Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)
Yüklə 3,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- OXUDUQLARINIZ Sizsiz
- ANAR. Əsərlər. III cild
|
*** Böyük və kiçik müharibələrdə qaliblər olmur, məğlub sayılan tərəf kinini, nifrətini, içindəki qisas, intiqam hisslərini toplayıb-toparlayıb bir müddət sonra yeni bir cəngə başlayır və bu savaşın nəticələri çox vaxt əvvəlkinin tam tərsi olur. Məğlub tərəf qalib, qalib tərəf məğlub sayılır və çərxin yeni bir fırlanma dönəmi başlanır. Amma intiqamın, qisasın bir alternativi də anlaşma, barış ola bilər. Avropa dövlətləri elə ancaq XX əsrdə (hələ əvvəlki əsrləri demirəm) bir-biriylə iki qanlı cahan hərbində külli-miqdarda qırıb qırıldıqdan sonra bu 713 fikrə gəldilər. Avropadakı ayrı-ayrı lokal konfliktlər – məsələn, Balkanlardakı hadisələr – istisnadır. Güman ki, XXI əsrdə bu anlaşmaq, barış düşüncəsi Asiya və Afrikada da şüurlara hakim kəsiləcək. Və bizim Qarabağımız da qansız-qadasız, sülhün müharibədən qat-qat faydalı və xeyirli olması fikrinin rəqiblərimizə hakim kəsilməsiylə azad olunacaq. Axı ermənilər hikkələrindən əl çəkib, tarixi xülyalara qapılmadan real və praqmatik düşünməyi bacarsalar, anlayarlar ki, bu konfliktdə itirdikləri qazandıqlarından çoxdur. Bu Qarabağ avantürasını başlamasaydılar və Azərbaycanın iri şəhərlərindən qovulmasaydılar indi, bazar iqtisadiyyatı şəraitində Bakının, Gəncənin, Sumqayıtın əksər şirkətləri, bankları, otelləri, restoranları, dükanları onların əlindəydi. Həm alverdə zirək olduqlarına görə, həm də xaricdəki erməni diasporasıyla sıx əlaqələrinə görə. Bu cəhətdən bəxtimiz gətirdi ki, Azərbaycanda iqtisadi hökmranlığa nail ola bilmədilər. İqtisadi inhisarın siyasətə nə qədər güclü təsir etdiyi aydındır. Amma məsələ ondadır ki, işğal etdikləri və boşalmış şəhərlərə nəzarət etsələr də, burada yaşamağa, məskən salmağa ürək eləmirlər. Bilirlər ki, bu hökmranlıq müvəqqətidir, həmin şəhərlər, kəndlər, ərazilər, o cümlədən Şuşa da əsl sahibinə – Azərbaycan xalqına qaytarılacaq. Bəlkə bu proses uzun çəkdi, amma mütləq bununla nəticələnəcəyinə zərrə qədər də şübhəm yoxdur. Şübhəm başqa şeyədir – o zaman Ermənistan özü bir dövlət kimi ayaqda qala biləcəkmi? Demoqrafik baxımdan və mühacirətə gedənlərin axınına görə Ermənistan əhalisinin neçə dəfə azalması öz yerində. İqtisadi təcrid nəticəsində Ermənistanda dolanışığın gün-gündən pisləşməsi də nəticəsiz qala bilməz. Xarici diaspora da, nəhayət, bir gün Ermənistanı yemləməkdən bezib təngə gələcək. Bizim ən böyük müttəfiqimiz Vaxtdı. Bir də demoqrafik faktor. Qafqazda üstünlük – hər halda, əhali üstünlüyü Azərbaycan kəndlisinin yatağında həll olunur. Zori Balayan kimi faşistləri də hələ sovet dövründən bəri ən çox narahat
714 edən məhz bu məsələ – Azərbaycan, ümumən türk və müsəlman ailələrinin çoxuşaqlı olmasıdır.
