AZƏrbaycan mġLLĠ elmlər akademġyasi məRKƏZĠ NƏbatat bağI

Tablo 5. Örneklere ait çiçeklenme özellikleri 
Gülün Adı 
Çiçeklenme Zamanı 
Çiçek Özellikleri 

 
265 
Rosa arvensis Huds. 
Haziran 
ayı 
ilk 
haftası  –  Temmuz 
son haftası 
Küçük Beyaz renkli 
Rosa canina L. * 
Nisan  sonu-Haziran 
ayının 2. haftası 
Ortası 
beyaz 
uçlara 
doğru pembe renkli 
Rosa canina L. ** 
Nisan  sonu-Haziran 
ayının 2. haftası 
Tümü 
koyu 
pembe 
renkli 
Rosa haemisphaerica 
Herm. “Raphini” 
Nisan 
2. 
haftası-
Mayıs sonu 
Açılışta  koyu  sarı  tam 
açıldıktan  sonra  açık 
sarı renklidir.  
Rosa foetida J. Herm 
“Bicolor” 
Nisan 2. haftası-Mayıs 
sonu 
Petalin  üstü  kırmızı  altı 
sarı renklidir. 
Rosa multiflora Thnb 
Nisan  sonu-  Haziran 
Ayı 2. haftası 
Küçük  beyaz  renkte 
toplu çiçekli 
Rosa spinosissima L. 
Haziran ayı ilk haftası-
Temmuz Ayı 3. haftası 
Te  yada  4-6  adet  toplu 
beyaz çiçekli 
Rosa pulverulenta 
Bieb. 
Mayıs  sonu  –  Haziran 
ikinci haftası 
Pembe  renkli  tam  açtı-
ğında  beyaz,  yaprak 
yüzeyi veziküllü 
Rosa sicula Tratt 
Mayıs  sonu  –  Haziran 
ikinci haftası 
pembe renkli  
 
TARTIġMA VE SONUÇ 
 
Çalışmada  kullanılan  örneklerin  fenolojik  özellikleri  takip 
edilmiştir.  Çimlenme  oranları,  ilk  sürgün,  kök  boğazından 
verilen  sürgünler,  kök  sürgünleri  (piçleri),  gövde  üzerinde 
dallanma,  çiçek,  meyve  gibi  yapı  özelliklerin  belirlenmesi 
hedeflenmiştir.  
 Gül örnekleri  ekildikten sonra  ilk  yıl  en  yüksek  çimlenme 
oranını  Rosa  hemisphaerica  rapinii  (%  70)  vermiştir.  Diğer 
örneklerin  ise  çimlenme  oranları  çok  düşük  olarak 

 
266 
belirlenmiştir.  Ancak  çimlenmeyen  tohumlar  ikinci  yıl 
çimlenmiş  ve  Rosa  hemisphaerica  rapinii  ve  Rosa  canina  L. 
var.  en  yüksek  çimlenme  oranına  ulaşmıştır.  Diğer  türlerin 
çimlenme oranları Tablo 2‟de verilmektedir.  
Çimlenen tohumlar üzerinde yapılan ölçümlerde, birinci yıl 
sonunda sürgün boyunda en çok artış Rosa spinosissima ve Rosa 
multiflora‟da  gçrülmüştür.  Rosa  arvensis  Huds.,  Rosa  canina 
var. ve Rosa canina var. kök boğazından yan dallanma vermiştir. 
Bütün  örnekler  içerisinden  en  uzun  yan  dalı  veren  Rosa  canina 
var.  (pembe)  olmuştur.  Ancak  Rosa  multiflora,  Rosa 
spinosissima,  Rosa  foetida  J.  Herm.  “Bicolor”  ve  Rosa 
hemisphaerica  rapinii  gövde  üzerinde  dallanma  göstermişlerdir. 
Bu  türler  için  yan  dal  uzunlukları  birbirine  yakın  olmuştur 
(Tablo3).  Güller,  ikinci  yıl  içerisinde  kök  sürgünleri  vermeye 
başlamıştır.  Rosa  spinosissima  dışındaki  bütün  örneklerin  kök 
sürgünü  verdiği  görülmüştür.  Özellikle  Rosa  hemisphaerica 
rapinii  ve  Rosa  foetida  J.  Herm.  “Bicolor”  çok  sıklıkla  kök 
sürgünleri  vermekte  ve  bu  sürgünler  hemen  ana  gövdenin 
boyuna ulaşmaktadır (Tablo 4).  
İkinci  yıl  oluşan  yeni  sürgünler  üzerinde  çiçeklenme 
görülmüştür  (Tablo  5).  İkinci  vejetasyon  yılında  çiçek  veren 
örneklerin çiçeklenme dönemleri şu şekilde olmuştur: 
 Rosa  spinosissima  dışındaki  örnekler  Nisan  sonu  çiçek 
açmış  Haziran  başına  kadar  son  çiçeklerini  üzerlerinde 
taşımışlardır.  Rosa  spinosissima  ise  Haziran  başından  Temmuz 
sonuna  kadar  çiçeklenme  dönemi  geçirmiştir.  Rosa  foetida  J. 
Herm. “Bicolor”, Rosa canina var. (pembe) kokulu diğerleri ise 
kokusuzdur.  Bunlardan  Rosa  hemisphaerica  rapinii,  Rosa 

