ni har xil xatti-harakatlar (avrash, duo o‘qish, sehrlash, afsungarlik) bilan
"haydab chiqara olishlariga" odamlarni ishontirishgan. Jahonning ko‘pgina xalqlarida
keng tarqalgan.