Shayx Ismoil Maxdum. Toshkentdagi Usmon Mushafi tarixi
www.ziyouz.com kutubxonasi
24
lozim. Alloh ulardan rozi bo‘lsin, avlodlar ulardan doimo minnatdor.
Mushafi sharifning ko‘p marta o‘g‘irlik va talon-tarojga duchor bo‘lgani, yana bu hol
qaytarilishi mumkinligi va boshqa xatarlarni hisobga olib uni Toshkent shahridagi
yodgorliklar muzeyiga ko‘chirishni ma’qul ko‘rildi. O’shandan beri u mutaxasislar
tomonidan osor-atiqalarni saqlash qoidalariga to‘liq rioya qilingan holda, ko‘z
qorachig‘iday temir sandiqda saqlandi. Chopon bozori yonida joylashgan ushbu muzey
O’zbekistondagi birinchi muzeydur. Juda qadimiy asarlar jumlasiga mansub
bo‘lganligidan 1926 yilda Mushafga alohida xona ajratildi. Muzeyga kelganlar Mushafi
sharifni ko‘rishlari mumkin edi. 1956 yilda Pokistondan kelgan diniy delegatsiya, 1958
yilda Suriyadan kelgan delegatsiya va 1960 yilda Marokkodan kelgan delegatsiya va
boshqalar Mushafni ziyorat qilganlar. Alloh taolo ularga Usmon Mushafini ziyorat qilishga
muvaffaq etgani uchun shukronalar aytishar va o‘zlarining quvonchlarini izhor qilishar
edi. Bu esa bizlarning Mushafga bo‘lgan muhabbatimizni, e’tiqodimizni va shodligimizni
ziyoda qilar edi. Mushafi sharif ba’zi bir diniy anjumanlar munosabati bilan yig‘ilish
bo‘layotgan joylarga ziyorat uchun olib kelinar edi. Keyinchalik mutaxassislar Mushafni
havoga olib chiqilishi uning chirishini tezlatishi mumkinligi haqida ogohlantirib, uni tashqi
muhit ta’sirlaridan muhofaza qiladigan kimyoviy moddalar yordamida, maxsus sandiqda
saqlashni tavsiya qildilar.
O’rta Osiyo va Qozog‘iston musulmonlarining diniy idorasi ta’sis topishi munosabati
bilan 1943 yilda chaqirilgan qurultoyga Mushafi sharif olib kelindi va ziyorat marosimi
uyushtirildi. Ikkinchi marta uning ziyoratiga 1948 yilda mazkur idoraning qurultoyi
munosabati bilan muvaffaq bo‘lindi. Bir qancha yillar o‘tgandan so‘ng diniy idora
fotografiya usuli bilan Mushafdan uch nusxa oldirdi. Ulardan biri Pokistonning sobiq
prezidenti marshal Ayyubxonning diniy idora qarorgohiga 1964 yilda qilgan tashrifi
munosabati bilan unga hadya qilindi. Ikkinchisi Hindistonning marhum sobiq prezidenti
Zokir Husayn janoblariga tortiq qilindi. Diniy idoraning kutubxonasida (Bu kutubxonada
nodir mushaflar, adabiy devonllar, qo‘lyozmalar va islomiy kitoblar mavjud) Peterburg
arxeologiya instituti 1905 yilda oldirgan nusxalardan ikkitasi bor edi. Ulardan birini diniy
idora Marokko podshohi Hasan II hazrati oliylariga tortiq qilgan. Bu nusxalar xorijga
chiqishi natijasida Islom yurtlarida Usmon Mushafining bizda saqlanayotgani haqidagi
xabar keng tarqaldi. Uning to‘g‘risida matbuotda maqolalar chiqa boshladi. Mushafi
sharif sayohatchilar orasida ham mashhur bo‘ldi. Diniy idora bilan ko‘pgina xorijiy
kutubxonalar, tashkilotlar, diniy va dunyoviy fan olimlari orasida yozishmalar bo‘lib o‘tdi.
Ushbu munosabat bilan diniy idora Oliy hay’ati mazkur Mushafning tarixi to‘g‘risida
bir kitob chop etishni va uni Islom olamidagi musulmon birodarlarimizga taqdim qilishni
zarur, deb topdi. Chunki u Yer yuzining mag‘ribu mashrig‘idagi barcha Islom ahli uchun
yagona manba’ va bebaho yodgorlikdur. U haqda keng ommaga e’lon qilish vojibdur,
chunki u musulmonlar faxrlanadigan va e’zozlaydigan eng aziz durdonadur.
Diniy idora Oliy hay’ati Mushaf tarixiga taalluqli ma’lumotlarni, ayniqsa, uning
Movarounnahrga kelishiga oid xabarlarni tadqiq qilishni va Usmon mushaflarining biri,
ehtimol o‘sha hazrati Usmon tilovat qilib turganlarida shahid bo‘lgan Mushaf ekanligini
aniqlash uchun ushbu kitobni yozish vazifasini kaminaga topshirdi.