 
267 
multiflora,  Rosa  spinosissima,  Rosa  canina  var.  (beyaz 
merkezli) ve Rosa arvensis Huds. kokusuz çiçek vermişlerdir.  
Çiçeklenme  döneminin  ardından  meyve  oluşumları 
görülmüştür.  Ancak  Rosa  foetida  J.  Herm.  “Bicolor”  meyve 
tutmuş ancak daha sonra meyveler kurumuştur. Bununla birlikte 
Rosa  hemisphaerica  Herm.  “Raphini”  hiç  meyve  tutmamıştır. 
Diğer örnekler ise meyve oluşturmuştur.  
RESĠMLER 
 
Resim 1. Rosa foetida J. Herm. “Bicolor” (9) 
 

 
268 
 
Resim 2. Rosa hemisphaerica Herm. rapinii (8) 
 

 
269 
 
Resim 3. Rosa spinosissima L. 
 
Resim 4. Rosa canina L.    
**Merkezi beyaz, açık pembe çiçekleri var. 
 

 
270 
 
Resim 5. Rosa canina L. **Tümüyle koyu pembe çiçekleri var. 

 
271 
 
Resim 6. Rosa multiflora Thnb. 

 
272 
 
Resim 7. Rosa arvensis Huds. 
 
Resиm 8. Rosa pulverulenta Bиeb
 

 
273 
ÖNERĠLER 
 
Elimizdeki  örnekler  içerisinde  gerek  kök  boğazından 
verdikleri sürgünler ve gerekse kök sürgünlerinden dolayı Rosa 
canina  var.,  Rosa  hemispahierica  rapinii  ve  Rosa  foetida  J. 
Herm. “Bicolor” çit bitkisi olarak kullanılabilir. 
Rosa  arvensis  Huds.  Kök  boğazından  çıkan  sürgünlerin 
çokluğu,  verilen  sürgünlerin  tırmanıcı  ve  sürünücü  olması,  yer 
kaplama,  duvar  ve  çardak  alanlarının  yeşillendirilmesinde 
kullanılmasına imkan vermektedir. 
Rosa  foetida  J.  Herm  “Bicolor”  göze  hoş  gelen  kalkan 
dizilişli üstü kırmızı altı sarı renkte olan çiçekleri nedeni ile park 
ve bahçelerde süs bitkisi olarak kullanımı düşünülebilir.  
Rosa  canina  L.  varyeteleri  yüksek  çalılar  oluşturmaları 
nedeni ile çit bitkisi olarak kullanılması uygundur.  
 
KAYNAKÇA 
1.
 
Agamirov,  Ü.  ve  ark.,  1972,  Azerbaycan  Ağaç  ve  Çalı 
Bitkileri, Clilt:III, İlim Yayınevi, Baku. 
2.
 
Davis, P. H. Vd (1965–1988). Flora of Turkey and the East 
Aegan  Islands,  V:I-X,  Edinburg  Üniversitesi  Matbaası, 
Edinburg. 
3.
 
S.  A.  IJEVSKİY,  1958,  Güller,  Zirai  Bilimler  Matbaası, 
Moskova 
4.
 
Rusanov  F.  1971,  İntrodulsiyonu  Yapılmış  Rosa  L.  Cinsine 
Ait olan Türlerin Biyoekolojik Özellikleri, Taşkent, S:7-20 

 
274 
5.
 
ZEYNALOV,  Y.,  1988,  Bakü  Botanik  Bahçesinde  Orta 
Asya  Yemişen  Türlerinin  Mevsimi  Gelişim  Dinamikliği 
(Fenolojik),  Azerbaycan  E.A.‟ın  Haberler  Bülteni,  No:1, 
Bakü. 
6.
 
