www.ziyouz.com kutubxonasi
203
san’atkorlarini o‘z huzuriga chaqirtirdi. San’at ishlarini boshqarayotgan Muhammad Solih
vositachi bo‘lib, Behzodni xon bilan bir-ikki marta uchrashtirdi. Xonning maslahatgo‘yi
mulla Abdurahim rasm chizishni shialar va rofiziylarning ishi deb yomon ko‘rsa ham
Shayboniyxon Behzodning rasmlari Husayn Boyqaroni qanchalik mashhur qilganini bilar,
endi bu musavvirning iste’dodidan o‘z shuhrati uchun foydalanishni istar edi.
Behzodga Shayboniyxonning rasmini chizish topshirildi.
Musavvirning iltimosi bilan xonni qip-qizil kimxob ko‘rpa ustiga o‘tqazdilar, uning
orqasiga qora baxmal bolish qo‘ydilar, beliga ingichka oltin kamar bog‘latdilar, oldiga
oltin muqovali kichik daftar, qalam va siyohdon qo‘ydilar. O‘ttiz yildan beri rassomlik
qilib yurib, ko‘pgina podshohlarni ko‘rgan va ular bilan muomala qilishni yaxshi biladigan
Behzod Shayboniyxonga ham faqat maqtov yoqishini allaqachon payqagan edi:
— Hazratimni arg‘umoq ot ustida qilich yalang‘ochlagan paytlarida tasvirlashim mumkin.
Biroq hozir sizning eng zo‘r lashkarboshi ekanligingiz hammaga ayon. Ammo olam ahli
sizning ko‘p yil madrasalarda o‘qigan fozil imomi zamon ekanligingizni ham suratda
ko‘rmog‘i kerak. Shu sababli faqir sizni muqaddas kitobu oltin qalam bilan tasvir
etmoqchimen!
— Ma’qul, — deb xon bunga rozilik berdi.
Surat tayyor bo‘lgandan keyin Shayboniyxon, Muhammad Solih va boshqa bir necha
mulozimlar Behzod ishlagan xonaga to‘plandilar. Mulla Abdurahim rasmga, so‘ng xonga
qaradi-yu, hayron bo‘lib:
— Hazratimning xuddi o‘zlari-ya! — dedi.
Suratda Shayboniyxonning ko‘pni ko‘rgan tajribali odam ekanligi ko‘zga aniq tashlanib
turardi. Bo‘yoqlar Behzodga xos ulug‘ bir mahorat bilan xillangan edi. Oddiy odam
rasmdan hech bir kamchilik topolmas, Behzod xonni izzat-ikrom bilan tasvirlabdi, deb
o‘ylar edi. Lekin Muhammad Solih xonning tagidagi ko‘rpaning rangi qip-qizil qon
rangida ekanini sezdi. Xon ko‘rpa ustida emas, go‘yo qon daryosi ustida o‘tirganga
o‘xshardi. Xonning beliga bog‘langan ingichka oltin kamarning uchi chalmashgan oyoqlar
tagidan xuddi qoramtir boshli sariq ilonga o‘xshab buralib turar edi. Xon suyangan qora
bolish ham qora kuchlarning timsoliga o‘xshardi.
Shayboniyxonning barcha ishlaridan xabardor Behzod bu yashirin ramziy bo‘yoqlar bilan
nimalar demoqchi bo‘lganini Muhammad Solih payqadi-yu, qo‘rqib ketdi. Agar u sezgan
ma’noni xon sezib qolsa, Behzod ham omon qolmaydi, orada vositachi bo‘lgan
Muhammad Solih ham! Shuning uchun u suratga xomush tikilib turgan
Shayboniyxonning fikrini xatarli ramziy ma’nodan uzoqroq olib ketishga intildi:
— Muhammad alayhissalom yashil rangni yaxshi ko‘rar ekanlar. Imomi zamon xon
hazratlari ham yashil rangni suyishlarini musavvir durust payqabdir. Qarang,
hazratimning ko‘ylaklari yashil rangda. Suyangan devorlari ham yashil.
— Bunisi ma’qul, — deb xon endi og‘zini ochdi. — Lekin... biz mavlono Behzodning
boshqa suratlarini ham ko‘rgan edik...
Shayboniyxon Behzod tasviridagi shertaxlit Husayn Boyqaroni esladi. Husayn
Boyqaroning safarga chiqqan paytini tasvir etgan boshqa bir rasmda go‘yo bulutlar ham,
osmon ham, hatto tog‘u toshlar ham podshoning ketidan ergashib, u ketayotgan
tomonga intilib borayotganday ko‘rsatilgan edi. Temuriylarni bunchalik ulug‘lagan
Behzod Shayboniyxonni jo‘n bir odam qilib tasvirlaganga o‘xshardi. Xon suratni
ko‘rganda ko‘nglida qo‘zg‘algan murakkab tuyg‘ularni aytishga munosib so‘z topolmadi-
yu, Behzodga qarab:
— Mo‘yqalamni menga bering! — dedi.
Xonning avzoyi yomonligini hamma sezdi. Behzod maxsus qalamdonda turli bo‘yoqlar
bilan birga turgan mo‘yqalamlarni xonga ta’zim bilan tutdi. Shayboniyxon qoramtir