2000-ci ilin avqustu. Bildirki kimi nəhs avqust. Bildirin avqustunda bir çox yaxın adamlarımı itidim. Bu ilin avqustu da başqa xoşagəlməz hadisələrlə doldu. Elçibəyin ölümü, Naxçıvandan uçan təyyarəni qaçırmaq cəhdi və bunun nəticəsində cərəyan edən hadisələr. Rusiyada bir çox ictimai bəlalar – Puşkin meydanında partlayış, dərhal "çeçenlərin işidir" – deyə formalaşan ictimai rəy və bütün çeçenlərə qarşı – quldura da, quldur olmayana da, Moskvadakı çeçen professora da, dağlardakı çeçen uşağına, qadına, qocaya qarşı eyni nifrət hissi və qisas almaq arzusu. Çeçenləri pəpə deyəndən məmə yeyənə qədər qırıb qurtarmaq – yeganə çıxış yolunu bunda görürlər. Daha düşünmürlər ki, başqa yol da ola bilər. Burax getsin, çeçen istədiyi kimi yaşasın. Uraldan Uzaq Şərqə qədər böyük bir ərazidə, deyilənə görə, cəmisi 8 milyon yerli əhali yaşayır. Bütün bu əraziləri yavaş-yavaş, aramla, amma ardıcıl şəkildə çinlilər doldurur, hələlik ticarət, iş adıyla. Bapbalaca Çeçenistan uğrunda canını qoyan Rusiya bir gün ayılıb görəcək ki, ölkəsinin üçdə ikisi çinlilərin əlindədir. Çeçen təbliğatına görə, Masxadov Putinə islamı qəbul etməyi təklif edib. (Vaxtliə belə bir təklifi Qorbaçova, ya Yeltsinə – yadımda deyil -Ayatolla Xomneyi də etmişdi). Çeçenlərin gümanına görə Putin bu təklifə biganə qaldığı üçün "Kursk" sualtı gəmisində qəza baş verdi. Gəmidəki 118 adam xəbər-ətərsiz suların dibindədir – hələ sağdırlar, ya artıq ölüblər? Uzun zaman məlum deyildi. Rus höküməti xaricdən yardım təkliflərini əvvəl rədd etdi: "Birdən sirlərimizi bilərlər". Vaxtilə ssenari kurslarında gördüyüm film – Stenli Kubrikin "Doktor Streynclav, yaxud mən atom bombasını necə sevdim" filmi yadıma düşdü. Təsadüf nəticəsində ABŞ SSRİ-ni, SSRİ ABŞ-ı darmadağın edir. Amerikanın Prezidenti və başqa yüksək rütbəli siyasi rəhbərləri bunkerdə gizləniblər. Rus 715 səfirini də bura dəvət ediblər. Bunkerin divarında iri bir dünya xəritəsi var və bu xəritədə müxtəlif qitələrdəki Amerika hərbi bazalarının yerləri göstərilib. Dediyim kimi, təsadüf nəticəsində tək bu iki superdövlət yox, bütün dünya dağılıb, sağ qalan yalnız bu bunkerdəki insanlardır. Və filmin sonuncu kadrı: sovet səfiri çəkməsinin bağını bağlamaq bəhanəsiylə əyilir və hamının gözünü oğurlayıb kiçik fotoaparatla xəritədəki Amerika hərbi bazalarının şəklini çəkir. Nə isə… "Kursk" məsələsinə qayıdıram. Yalandan deyirlər ki, guya gəmiylə əlaqə yaradıblar. Ekipajın neçə nəfər olduğunu da gizli saxlayırdılar. Doğrudur, "Komsomolskaya Pravda" qəzetinin müxbiri rüşvət verib bu siyahını əldə edə bilib. (Bu ölkədə dövlət sirlərini də rüşvətlə öyrənmək olarmış). Gah deyirlər ki, gəmidə oksigen ehtiyatı ayın 18- nə, gah deyirlər 23-nə qədər çata bilər. Gəminin içi qaranlıqdır, soyuqdur, havasızdır. Soyuq dənizdə insanlar məhv olarkən Putin Soçidə Qara dənizin isti sularında çimir. Bir versiya da var ki, "Kursk" "Petr Veliki" gəmisiylə toqquşub, bu gəminin qalıqları isə dənizin dibindədir. Və qəvvaslar da guya "Kursk"a yardım üçün yox, məhz o batan gəminin qalıqlarını tapmaq üçün sulara qərq olurmuş. Deyirlər ki, "Kursk"un lükunu aça bilmirlər. Nəhayət ki, norveçliləri köməyə çağıran kimi həmin gün o lükü aça bildilər. Etiraf etməli oldular – bütün ekipaj elə ilk gün həlak olub. Onlarla əlaqə yaradılması-filan ağ yalan imiş. Amma əlüstü onu vurğulayırlar ki, ekipajın içində iki dağıstanlı olub. Başqalarının millətlərini niyə demirlər? Ancaq bir səbəbdən. Başqa bir versiya da ortaya atmaq üçün, yəni bəlkə bu dağıstanlılar kamikadzelər imiş, özlərini də gəmini də onlar məhv edib. Küt rəsmi təbliğat onu da dərk etmir ki, bu versiya ağlabatan olmasa da, hər halda, ən azı dağıstanlıların cəsarətini və fədakarlığını təsdiq edir. Həlak olmuş 118 adama çox yazığım gəlir. Hər gecə səbrsizliklə xəbərlərə baxırdım ki, bəlkə xilas ola bildilər. Bununla belə, rəsmi təbliğatın, daha
716 doğrusu, rəsmi siyasətin bəyanatları da ikrah doğururdu. Fransız kralları Burbonlar haqqında deyirdilər ki, onlar heç bir şeyi unutmayıblar, amma heç nə də dərs olmayıb onlara. Bunlar həm hər şeyi unudublar, həm də heç bir şeydən ibrət dərsi almırlar. Tam bir iflas – hərbi, elmi-texniki, siyasi, əsas da mənəvi iflas. Puşkin meydanında partlayışdan həlak olanların və "Kursk"da məhv olanların ailələrinin göz yaşları qurumamış Ostankino qülləsində yanğın baş verdi. Burada da ən azı 3 adam öldü. Yazıq Rusiya! Elə bil, Allahın lənətinə gəlib.