ZEYNALOV,  Y.,  KULUYEV,  K.,  1989,  Kafkas  ve  Orta 
Asya  Florasından  Toplanarak  Abşeronda  İntroduksiyonu 
Yapılmış  Bitkilerin  Kök  Piçleri  (Sürgün),  Azerbaycan 
E.A.‟nın Haberler Bülleteni No :4, Bakü. 
7.
 
ZEYNALOV,  Y.,  1996,  Bazı  Armut  (Pyrus  L.)  Türlerinin 
Biyoekolojik  Özellikleri,  Kafkas  Üniversitesi  Fen  Bilimleri 
Dergisi, Cilt:1-2 Sayı :35-37, Kars. 
8.
 
Zeynalov  Y.,1998,Bakü  Botanik  Bahçesinde  Yetiştirilen 
Ağaç  ve  Çalı  Bitkilerinin  İntroduksiyon  Sonuçları,BAKÜ 
Botanik Enstitüsünün  Dergisi, Baku. 
9.
 
ZEYNALOV,  Y.,  KULUYEV,  K.,  1983,  Orta  Asya 
Yemişen  Türlerinin  Abşeron‟da  Çiçek  Ve  Meyve  Vermesi, 
Bülleten  Botaniçeskix  Sadax  SSSR,  No:128,  Moskova 
(Rusça) 
10.
 
http://www.country-lane.com/yr/hemi.htm 
11.
 
http://www.vg.unifreiburg.de/Plant/Rosafoebicofw.htm 
by 
Frédéric Tournay 
 
 
 
 
 
 

 
275 
 
THE SPECIES OF ROSA L.  
WERE INTRODUCTION IN GAZIANTEP UNIVERSITY 
BOTANIC GARDEN 
 
           This study was carried of introduction species of Rosa L. 
that  collected  from  Baku  Main  Botanic  Garden  and  district  of 
Gaziantep  city  and  identification  bioecological  features 
(germination, growth and accretion) of them between 2000 and 
2003. Eleven different nature species of Rosa L. were employed 
in  this  study.  They  are  Rosa  afzeliana  Freis.,  Rosa  canina  L., 
Rosa  chinensis  Jacg.,  Rosa  foetida  J.  Herm.,  Rosa 
haemisphaerica Herm., Rosa multiflora Thnb., Rosa rubiginosa 
L.,  Rosa  spinosissima  L.,  Rosa  tomentosa  Sm.,  Rosa 
pulverulenta Bieb., Rosa sicula Tratt.  
 

 
276 
 
   UOT  582.634.7    
 
A.D.Mehralıyev 
 
ABġERON ġƏRAĠTĠNDƏ LĠANLARIN ÇOXALMA 
ÜSULLARI VƏ ĠLKĠN BECƏRĠLMƏ AQROTEXNĠKASI 
 
Respublikamızda havanın çirklənməsinin sürətlə artdığı bir 
dövrdə  park  və  bağların,  küçə  və  xiyabanların,  bütünlüklə 
şəhərlərimizin  müxtəlif növ  və  çeşid  bitkilərlə  yaşıllaşdırılması 
çox vacibdir.  
Yaşıllaşdırmada  əvəzolunmaz  bitkilərdən  biri  də  lianlardır 
(sarmaşan bitkilər). Son vaxtlar bu bitkilərdən Bakı şəhərində və 
Azərbaycanın digər regionlarında yaşıllaşdırmada çox az istifadə 
olunur. 
Məqsədimiz  bitkilər  aləmində  xüsusi  yeri  olan  sarmaşan 
bitkilərin  artı-  rılması  qaydaları  haqqında  məlumat  verməkdir. 
Sarmaşan  bitkilər  ancaq  şaquli  yaşıllaşdırmada  istifadə  olunur. 
Bu qrup bitkilər xüsusi orqanları vasitəsi ilə hər hansı dayaqdan 
tutaraq böyüyüb inkişaf edir. 
Lianların  çoxalma  qaydalarından  ən  əsası  toxumla 
çoxaldılmadır. 
Mərkəzi  Nəbatat  Bağında  örtülü  şəraitdə  (şüşəbəndlərdə, 
istixanada)  2002-2005-cü  illər  ərzində  sınaqdan  keçirilmiş  bir 
neçə  sarmaşıq  növlərinin  toxumları  tədqiq  olunmuşdur. 
Sınaqdan  keçirdiyimiz  lianlardan  ən  yaxşı  nəticə  Ağəsmə 
növlərində əldə olunmuşdur ( Cədvəl 1 ). 
   
