Azərbaycan Milli Kitabxanası
Yüklə 5,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Əlamətdar və tarixi günlər təqvimi 2011
Respublikanın kütləvi və ixtisas- laşdırılmış kitabxanaları, Mərkəz- ləşdirilmiş Kitabxana Sistemləri üçün
2 REDAKSİYA HEYƏTİ: Baş redaktor: K.Tahirov, fəlsəfə doktoru Baş redaktorun müavini: F. Məmmədov, pedaqoji elmlər namizədi Redaktor: D.Bayramov Məsul katib: N.Alışova
Əlamətdar və tarixi günlər təqvimi - 2011 /baş red. K.M.Tahirov; M.F.Axundov adına Azərbaycan Milli Kitabxanası.- Bakı, 2010.- 436 s.
© M.F.Axundov adına Milli Kitabxana, 2010
3 rthrt
1 yanvar Gün çıxır 06:26
Gün batır 17:25
31 yanvar Gün çıxır 06:18 Gün batır 17:57 Yanvar
22 dekabr- 20 yanvar Oğlaq
bürcü- nün ünsürü tor- paq, planeti Saturn, düşərli günü çərşənbə axşamı, şənbə, düşərsiz günü bazar ertəsi, cümə axşamı,
metalı dəmir, uğurlu rəngi tünd-yaşıl, qara, göy, uğursuz rəngi ağ, uğurlu daşı
rubin,
oniks,
enerji verən çiçəyi ağ qərənfil, qara lalə, uğurlu rəqəmi isə 3 və 5-dir.
2011
Əlamətdar və tarixi günlər Ümumxalq Hüzn Günü
1990-cı il yanvarın 20-də Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü pozmaq cəhdlərinə etiraz əlaməti olaraq küçələrə çıxmış dinc əhaliyə divan tutmaq məqsədilə Bakıya və respublikanın digər rayonlarına sovet hərbi hissələri yeridildi. Görünməmiş qəddarlıqla keçirilən cəza tədbirləri nəticəsində heç bir günahı olmayan 133 dinc sakin öldürüldü, 744 nəfər yaralandı, 841 nəfər qanunsuz həbs olundu. Həlak olanların arasında qadınlar, uşaqlar və qocalar da var idi. Bu hadisə sovet rejiminin törətdiyi ən qanlı faciələrdən biri və dinc əhaliyə qarşı yönəlmiş vəhşi bir cinayət hadisəsi idi.
20. Ümumxalq Hüzn Günü 29. Gömrük İşçiləri Günü
4 Yanvar - Qriqorian təqvimində ilin birinci ayıdır. 31 gündən ibarətdir. Bu ad latın sözü olan januarius sözündən götürülmüş və Roma allahı Yanusun şərəfinə belə adlandırılmışdır. Antik dövrdə bu ay Roma təqviminin on birinci ayı, Yuli Sezarın təqvim islahatından sonra isə ilin birinci ayı olmuşdur. Psixoloqlara görə bu ay ilin ağır ayı hesab edilir. Braziliyanın Rio de Janeyro şəhərinin adının mənası "Yanvar çayı" deməkdir. Bu adın etimologiyasında portuqalların Quanabara buxtasını məhz yanvar ayında kəşf etmələri durur.
Nasir, ssenarist, publisist İbrahimov Sadıq Qurban oğlunun (Sadıq Elcanlı) (12.01.1956) anadan olmasının 55 illiyi Şairə Ələkbərzadə Mədinə Nurulla qızının (Mədinə Gülgün) (17.01.1926-17.02.1991) anadan olmasının 85 illiyi Nasir, publisist, tərcüməçi Afiyət Məmmədrza Abdulla oğlunun (Mərəndi) (22.01.1926-12.05.1995) anadan olmasının 85 illiyi Əməkdar elm xadimi, ədəbiyyatşünas, tənqidçi Dadaşzadə Araz Məmməd oğlunun (30.01.1936-04.11.1990) anadan olmasının 75 illiyi Xarici ədəbiyyat Litva yazıçısı, Əməkdar incəsənət xadimi Ventslova Antanasın (07.01.1906-28.06.1971) anadan olmasının 105 illiyi Amerika yazıçısı London (Qriffit) Cekin (12.01.1876-22.11.1916) anadan olmasının 135 illiyi Ukrayna yazıçısı, şərqşünas, akademik Krımski Aqafangel Yefimoviçin (15.01.1871-25.01.1942) anadan olmasının 140 illiyi
5 Rus yazıçısı Saltıkov-Şedrin Mixail Yevqrafoviçin (27.01.1826- 10.05.1889) anadan olmasının 185 illiyi Fransız yazıçısı, ictimai xadim, alim-musiqişünas Rollan Romenin (29.01.1866-30.12.1944) anadan olmasının 145 illiyi Tarixi günlər Yeni il bayramı (01.01.)
