Microsoft Word etno kitab son srift 12
Yüklə 1,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ETNOPSİXOLOGİYA
13 siyasi zərurətdən asılı olaraq müxtəlif etnoslar bir etnonimlə, eyni etnoslar isə fərqli adla çağırılıblar. Məsələn, romalı adı ilə həm Rim əhalisi, həm italiklər, həm də latınlar adlandırılıblar. Davranışı etnik identikliyin əsas atributu hesab edən L.Qumilyov etnosa dinamik sistem kimi yanaşırdı. Professor Ə.S.Bayramov isə qeyd edir ki, etnos nisbətən sabit xüsusiyyətləri olan mədəniyyət və psixikaya malik olan, habelə öz birliyini, vəhdətini insanların başqa qruplarından fərqləndirən, eyni dildə danışan insanların tarixən yaranmış məcmusudur (2001). Etnos üzvlərinin öz qrup birliyini və ya vəhdətini dərk etmələri zəruridir. Bu hadisəyə etnopsixologiyada etnik özünüdərketmə deyilir. Etnosun əsas əlaməti etnik özünü- dərkdir. Etnik özünüdərketmə özünüadlandırmada etnonimdə öz ifadəsini tapır. Biz bu yanaşma ilə tam razılaşmır və hesab edirik ki, sosial, iqtisadi, siyasi, coğrafi və digər demoqrafik səbəblər ucbatından müxtəlif etnosların və xalqların bir ərazidə cəmləşməsi zərurəti həmin insan qrupunu bir etnonimlə adlandırılmasını mümkün edir. Bir çox etnoloqlar etnosu cəmiyyətin tarixi inkişaf prosesində əmələ gələn və dil, din, adət və başqa obyektiv göstəricilərlə bir- birinə bağlanan sosial qrup hesab edirlər. Bəzi tədqiqatçılar isə mədəniyyəti etnosun ən əsas atributu kimi qəbul edirlər. Bu yanaş- maya qarşı çıxan norveç etnoloqu F.Bart konstruksionistik modelə əsaslanaraq etnosun mədəniyyət eyniliyini həmin etnosun ilkin əlaməti kimi deyil, birgə yaşayışın nəticəsi hesab etməyi təklif etmişdir. Psixoloji baxımdan diqqəti cəlb edən odur ki, bütün yanaş- malarda etnik identiklik etnosun mahiyyətini izah edən ən əsas xarakteristikaladan biridir. Beləliklə, belə nəticəyə gəlmək olar ki, etnos ayrı-ayrı fərdlərin psixoloji birliyi, vəhdətidir. Etnik iden- tiklik (aidliyin, eyniliyin) etnos üzvləri tərəfindən müxtəlif psixo- loji xüsusiyyətlər əsasında baş verir. Məhz bu xüsusiyyətlər bir etnosu, digərindən fərqləndirməyə imkan verir. Etnofərqləndirici əlamətlərə aşağıdakılar daxil edilə bilər: dil, din, adət-ənənələr, hətta evlərin, otaqların qurluşu və bəzədilməsi, kulinar mədəniyyət |