 
 
 

 
277 
1-ci  cədvəldən  göründüyü  kimi  ən  tez  və  yaxşı  cücərtilər 
yuyulmuş qum mühitində alınmışdır. Buna baxmayaraq, həmin 
mühitdə  cücərtilərin  sonrakı  inkişaf  mərhələsi  zəif  olmuşdur. 
Əksinə,  meşə  torpağı,  qum,  yanmış  peyin  qarışığında 
cücərtilərin  miqdarı  nisbətən  az  olsa  da  onların  sonrakı  inkişaf 
mərhələsi normal getmişdir. 
Eyni  zamanda  məlum  olmuşdur  ki,  C.anqustifolioe
 
növündən
 
səpilmiş  toxumların  cücərmədən  sonrakı  inkişafı  3 
mərhələdə  gedir:ən  yaxşı,  yaxşı  və  zəif.  Belə  qənaətə  gəlmək 
olar  ki,  yüksək  keyfiyyətli  əkin  materialı  alınmasında  toxum 
üçün  ən  yaxşı  substrat  yuyulmuş  qumdan  ibarət  3  sm 
qalınlığında üst təbəqə, (torpaq, peyin, qum) qarışığından ibarət 
və 7-10 sm qalınlığında alt təbəqə yaradılmalıdır. 
Lianların daha geniş istifadə olunan çoxalma yolu vegetativ 
yoldur.  Lianların  vegetativ  yolla  çoxaldılması  iki  istiqamətdə 
aparılır: 
  1.Vegetativ orqanları ana bitkidən ayırmadan çoxaltmaq. 
Bu  əsasən  kök  pöhrələri,  kolları  bölməklə  və  zoğların 
basdırılması  ilə  həyata  keçirilir.  Doqquzdon,  filbahar,  köklü 
tekoma və s. növlər bu yolla çoxaldılır. 
 
 
 
 
 
 
 

 
278 
AMEA Mərkəzi Nəbatat Bağında Ağəsmənin örtülü Ģəraitdə toxumla çoxaldılması 
təcrübələrinin nəticələri (2003-2005-ci illər üzrə orta) 
    Cədvəl 1. 
 
Toxumların 
tədarük və 
səpin vaxtı 
Səpinin 
dərinliyi, 
sm-lə 
Səpilən 
toxumların 
miqdarı 
SeçilmiĢ 
substrat 
(variantlar 
üzrə) 
Ġlk 
cücərti 
Kütləvi 
cücərti 
Cücər
mə %-i 
Bitkilərin 
sonrakı 
inkiĢaf 
dərəcəsi 
 
 
 
 
 
10.X.04 
 
 
1 
 
 
1,5 
 
 
2 
 
100 
 
 
100 
 
 
100 
 
 
Meşə torpağı, 
yanmış peyin, 
çay qumu 
(1:1:1) 
20.X.04 
23.X.04 
26.x.04 
30.X.04 
30.X.04 
30.X.04 
80 
82 
78 
 
Ən yaxşı 
 
 
Təmiz çay 
qumu 
 
22.X.04 
24.X.04 
27.X.04 
01.XI.04 
01.XI.04 
01.XI.04 
84 
86 
83 
 
Yaxşı 
 
 
Nəzarət üçün 
adi torpaq
 
21.X.04 
22.X.04 
24.X.04 
03.XI.04 
03.XI.04 
03.XI.04 
76 
77 
74 
 
Zəif 

 
279 
 
 
 
 
 
25.X.04 
 
 
1 
 
 
1,5 
 
 
2 
 
100 
 
 
100 
 
 
100 
 
Meşə torpağı, 
yanmış peyin, 
çay 
qumu(1:1:1) 
05.XI.04 
07.XI.04 
10.XI.04 
15.XI.04 
15.XI.04 
15.XI.04 
79 
80 
75 
 
Ən yaxşı 
 
 
Təmiz çay 
qumu 
06.XI.04 
08.XI.04 
11.XI.04 
14.XI.04 
14.XI.04 
14.XI.04 
82 
86 
84 
 
Yaxşı 
 
 
Nəzarət üçün 
adi torpaq 
08.XI.04 
10.XI.04 
15.XI.04 
18.XI.04 
18.XI.04 
18.XI.04 
75 
76 
73 
 