Azərbaycan Respublikasının Avropa Şurasına tam hüquqlu üzvlüyə qəbul olunmasının (25.01.2001) 10 ili Gömrük İşçiləri Günü (29.01.1992) Milli Qəhrəmanlar Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Kərimov Elgiz Kərim oğlunun (05.01.1971-12.03.1992) anadan olmasının 40 illiyi Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Ramazanov Şamil Ağasəf oğlunun (19.01.1976-17.03.1995) anadan olmasının 35 illiyi Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Nəsirov Yalçın Canhəsən oğlunun (23.01.1976-24.03.1995) anadan olmasının 35 illiyi
Əməkdar elm xadimi, tarixçi, şərqşünas Əlizadə Əbdülkərim Əli oğlunun (11.01.1906-03.12.1979) anadan olmasının 105 illiyi Görkəmli tarixçi, tarix elmləri doktoru Aşurbəyli Sara Balabəy qızının (27.01.1906-17.07.2001) anadan olmasının 105 illiyi
Mədəniyyət. Maarif. Təhsil Publisist, pedaqoq, tədqiqatçı alim Hacıyev Aydın Səfər oğlunun (10.01.1936) anadan olmasının 75 illiyi
Amerika maarifçisi, dövlət xadimi, alim Franklin Bencaminin (17.01.1706-17.04.1790) anadan olmasının 305 illiyi 6 Riyaziyyat. Fizika Əməkdar elm və texnika xadimi, riyaziyyatçı, mexanik Xəlilov Zahid İsmayıl oğlunun (14.01.1911-04.02.1974) anadan olmasının 100 illiyi Əməkdar elm xadimi, riyaziyyatçı Həbibzadə Əmir Şamil oğlunun (23.01.1916) anadan olmasının 95 illiyi Fransız riyaziyyatçısı və mexaniki Laqranj Jozef Luinin (25.01.1736- 19.04.1813) anadan olmasının 275 illiyi
Əməkdar elm və texnika xadimi, neft-mədən işləri sahəsində alim Tağıyev Əyyub İsmayıl oğlunun (27.01.1911-17.01.1966) anadan olmasının 100 illiyi Biologiya. Kimya Əməkdar həkim, mikrobioloq-immunoloq Mahmudbəyova Məryəm Fərəməz qızının (02.01.1921-1992) anadan olmasının 90 illiyi
Əməkdar elm xadimi, iqtisad elmləri doktoru Vəliyev Teymur Süleyman oğlunun (15.01.1926-2002) anadan olmasının 85 illiyi
Xalq artisti Dadaşov Rafael Məlik oğlunun (04.01.1946) anadan olmasının 65 illiyi Rus aktyoru, Xalq artisti Kryuçkov Nikolay Afanasyeviçin (06.01.1911-13.04.1994) anadan olmasının 100 illiyi Xalq artisti, kinorejissor Quliyev Eldar Tofiq oğlunun (18.01.1941) anadan olmasının 70 illiyi
7 Əməkdar artist Məmmədov Sabir Novruz oğlunun (24.01.1961) anadan olmasının 50 illiyi
Əməkdar artist, müğənni Səfurə Əziminin (06.01.1946- 27.11.2001) anadan olmasının 65 illiyi Kamança ifaçısı, sənətşünaslıq doktoru İmrani Rafiq Hüseyn oğlunun (23.01.1951) anadan olmasının 60 illiyi Avstriya bəstəkarı Motsart Volfqanq Amadeyin (27.01.1756- 05.12.1791) anadan olmasının 255 illiyi
