Siydik ajratuv sistemasi



Yüklə 0,62 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə4/6
tarix09.11.2022
ölçüsü0,62 Mb.
#68110
1   2   3   4   5   6
Айириш сис.маьруза матни

Mezangial hujayralar kapillyarlar to’rlar aro joylashgan bo’lib, Gurmagtig hujayralari bilan 
birgalikda tomirli chi-galni ushlab turuvchi o’zakni hosil qiladi. Bu hujayra yadrosi-ning qobig’ida 
ko’p sonli invaginatciyalar bo’lganligi sababli, u noto’g’ri shakldadir. Mitoxondriyalarning shakli 
oval, ular ko’p hollarda yadro ustida yotadi. Gol’ji kompleksi yaxshi rivojlan-gan bo’lib, ko’p sonli 
tcisternalar, vezikulalar va vakuolalar-dan iboratdir. Donador retikulum tcitoplazma bo’ylab bir 
tekis tarqalgan. Mezangial hujayralarning o’simtalarida ko’pgina ribosomalar, yakka-yakka 
mitoxondriyalar va vakuolalar yotadi. Uning’ har xil tanachalarni qon tarkibidan fagotcitoz qilish 
qobiliyati, buzuvchi agent ta’sirotkga kollagen hosil qilish bilan javob berish kabi xususiyatlari 
o’rganilgan. 