Zəif 
 
 
 
 
 
10.X.04 
 
 
1 
 
 
1,5 
 
 
2 
 
100 
 
 
 
100 
 
 
100 
Meşə torpağı, 
yanmış peyin, 
çay 
qumu(1:1:1) 
30.XI.04 
02.XII.04 
05.XII.04 
10.XII.04 
10.XII.04 
10.XII.04 
80 
79 
75 
 
Ən yaxşı 
 
 
Təmiz çay 
qumu 
 
03.XII.04 
02.XII.04 
07.XII.04 
12.XII.04 
12.XII.04 
12.XII.04 
89 
85 
82 
 
Yaxşı 
 
Nəzarət üçün 
adi torpaq 
04.XII.04 
05.XII.04 
07.XII.04 
15.XII.04 
15.XII.04 
15.XII.04 
74 
76 
72 
 
Zəif 
 

 
280 
2. Vegetativ orqanları ana bitkidən ayırmaqla 
çoxaltmaq. 
Bu  kök  və  gövdə  çilikləri,  yaşıl  çiliklər  və  yarpaqlı 
tumurcuqlar ilə həyata keçirilir. Bu üsulla ən çox daş sarmaşığı və 
kolxida  sarmaşığı,  sarmaşan  qızılgüllərin  əksəriyyəti,  tetrastiqma 
və  üzüm  cinsinin  bir  çox  növləri  çoxaldılır.  Vegetativ  yolla 
çoxaldılmanın  ən  üstün  xüsusiyyəti  ondan  ibarətdir  ki,  bitki 
toxumla  çoxaldılmadan  fərqli  olaraq  nisbətən  daha  tez  çiçəkləyir. 
Mərkəzi  Nəbatat  Bağında  sarmaşan  bitkilərin  bir  neçə  növü 
(W.sinensis  (sims)  sweet,  L.caprifoliumi,H.  colchia.C.Koch, 
Canqustifolia) 
üzərində  vegetativ  çoxalma  üsulu  tədqiq 
olunmuşdur. 
Qələmlə  artırmada  kök  vermə  faizini  yüksəltmək  üçün  bir 
sıra  aqrotexniki  tədbirlərə  ciddi  riayət  edilmişdir;  yəni 
çoxaldılan  bitkilərin  regenerasiya  qabiliyyəti  düzgün  nəzərə 
alınmışdır,  qələm  götürüləcək  bitkinin  sağlam  olmasına  fikir 
verilməklə  qələm  götürüləndən  bir  neçə  gün  əvvəl  bitki  bol 
suvarılmış və qələm bitkinin orta yarısından və günəş şüası tutan 
tərəfdən  götürülmüşdür,  qələmlərin  kök  vermə  qabiliyyətinə 
tə`sir edən boy maddələrindən istifadə edilmişdir. 
Qələmlərin  regenerasiya  prosesini  sürətləndirmək  üçün 
düzgün  mikroiqlim  şəraiti  seçilməlidir.  Bir  neçə  illik 
təcrübələrimiz  nəticəsində  aşağıdakı  qənaətə  gəlmişik  ki, 
qələmlə  becərilən  sahələrdə  (istixana,  otaq  və  s.)  havanın 
temperaturu  22-25
0
,  nisbi  rütubət  isə  80-85%  olmalıdır. 
Çiliklərdə  kallus  və  köklərin  sonrakı  güclü  inkişafını  təmin 
etmək  üçün  substrat  və  qələmlər  düzgün  seçilməlidir.  Əgər 
çoxaldılma  oduncaqlaşmış  qələmlərlə  aparılırsa  qələmlərin 
uzunluğunun 10 sm-dən  40 sm-ə qədər olması daha münasibdir. 