Əbülfəz Elçibəy vəfat etdi. Azərbaycanın bəlkə də sonuncu romantik siyasətçisi idi. Bu cəhətdən onu, doğrudan da, romantik siyasətçi Məmməd Əmin Rəsulzadəylə müqayisə etmək olar. Əbülfəzdən sonra gələn cavan siyasətçilər əsasən praqmatikdirlər. Yəni hakimiyyəti özü-özlüyündə sevirlər – xalqdan, millətdən, demokratik ideallardan da artıq sevirlər. Amma onların praqmatikliyi də qüsurludur, çünki praqmatizm soyuq şüurun məhsuludur, bunların hikkəsi hadisələrə soyuq, ayıq və oyaq şüurla yanaşmağa imkan vermir. Yəni bu hikkə – kimisə yıxmaq, kimdənsə qisas almaq, kimdənsə heyf çıxmaq və yalnız bu cür özünütəsdiq etmək hikkəsi bütün başqa məqsədlərdən üstündür, demokratik və millətçi ritorika isə yalnız bu əsas mahiyyəti gizlədən şirmalardır. Elçibəy belə deyildi. Amal, əqidə, doğrudan da, onun həyatının mənası idi. Əqidəsi yolunda əzab çəkməyə də hazır idi, xislətində qisasçılıq da yoxdu. Dünyagörüşünün miqyasları etibarilə müəyyən hüdudlar çərçivəsində düşünə və fəaliyyət göstərə bildi, amma sözlərində, əməllərində səmimi idi, dözümlü idi, mərhəmətli idi. Ətrafındakılar isə onun bu müsbət cəhətlərindən tam tərs məqsədlərlə istifadə etməyə başladılar. Ölümünü və dəfnini də şaxsey-vaxsey mərasiminə çevirdilər. O səhnələrə televizorla baxanda düşünürdüm ki, aşura psixologiyası 1300 ildir bu xalqın şüuruna, xarakterinə elə 717 dərindən nüfuz edib ki, ona mütləq şəhidlər lazımdır. Erməniləri, yalançı və uydurma mif olsa da, soyqırımı adıyla milli matəm, hüzn biləşdirir. Biz isə 1300 ildir ərəb sərkərdələrinin yasını tuturuq. 1300 ildir Kərbəla şəhidlərinin matəmini yaşayırıq – sinə döyürük, zəncir vururuq, baş yarırıq, saç yoluruq. Və mütləq bir düşmən obrazı lazımdır bütün bu mərasim üçün. Real düşmənlərimiz qalıb bir qıraqda, Şümürə, Yezidə lənət oxuyuruq. Allah Əbülfəzə qəni-qəni rəhmət eləsin. Uğurlu siyasətçi olmasa da, saf insan idi.
Mətbuatda qəribə və şəxsən mənə təsir edən xəbər oxudum. Məlum olduğu kimi, Xəzərdə üzən gəmilərdən birinin adı "Rəsul Rza", birininki "Nigar Rəfibəyli"dir. Qazaxıstan limanlarının birində təsadüfən bu iki gəmi eyni zamanda lövbər salıb. "Rəsul Rza" gəmisində içməli su qurtarıb və nə sahildən, nə başqa bir gəmidən su ala bil-yiblər. Yalnız "Nigar Rəfibəyli" gəmisindən onlara su göndəriblər.