Prostaglandin ishlovchi hujayralar buyrakda bir necha xil bo’lib, ularning ichida interstitcial 
hujayralar alo-hida o’rin tutadi. Bu hujayralar tanasi cho’zilgan, undan bir necha o’siqlar chiqib, 
bu o’siqlarning bir qismi nefron qovuzlog’i naychalarini o’rasa, boshqalari qon tomir 
kapillyarlarini o’ray-di. Interstitcial hujayralarning tcitoplazmasi yaxshi rivoj-langan hujayra 
organellalarini va lipid (osmiofil) donalarni tutadi. Bu hujayralarda ishlangan prostoglandin 
antipertenziv ta’sir ko’rsatadi, ya’ni qon bosimni pasaytiradi.SHunday qilib, buyrakda bir necha 
xil endokrin hujayralar bo’lib, ular umumiy va buyrakdagi qon bosimni boshqaradi va shu yo’l 
bilan siydik hosil bo’lishga ta’sir qiladi.Buyrakda qon aylanishi. Buyrak qon bilan intensiv ta’min-
langan organlar qatoriga kiradi. Buning uchun yurakdan bir minut davomida o’tgan qon 
hajmining choragi buyrak orqadi o’tishini aytish kifoyadir. Bir sutkada bu «chorak» ming litrni 
tashkil etadi.Buyrak arteriyasi qorin aortasidan ajraladi. U buyrak darvozasidan kirib, mayda 
arteriyalar-bo’laklararo arteriya-larga (arteria inferlcbularis) tarqaladi. Buyraklararo arte-riyalar 
piramidalar orasidan o’tib borib, po’stloq va mag’iz modda chegarasida bo’linib, vy arteriyani (a. 
arcuata) tashkil qiladi. 
YOY 
arteriya buyrak yuzasiga parallel yotadi va po’stloq hamda miya 
moddalariga mayda tarmoqchalar beradi. Bu arteriya-lar po’stloq moddada bo’lakchalararo 
arteriya (a. interlobularis) ho-sil qilsa, mag’iz qismida to’g’ri arteriya (a. recta) nomi bilan 
yuritiladi. Interlobulyar arteriyalardan buyrak tanachalariga qon olib keluvchi tomirlar (vas 
afferens) boshlanadi. Har bir qon olib keluvchi arteriya o’zaro anastomoz hosil qiluvchi kapil-
lyarlarga bo’linib so’ngra, ular qon olib ketuvchi tomirni (vas efferens) tashkil etadi (232-rasmga 
q.). Bu arteriolaning dia-metri olib keluvchi arteriolaning diametridan ikki marta ki-chiqroqdir. 
SHunday qilib, qon kapillyarlar tugunchasi (buyrak koptokchasi) sistemasida ikkita xususiylikni 
ko’rish mumkin: 1) tuguncha kapillyarlari yig’ilib, venulani hosil qilmaydi. balki arteriolani hosil 
qiladi, ya’ni kapillyarlar ikki arte-riolalar orasida joylashadi. Kapillyarlarning bunday o’ziga xos 
joylashishiga ajoyib to’r deyiladi (rete mirabile) 2) olib chiquvchi arteriolaning diametri kichik 
bo’ladi. Bu holat tugun kapillyarlarida qon bosimni oshishga olib keladi va intensiv fil’tratciya 
bo’lishini ta’minlaydi.Olib ketuvchi arteriola yana ikkinchi marta kapillyarlarga tarmoqlanadi va 
po’stloq hamda miya zonasida buyrak kanalcha-larini o’rab oziqlantiradi. So’ngra kapillyarlar 
qo’shilib, yul-duzsimon venoz sinuslarni hosil qiladi. Bu sinuslardan bo’lak-chalararo venalar 
boshlanadi. Ular birikib yoy venalarini ho-sil qiladi. Bulardan boshlangan bo’laklararo venalar 
buyrak venasiga quyiladi.
YOY 
arteriyasidan mag’iz qismiga borgan to’g’ri arteriyalar 
kapillyarlarga bo’linib, mag’iz qism va so’rg’ichda joylashgan kanallarni o’raydi. SHu erda 
kapillyarlar venulalarga aylana-di va to’g’ri venalarni hosil qiladi. Bular esa yoy venalariga borib 
quyiladi.YUkstamedullyar nefron tanachalari ma’lum darajada o’ziga xos tuzilishga ega. U 
barcha buyrak kanalchalarining o’rtacha 15-20% ini tashkil etadi. Bu tanachalarda olib ketuvchi 
arte-riolalar diametri olib keluvchilarga nisbatan bir oz kattadir. Olib ketuvchi arteriolalar o’zaro 
anastomoz hosil qiladi va piramidalar orasiga kiradi, so’ngra venoz tomirlariga quyila-di. Bundan 
tashqari, bu tanachalarda olib keluvchi va olib ke-tuvchi tomirlar orasida anastomozlar mavjud. 
YUkstamedullyar tanachalar faqatgina fil’tratciya apparati hisoblanmasdan balki drenaj 
sistemasi sifatida ham xizmat qiladi.Nefronning gistofiziologiyasi. Hozirgi davrda buyrakda 
eiydik ajralishi haqidagi keng tarqalgan nazariyalardan biri fil’tratcion-rezorbtcion nazariyadir. 
Bu nazariyaga muvofiq 


buyrak tanachasidagi kapillyarlarda oquvchi qondan tanacha kap-sulasining bo’shlig’iga qon 
plazmasining barcha tarkibiy qism* lari fil’trlanadi. Bu tarkib mikropipetka yordamida tanacha 
kapsulasi punktciya qilinib, so’ngra ul’trafil’tratni mikroxi-miyaviy tekshirish o’tkazish orqali 
aniqlangan. Bunday qon plaz-masining ul’trafil’trati birlamchi siydik deb nomlanadi.Bir sutkada 
odamning har bir buyragida 100 litrgacha bir-lamchi siydik hosil bo’ladi. Fil’tratciya jarayonida 
plazmaning barcha tarkibiy qismlari kapillyarlarning endoteliy va podo-tcit hujayralarining 
orasida yotuvchi uch qavatli bazal membra-nalardan o’tib, podotcitlarning o’simtalari orasidagi 
tirqish-simon yoriqlarga tushadi. SHunday qilib, qon va kapsulalarara fil’tratcion bar’er rolini 
kapillyarlarning endoteliy hujay-ralari, 3 qavatli bazal membrana, kapsula ichki varag’ining 

Yüklə 0,62 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin