ETNOPSİXOLOGİYA 60
mövcuddur və biri-birindən xətti surətdə asılı deyildir.
İkinci qrup tədqiqatçılar belə hesab edirlər ki, fərd eyni za-
manda bir neçə etnik birliklə özünü müxtəlif dərəcədə iden-
tifikasiya edə bilər. Bu model etnik identikliyin iki ölçülü modeli
adlandırılar. Bu model özündə müstəqil olaraq dörd cür etnik
identiklik dərəcəsini göstərir.
A- öz etnik qrupu ilə monoetnik identiklik
B- bietnik identiklik
C- yad qrupla monoetnik identiklik
D- marginal etnik identiklik
İnsanların çoxu üçün monoetnik identiklik xarakterikdir.
Normal sosial-tarixi şəraitdə pozitiv etnik identiklik vətənpər-
vərliklə müşahidə olunur. Elə hallar da olur ki, pozitiv etnik
identiklik başqa formada, hiperidentik səviyyədə təzahür edir. Yad
qrupla monoetnik identiklik o halda əmələ gəlir ki, başqa etnik
qrup sosial, iqtisadi və siyasi cəhətdən doğma qrupdan daha yüksək
statusa malik olsun.
Bietnik identiklik insanın bikultural səriştəliyinin əlaməti
olub, hər iki qrupa özünə aid etməsi deməkdir. Bura aid olan
insanlarda qrupdaxili favoritizm zəif olur.
Marginal identiklik insanın özünü hər iki mədəniyyətə aid
etməsi, lakin heç birinin davranış normalarına əməl etməməsi kimi
başa düşülür. Marginal identiklik əsasən “metis”, yəni iki müxtəlif
etnosun nigahından törəyənlərdə rast gəlinir.
2.3. Milli xarakter anlayışı Bu anlayışlardan ilk vaxtlar ədəbiyyatda səyyahlar gəzdikləri
ölkələrdə yaşayan xalqların həyat tərzini ifadə etmək üçün istifadə
edirdilər. Bəzi müəlliflər milli xarakter anlayışına xalqın
temperamentini, bəziləri şəxsiyyətə məxsus olan keyfiyyətləri,
digərləri isə sərvət dəyərlərini, xalqın hakimiyyətə, əməyə olan
münasibətini aid edirdilər.
Ümumiyyətlə, milli xarakterin olub olmaması haqqında
fikirlər çox ziddiyyətlidir. Bəzi tədqiqatçılar, ümumiyyətlə milli