KeçİÖren caferilerinde öLÜM ADETleri ve uygulamalari

Dr. 
Öncel DEMİRDAŞ 
____________________________________________________________________________
 
168
Trabzonî, levvâme nefsin hakîkatinden zuhur eden nur ile ilgili olarak 
değerlendirmelerde bulunur. O bu nefsin hakîkatinde nurun zuhur edebileceğini, 
ancak sâlikin, zuhur eden bu nurun ilâhî zâtın nurlarından olduğu düşüncesine 
kapılması gerektiğini belirtir. Çünkü ilâhî zâtın nurları renklerden münezzeh 
olduğu için çeşitli renklere giren ruh ve nefsin nurları gibi değildir. Levvâme 
nefisten hayvânî sıfatlar kaybolmasıyla nefs-i emmâreye olan nispet kaybolur. 
Kalb güzel sıfatlarla sıfatlanır. Nefs güzel ahlâk ile sıfatlandığında zikir, mülheme 
nefse intikal eder.
57
Sâlik bu makama yükselip makamın gerektirdiği zikre devam 
etmesi hâlinde, onun kalbi yerilmiş olan hayvanî sıfatların karanlıklarından ve 
şehevî isteklerinden kurtulur. Amellerin ruhu onda tecelli eder. Mücahedenin 
hazzını duyar. Kalbi faydasız istekler ve kıymetsiz düşüncelerden arınır. Kalbi 
arınırsa kalpten veled-i kalb doğar.
58
Böylece sâlik, ulvî ruhlar ve ilâhî nurlarla 
ilgili bir rüya görür ve uyanık iken de mülheme nefsin nurâniyetini müşâhede 
eder. Bu aşamada şeyh, kendisine nefsin üçüncü mertebesindeki ismi telkin 
eder.
59
2.3 Nefs-i Mülheme 
Nefs-i nâtıkanın üçüncü dairesi mülhemedir. Mülheme ilham ve keşfe 
naîl olan nefistir. İyiyi kötüden ayırma iradesine sahiptir. Nefis bu makamda 
sevabını ve günahını Allah’ın yardımıyla bilmektedir. Bu sebeple Allah’tan başka 
her şeyden uzaklaşır. Ruhlar âlemine yönelmesi cihetiyle aşk halindedir.
60
Trabzonî, nefs-i mülhemenin mahiyetini de geniş bir şekilde inceler. Ona 
göre; bu nefis, levvâmeden daha latîf ve şereflidir. Nûrâniyet ve mârifet 
bakımından ruha yakın olduğundan tabiatı, saflıkta suya benzer. Bu nefsin âlemi, 
“âlem-i ervâh”, makamı seyr alellah (Allah’a yürümek, yolculuk yapmak)’dır. 
Vâridi ise Allah’ın fiillerinde mârifettir. Ruh makamında bulunan mülheme nefsin 
hâli aşk ve nuru kırmızıdır. Nefsin nuru rüyada, sırda saf bir kırmızılıktır. “İnnî 
ânestü nâran”
61
ve “Mâ kezebe’l-fuâdu mâ raâ”
62
âyetleriyle ifade edilen kalbin 
nurudur. Bu nefsin cömertlik (sehâ), kanaat, ilim, tevâzu, sabır, yumuşaklık 
(hilim), eziyetlere tahammül, insanları af ve onların özürlerini kabul etme olmak 
57
Trabzonî, Âdâbu’l-Ubûdiyye, vr. 212ab. 
58
Nasûhî, Er-Risâletu’r-Ruşdiyye , s.155. Bu nefis makamında sâlikte ara sıra isyan hâli ortaya 
çıkar. Ancak o işlediği günahtan dolayı levvâme isminin manasında olduğu gibi hemen pişman 
olur ve istiğfar eder. Muhammed Nurî Şemseddîn Nakşibendî, Miftahü’l-Kulûb (Kalplerin 
Anahtarı), haz. Abdulkadir Akçiçek, Huzur Yay., İstanbul, s. 141. 
59
Trabzonî, Âdâbu’l-Ubûdiyye, vr. 212b. 
60
Ethem Cebecioğlu, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Ağaç Yay., İstanbul, 2009, s. 475. 
61
“(Durun) ben bir ateş gördüm.” Taha, 20/10. 
62
“Gözleriyle gördüğünü kalbi yalanlamadı.” Necm, 53/11. 

---