Filosof,
akademik Aslanov Aslan Məmməd oğlunun (01.01.1926- 23.08.1995) anadan olmasının 85 illiyi Kitabxana işi. Kitabxanaşünaslıq İlk sahəvi kitabxanalardan Respublika Elmi Kənd Təsərrüfatı Kitabxanasının yaradılmasının (21.01.1921) 90 illiyi
8
Maraql ı Təqvimin yaranma tarixindən
sin istifadə etdiyi təqvim insanlığın ən vacib ixti- ralarından biridir. Dünya- da hər il küllü miqdarda, müxtəlif ölçüdə, müxtəlif mövzuda təqvimlər bu- raxılır. Onlar böyük və kiçik ölçülü, parça, plastik, kağız əsaslı, ucuz və bahalı olurlar. Həftəlik və birgünlük təqvimlər hər menecerin stolüstü iş aləti, kiçik cib təqvimi isə hər kəsin yol yoldaşıdır. Biz müxtəlif təqvimlərə baxarkən hec düşünmürük ki, onlar necə yaranmışdır. Buradakı ayları, günləri kim yaratmış, tərtib etmişdir. Halbuki, təqvim yaranıb müasir dövrdəki formalara gəlib çatana qədər müəy- yən təkamül yolu keçmişdir. “Kalendar” sözünün yaranması qədim Roma dövrlərinə təsadüf edir. O vaxt hər ayın birinci gününü “kalenda” adlandırırdılar ki, o da borcların qurtarılması günü idi. Borclar haqqında bütün məlumatlar xüsusi kitabda-kalendarlarda öz əksini tapırdı. O, vaxtdan bu söz kiçik dəyişikliklərlə bütün dünya xalqlarının dilində işlənməyə başlandı. Bu gün hamımızın istifadə etdiyimiz təqvimin tarixi çox qədimlərə - daş dövrünə gedib çıxır. Hələ daş dövründən insanlar başa düşürdülər ki, onların həyatı bir çox faktorlardan, o cümlədən, təbiətin fəsil dəyişikliklərindən asılıdır. Bir gün o birisi ilə əvəz- lənir, günəş hər gün üfüqə qalxır, lakin dünənki kimi yox, bir qədər fərqli surətdə. Ay Yer ətrafında ciddi qaydada fırlanaraq həcmcə gah böyüyür, gah kiçilir. İsti yay günlərini yağışlı payız, payızı qış, qışı bahar əvəz edir. Sonra yenə yay, payız, qış, yaz... Adamlar həmişə göydə nələrin baş verməsilə ma- raqlanmışlar. Astronomik işarələr əsasında müxtəlif xalqlar özünün vaxt hesab- lamaları sistemini yaradır- dı. İndiyə qədər şumerlərin gildən hazırlanmış təqvim- ləri mayya indularının daş, qədim misirlilərin papirus, qədim çinlilərin kağız və ipək üzərində həkk edilmiş təqvimləri hazırkı dövrə qə- dər gəlib çatmışdır. Bir sıra xalqların təqviminin əsasını Günəşin, Ayın hərəkəti, di- gərlərini isə hər ikisinin hərəkəti təşkil edirdi. Belə- cə Günəş, Ay və Ay-Günəş təqvimləri yarandı. Lakin bunların heç biri tam dəqiq olmurdu. Ona görə də təq- vimi daim təkmilləşdirir- dilər.
İlk dəfə vaxtın hesab- lanması sistemi Yaxın Şərq ölkələrində yaranmışdır.
