Filologiya fakültəsi

 
Dil və cəmiyyət 
Dil və nitq fəaliyyəti. Nitqin psixofiziki mexanizmi. Nitqin səviyyələri: 
əsaslandırma səviyyəsi, semantik səviyyə, qrammatik səviyyə, fonetik səviyyə; 
affektiv nitq; şifahi dialoq nitqi, şifahi monoloji nitq, yazılı monoloji nitq; nitqin 
növləri.
Nitq fəaliyyətinin ictimai təbiəti. Nitqin ovsun funksiyası.
İkidillilik. Dil ictimai hadisə kimi. Dil və ictimai şüur. Dilin inkişafının 
cəmiyyətinin vəziyyətindən asılılığı: dilin inkişafına cəmiyyətin sosial təşkilinin 
təsiri; dilin inkişafına cəmiyyətin sosial diferensiasiyasının təsiri; demoqrafik 
dəyişikliklərin dilə təsiri; cəmiyyətin iqtisadi inkişafının dilə təsiri; üstqurum 
səciyyəli hadisələrin dilə təsiri; cəmiyyətin mədəni inkişafının dilə təsiri.
Dilin yaranmasında və inkişafında cəmiyyətin rolu. Dil ictimai norma kimi. 
Sistem, norma, uzus. Dil normasında seçmə, sabitlik, məcburilik və düzgünlük 
prinsipləri. Dil normasının tipləri: uzus, ədəbi dil, üslub. Dilin məhəlli və ictimai 
təbəqələnməsi. Məhəlli (ərazi) dialektləri və interdialektlər. Dilin sosial dialektləri: 
jarqon, arqo, peşə leksikası, şərti və gizli dillər.
Ədəbi dil və onun üslubları. Ədəbi dillərin tipləri. Kitab dili və danışıq dili 
(şifahi dil). Ədəbi dilin danışıq tipi: şifahi poetik üslub, məişət danışıq nitqi, dilin 
müxtəlif ictimai variantları (sosial dialektlər), sadə danışıq üslubu – şəhər koynesi, 
məhəlli dialekt, interdialekt üslubları. Ədəbi dilin kitab tipi (yazılı nitq): bədii 
üslub, elmi-kütləvi üslub, əməli üslub (kargüzarlıq üslubu), publisistik üslub və 
elmi üslub.
Dilin ictimai tipləri: qəbilə dili, xalq dili, milli dil və millətlərarası ünsiyyət 
dili. Milli dilin mənşəcə tipləri.
Sosiolinqvistikanın əsas məsələləri. Sosiolinqvistikanın predmeti: sosiolin-
qvistika və interlinqvistika, sosiolinqvistika və semiotika, sosiolinqvistika və 
psixolinqvistika, sosiolinqvistika və üslubiyyat.

---

6 
Sosiolinqvistikanın metodları. Sosiolinqvistik məlumatı toplama metodları. 
Sosiolinqvistik təhlil metodları. Sosiolinqvistik təhlilin prinsipi və metodları. 
Sosiolinqvistik təhlilin prinsipi və metodları. Dil və nitq normalarının formalaş-
ması qanunauyğunluqlarının sosiolinqvistik öyrənilməsi. Sosiolinqvistikanın mü-
hüm sahələri: ümumi sosiolinqvistika, sinxron sosiolinqvistika, prospektiv sosio-
linqvistika, dilin inkişafının planlaşdırılması, dilin inkişafının proqnozlaşdırılması, 
retrospektiv sosiolinqvistika, xüsusi sosiolinqvistika, tətbiqi sosiolinqvistika, 
interlinqvistika, müqayisəli sosiolinqvistika.