Fevralın birində – Qurban bayramı günü Zemfiranın kiçik qardaşı Çingiz öldü. Qurban bayramında ölənlər cənnətə düşür, – deyirlər. Əgər cənnət varsa Çingiz lap yəqin ordadır, çünki o qədər saf, ürəyi təmiz, hamıya yaxşılıq etmək istəyən, xeyirxah insan idi ki. Həyatda tamamilə haqsız olaraq çəkdiyi əziyyətlərə görə də cənnətə getməyə layiqdir. Çingiz 1945-ci ildə – Zemfirayla tanış olduğumuz il – dünyaya gəlmişdi, bütün uşaqlığı, cavanlığı və nəhayət, yetkin çağı gözlərimin qabağında keçmişdi. Doğma qardaşım yoxdur, onu doğma qardaşım kimi istəyirdim. Dekabrın əvvəllərində başında, qara ciyərində ağrılardan şikayət-lənirdi, onu görkəmli onkoloq- həkim Əhliman Əmiraslanovun yanına apardım. Rentgen
718 şəkillərini, analizləri gözdən keçirdi, özünü müayinə etdi və mənə təklikdə: "Əfsus ki, gecdir, – dedi, – beynində bəd xassəli şiş var, ciyərə də metastaz verib". Düz ay yarım bu acıdan-acı xəbəri daş kimi içimdə daşıdım, nə Zemfiraya, nə də başqa heç kəsə dedim. Qismətə bax. Neçə il bundan qabaq böyuk bacıları Elmira vəfat edəndə Çingiz onun qəbrini atasının, anasının yanında qazdırmışdı. Sonra qərar verildi ki, Elmira İkinci Fəxri xiyabanda basdırılsın. Çingiz o qəbrin üstünü örtdü, amma içini hazır saxladı. Elə bil, özüyçün saxlayıbmış. Onu elə həmin qəbirdə dəfn etdik. Sabah Ənvər Məmmədxanlının doğum günüdür. 29 fevral dörd ildən bir olur, Ənvər də həmin gün anadan olub. İtirdiyimiz hər yaxın adam – bizim özümüzü də addım- addım ölümümüzə yaxınlaşdırır. Allah hamısına rəhmət eləsin.
Yazacağım bir kitab haqqında çoxdan bəri düşünürəm. Düşüncələr, anılar, xatirələr kitabı olacaq bu əsər TNəslim, əcdadlarım, valideynlərim, ailəm, özüm haqqında, dostlarım və düşmənlərim haqqında, həyatda rastlaşdığım xeyli insan haqqında, gəzdiyim ölkələr, şəhərlər haqqında, oxuduğum kitablar, gördüyüm filmlər, dinlədiyim musiqi haqqında – bir söz, bütün bunlarla dopdolu dolmuş ömrüm haqqında əsər olacaq. Bəlkə də, daha sönük bir ömür sürsəydim, həyatla vidalaşmaq mənə bu qədər ağır gəlməzdı. Amma həyatla vidalaşmaq fikrim də yoxdur. Hər halda, bu kitabı bitirməyincə dünyadan köçən deyiləm. Kitabın adı belədir: "Keçən keçdi, olan oldu". Üzərində gərgin iş gedir. Doğrudur, hələ ki, ancaq bircə cümlə – kitabın ilk cümləsi yazılıb: "ÖMÜR KEÇDİ. ONUN HAQQINDA DANIŞMAQ MƏQAMI GƏLDİ".
719 OXUDUQLARINIZ Sizsiz Sizsiz .................................................................................. 3 Həyatım ağrıyır Həyatım ağrıyır ................................................................260 Anılar, ağrılar, ağılar Qara Qarayevə rekveiyem.................................................322 Cavad Mircavadova vida sözü .........................................324 Əlvida, Mirzə müəllim ....................................................327 Yeri həmişə görünəcək .....................................................330 Danışa bilmirəm................................................................332 Müsibət..............................................................................334 Şəhidlər dağı......................................................................343 Aydın sürəti.......................................................................366 Torpağı vətən edənlər........................................................371 Tofiq İsmayılovun xatirəsinə............................................375 Vəli Məmmədovu düşünərkən .........................................381 Ulduzlu Ziya - Ziyalı ulduz ..............................................385 Bir neçə söz.......................................................................388 Bir dostum vardı................................................................390 Vaqiflik..............................................................................392 Şerimizin başı sağ olsun....................................................395 Elmira Hüseynovanın xatirəsinə ......................................397 Arazsız qaldıq....................................................................398 Quram Pancikidzenin ölümünə ........................................403 Heç bir zaman....................................................................404 Qırx gün, qırx gecə............................................................409 Nəhs avqust.......................................................................413 Şuşalı, yalçınlı günlər .......................................................427 Eminə ağı...........................................................................431 Əlvida................................................................................433 Elə bil heç yox imiş...........................................................435 Qalib gəldi, qalib getdi......................................................439 720 Gecə düşüncələri Gecə düşüncələri...............................................................448
721
ANAR. Əsərlər. III cild Bakı, Nurlan, 2004, 689 səh. Nəşriyyat redaktoru: KÖNÜL ŞAHBAZOVA MƏLAHƏT QƏMBƏROVA Bilgisayar tərtibi: SEVİNC HÜSEYNOVA Yığıcı: ARZU MAHMUDOVA, SEVİNC HÜSEYNOVA
722 Yığılmağa verilib: 17.09.2003. Çapa imzalanıb: 01.04.2004. Həcmi: 43 ç.v. Format:60x88 1/2 Ofset çap üsulu Sayı: 500. Qiyməti müqavilə yolu ilə Nurlan Nəşriyyat Poliqrafiya Birliyi Yüklə 3,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|