9 Şumer münəccimləri ilk olaraq hesablamışlar ki, iki yeni ayların arasındakı vaxt 29,5 gün olur. Bu, vaxtın yeni hesablanmasının təməlini qoydu. Yəni, Ayın Yer ətrafında dövr etməsi üzrə hesablanan vaxt Ay təqvimi kimi qəbul edildi. Şumerlərin ay təqvimində 12 ay olurdu. Hər yeni il yazdan, səmada ilk ayın görünməsindən hesablanırdı. Vavilon astronomları ili 12 ay hesablayaraq hər ili növbə ilə 29, 30 günə ayırırdılar. Bu təqvim üzrə hər il 354 gün, yəni əslində olduğundan 11 gün az ayın axırından hesablanırdı. Yalnız yeni eranın VI əsrindən qəbul edilən günləri ayın əvvəlindən hesabla- mağa başladılar. Çin təqvimi də dünyanın ən qədim təqvimlərin- dən biridir. Bizim eradan 6 əsr əvvəl Çində 19 illik Çjan təqvimi qəbul etmişdilər. Ay təqviminə görə onda 228 ay, Günəş təqvimi üzrə 235 ay hesab edilirdi. Lakin bu təqvim də dəqiq deyildi. Ona görə bu təqvimlər 50 dəfədən artıq dəqiqləşdirilmişdir. Bizim əsrdən 3 əsr əvvəl bir ili 24 fəsilə bölürdülər. 24 fəsildən ibarət olan təqvim dövrümüzə qədər gəlib çatmışdır. İndiyə qədər Çin təqvimində daha bir əlamət mövcuddur. Bu illərin müəyyən bir heyvanın adı ilə bağlanmasıdır ki, avropalılar da bunu qəbul etmişlər. 20 əsr əvvəl 12 heyvanın adı ardıcıl olaraq müvafiq illərə aid edilir. Bütün təqvimlərin bir-birinə bənzədiyinə bax- mayaraq, hamı üçün vahid təqvim yox idi. Ona görə də, təqvimdə dəyişiklik yaratmaq lazım idi. Belə bir dəyişikliyi yeni eradan 46 il əvvəl Qay Yuli Sezar həyata keçirdi. Yeni Günəş təqvimini öz dövrünün ən böyük astronomu Sozigen yaratdı. Öz təqviminin əsasını Günəşin ulduzlar arasındakı yerdəyişməsindən götürdü ki, bu zaman hər il 365 gün, dörddə bir sut- kadan ibarət olurdu. Sozugen hesabladı ki, 3 il ardıcıl olaraq 365 gün, dördüncü il isə 366 gün olur. İli 12 aya bölür və bir sutkanı çıxırdı. Hər yeni il yanvarın 1-dən hesablanırdı. Sayılarkən tək aylar 31, cüt aylar isə 30 gün hesab edilirdi. Fevral ayı isə qısa ay hesab edilərək 29 gün olurdu. Yeni eradan əvvəl 45-ci ildən yeni Günəş təqvimi tətbiq edilməyə başlandı. Roma senatı bu münasibətlə Yuli Sezara təşəkkür etdi. Və onun şərəfinə ayların birini “kvintilius yulies” (iyul), təqvimi isə “Yulian” təqvimi adlandırdı. Bu təq- vim indiyə qədər mövcud olan müasir təqvimin əsa- sını qoydu. Yulian təqvimi romalıların zəbt etdikləri bütün yerlərdə tətbiq edi- lirdi. Yeni eranın 325-ci ilində Nikes şəhərində keçi- rilmiş xristian kilsələrinin tədbirində Yulian təqvimi bütün xristian dünyası üçün qəbul edildi. Xristianlıq ya- yıldıqdan sonra vaxt dün- yanın yaradılması dövrün- dən hesablanmağa başlandı. Bibliyada göstərilirdi ki, dünya İisus Xristosun ana- dan olduğu gündən 5508 il əvvəl yaranmışdır. XVI əsr- dən başlayaraq İisus Xristo- sun həyata gəldiyi dövrdən əvvəlki vaxt yeni eradan əvvəl, sonrakı vaxt isə yeni era hesab edilir. Bu zaman yeni eradan əvvəlki illər çoxdan aza, yeni eradan sonrakı illər isə azdan çoxa doğru hesablanır. Rusiyada da bu təqvim I Pyotrun əmri ilə o dövrə qədər he- sablanan 7209-cu il 1700- cü illə əvəz edildi, yeni il isə yanvarın 1-dən başlandı. 10 Lakin haqqında danışılan bütün təqvimlərdə bu və digər dərəcədə müəyyən nöqsanlar mövcud idi. Bu nöqsanları aradan qaldırmaq üçün Papa XII Qriqori 1582-ci ildə ən görkəmli italyan astronomu və riya- ziyyatçılarından ibarət komissiya yaradır. Astronom- lar təyin edirlər ki, hər 400 ildən bir Yulian təqvimin- də 3 gün əlavə vaxt qalır. Onlar qərara alırlar ki, hər 4 əsrdən bir bu üç günü hesabdan silsinlər. Bu yeni təq- vim Papa XII Qriqorinin şərəfinə “Qriqorian” təqvimi adlandırıldı. Hal-hazırda bütün xristian dünyası Qri- qorian təqvimindən istifadə edir. Müsəlman ölkələrinə gəldikdə, indiyə qədər ora- da vaxt Ay təqvimi ilə hesablanır. Müsəlman Ay təq- vimində illər Günəş təqvimindən qısa olur. Bu təq- vimdə yaz, yay, payız və qış fəsilləri ayrılmır. İllər Məhəmməd Peyğəmbərin (s.ə.s.) Məkkədən Mədinə- yə köçdüyü vaxtdan - yeni eranın 12 iyul, 622-ci ilin- dən başlanır. Avropa təqvi- minə çevirmək üçün müsəl- manlar xüsusi cədvəldən istifadə edirlər. Beləliklə, hamının tanı- dığı, istifadə etdiyi təqvim dəfələrlə təkmilləşdirilərək müasir səviyyəyə çatmışdır.
Xalq təqvimi //Azərbaycan etnoqrafiyası: üç cilddə.-Bakı: Şərq-Qərb, 2007.- C.3.- S.507-538. Qasımova, Ü. Təqvimin yaranma tarixindən //Kitabxana.az.-2008.- №1.- iyun.- S.40-41.
www.astro.aznet. org www.bakllar. az www.xazar. com www.rambler. ru
11 Yaponiyada və digər Şərq ölkələrində qəbul edilmiş təqvimə əsa- sən 12 illik tsikl daxilində hər bir il müəyyən heyvan işarəsi altında keçir. Müəyyən ildə dünyaya gəlmiş adam bir sıra fitri xassələrə malik olur və taleyi bu xassələrdən asılı olur. Şərqdə çox məşhur olan bu təqvimə əsasən 2011-ci il Pişik (dovşan) ilidir. Pişik həmişə pəncələri üstünə yıxılır. Xoşbəxtdir. İstedadlıdır, müəyyən dərəcədə şöhrətpərəstdir, yaxşı yoldaşdır, təvazökar, təmkinli, incə qəlbli, xeyirxahdır. Bunu hamı bilir. Yaxşı danışır, özünə qiymət verməyi bacarır. Pişik dayaz adamdır və onun ən yaxşı keyfiyyətləri də dayazdır. O, cəmiyyəti sevir, cəmiyyət də onu sevir. Kübar məclisləri xoşlayır və bəzən qeybət qırır, bunu incəlik, ustalıq və ehtiyatla edir. Qonaq-qara xoşlayır, evində hər işini incə bir zövqlə görür. Kübar adamdır. Bəziləri onu ədabaz adlandıra bilər. Xırdaçı və vasvasıdır. Pişik mühafizəkardır. Həyatını sarsıda bilən, gərginlik yaradan hər şeyə nifrət edir. Hər şeydən çox rahatlığa və təhlükəsizliyə can atır. Hərtərəfli götür-qoy etmədən bir addım da atmır. Belə ehtiyatlı olduğuna görə adamlar ona heyran qalır və ehtiyat edirlər. Maliyyə cəhətdən həmişə xoşbəxtdir. İşdə diribaş və çevikdir, onunla müqavilə imzalayan heç vaxt büdrəməz. Yaxşı möhtəkirdir, fürsəti əldən verməmək istedadı vardır. Uzun sözün qısası, sakit və dinc Pişik işgüzar bir adam kimi təhlükəlidir. Ti- carətdə müvəffəqiyyət qazanacaqdır. Yaxşı zövqə malikdir və əntiqfürüş mağazası- nın sahibi ola bilər. Hüquqçu (vəkil, notarius) və ya diplomat ola bilər, bu şərtlə ki, həyatı təhlükəyə məruz qalmasın. Əgər müstəsna vəziyyətlərə, dramatik hadisələrə, aşılmaz maneələrə rast gəlmə- sə, Pişiyin həyatı sakit keçəcəkdir. Müharibələr, inqilablar, fəlakətlər onun işi deyil- dir, düşmən olmaq onun xoşuna gəlmir. Müqavimət göstərməsə, ağlı başından çıxa bilər, intihar edə bilər, yaxud əldən düşüb vətəni tərk edə bilər. Sevdikləri adamlarla incə rəftar edirlər. Lakin yaxın qohumları ilə cox nadir hal- larda yaxın munasibət saxlayırlar. Ədəbiyyat Pişik (dovşan) //Ulduz falları: Ensiklopediya lüğəti.-Bakı, 1991.-S.61. Nailə Alışova 2011
Şərq Təqvimi Pişik (Dovşan) ili
12
Aslan Məmməd oğlu Aslanov 1926-cı il yanvar ayının 1-də Ağstafa şəhərində anadan olmuşdur. Ağstafa Dəmiryol orta məktəbini bitirdikdən sonra orada müəllim saxlanmışdır. 1942-ci ildə ADU-nun (indiki BDU) Fizika-riyaziyyat fakültəsinin qiyabi şöbəsinə daxil olmuşdur. 1945-ci ildə ADU- nun Tarix fakültəsinin Fəlsəfə şöbəsinə dəyişilmişdir. Sonra onu Fəlsəfə kafedrasında müəllim saxlamışlar, Filologiya fakültəsinin tələbələrinə estetika və tarixi materializm fənnindən mühazirələr oxumuş, həm də qiyabi aspiranturada təhsil almışdır. 1953-1954-cü illərdə eyni zamanda “Lenin tərbiyəsi uğrunda” çoxtirajlı universitet qəzetinin redaktoru olmuşdur. 1958-ci ildə fəlsəfə üzrə namizədlik dissertasiyası müdafiə etmiş, 1962-ci ildə dosent vəzifəsində işləmişdir. 1961-1980-ci illərdə ADU-nun (indiki BDU) Estetika və etika kafedrasına rəhbərlik etmişdir. 1977-1987-ci illərdə M.A.Əliyev adına Azərbay- can Dövlət İncəsənət İnstitutunun (indiki ADMİU) rektoru vəzifəsində işləmişdir. 1987-1989-cu illərdə Azərbaycan EA Fəlsəfə, hü- quq və iqtisad elmləri bölməsinin akademik katibi əvəzi, 1989-cu ildən akademik katibi seçilmişdir. Ey
ni zamanda 1987-ci ildən 1995-ci ilədək Azərbaycan Respublikası EA-nın Fəlsə- fə Hüquq İnstitutunun di- rektoru vəzifəsində çalış- mışdır. “Azərbaycan kom- munisti” jurnalı redaksiya heyətinin, SSRİ Elmlər Akademiyası Rəyasət He- yətinin nəzdində olan Este- tika Şurasının və ADU-nun Fəlsəfə elmləri üzrə ixtisas- laşmış şurasının üzvü seçil- mişdir. “SSRİ-nin Ali təhsil əlaçısı”, “ADR Ali təhsil əlaçısı” və digər medallarla, Azərbaycan SSR Ali Sove- tinin Rəyasət Heyətinin Fəxri fərmanı ilə təltif edil- mişdir.
1995-ci il avqustun 23- də Bakıda vəfat etmişdir. II Fəxri Xiyabanda dəfn olun- muşdur.
Ədəbiyyat Estetika aləmində /A.Aslanov.- Bakı: Yazıçı, 1987.-248 s. Nəğməli günlərim /A.Aslanov.- Bakı: Yazıçı, 1985.-177 s.
Yanvar 85 illiyi Aslan Aslanov 1926-1995
Filosof
1 13
Yüklə 5,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|