 
281 
Çoxalma yaşıl qələmlərlə aparıldıqda isə ölçü qısaldılaraq 7-15 
sm  saxlanılmalıdır.  Hər  iki  halda  çubuqda  bir  göz    substratın 
səthində, qalan gözlər isə substratın altında qalır. 
Qələmlərin  ən  yaxşı  kəsilmə  vaxtı  səhər  (saat  8-10) 
olmalıdır.  Bu  zaman  zoğların  hüceyrələri  turqor  vəziyyətində 
olur və kökvermə qabiliyyəti yüksəlir. 
Çiliklərdə  aşağı  kəsik  tumurcuqdan  1,5-2  sm  aralı, 
tumurcuğun alt tə- rəfindən aşağıya doğru az maili, üst kəsik isə 
tumurcuqdan  1,5-2  sm  yuxarı,  tumurcuğun  əks  tərəfindən 
yuxarıya doğru iti bucaq altında maili kəsilməlidir. 
Təcrübələrimizdə  bütün  hallarda  qələmlər  1%-li  kalium-
permanqanat  məhlulunda  yarım  saat  saxlanılmışdır.  Burada 
məqsəd  çilikləri  həm  dezinfeksiya  etmək,  həm  də  şirə  verən 
qələmlər varsa (məs. güyəmə), onların şirəsinin  yuyulmasından 
ibarətdir. 
Təcrübələr  nəticəsində  qələmlər  üçün  müxtəlif  substratlar 
seçilmiş,  nəhayət  ən  yaxşı  variant  kimi  aşağıdakı  substrat 
saxlanılmışdır:  3-4  gözdən  ibarət  20  sm  uzunluğunda  qələmlər 
yeşiklərdə becərilərsə,  yeşiyin alt hissəsinə 1-2 sm qalınlığında 
ağac kömürü, 2-ci təbəqəyə 5 sm qalınlığında qidalı torpaq, 3-cü 
təbəqəyə  isə  12-15  sm  qalınlığında  yuyulmuş  çay  qumu  səpilir 
və  qələmlər  yalnız  qum  təbəqəsində  yerləşdirilir.  Axırıncı  4-cü 
təbəqəyə isə 2-3 sm qalınlığında xırda balıqqulağı əlavə olunur. 
  Aparılan  təcrübələrlə  müəyyən  olunmuşdur  ki,  ana 
bitkidən  kəsildikdən  sonra  çiliklərin  hazırlanıb  əkilməsinə 
qədərki  vaxt  nə  qədər  qısa  olarsa  çiliklər  bir  o  qədər  az 
transpirasiyaya  uğrayır  və  onların  kökvermə  qabiliyyəti 
yaxşılaşır.  Bunu  sübut  etmək  üçün  doqquzdon  bitkisinin  yaşıl 
çilikləri  ana  bitkidən  kəsildikdən  sonra  müxtəlif  vaxtlarda 

 
282 
istixanaya əkilmiş və bir-birindən fərqlənən nəticələr  alınmışdır 
( cədvəl 2 ). Belə ki, ana bitkidən ayrılan kimi hazırlanıb əkilmiş 
doqquzdon  çilikləri  daha  yaxşı  kök  vermişdir ( 93% ).  Təcrübə 
üçün  yaşıl  çiliklər  ana  bitkidən  iyun  ayında  kəsilmiş  və  quma 
əkilmişdir. I variantda yaşıl çiliklər ana bitkidən kəsilən kimi, II-
də 1 saat, III-də 2 saat, IV-də 3 saat, V-də 4 saat, VI variantda 
isə  5  saat  sonra  əkilmişdir.  Sonrakı  qulluq  bütün  variantlarda 
eyni  olmuşdur. 
 
Cədvəl 2. 
 
Doqquzdonun çiliklərinin kök verməsinə əkin vaxtının təsiri 
( gün ərzində ) 
 
Variant 
Əkilmə vaxtı ( gün 
ərzində ) 
Kökvermə.% 
I 
Yaşıl çilik kəsilən kimi 
93 
II 
1 saat sonra 
85 
III 
2 saat sonra 
72 
IV 
3 saat sonra 
60 
V 
4 saat sonra 
33 
VI 
5 saat sonra 
8 
 
Bu  təcrübə  bir  daha  sübut  etdi  ki,  əkin  zamanı  çiliklərdə 
transpirasiyanın artması,  onların kök verməsini aşağı salır. 
 
Vegetativ  yolla  artırılan  sarmaşan  bitkilərin  (cədvəl  3) 
əksər bitkilərə nisbətən daha tez kök vermə qabiliyyətinə malik 
olmalarına baxmayaraq, onlar üçün də xüsusi mühiti (havanın və 
substratın  nisbi  nəmliyi,  temperatur  rejimi,  havalandırılma  və 

 
283 
işıqlandırılma)  yaratmaq  zəruridir.  Təcrübələr  nəticəsində 
müəyyən olunmuşdur ki, qələmlə artırma  yalnız  örtülü şəraitdə 
(istixana)  aparıldıqda  yüksək  nəticə  əldə  olunur.  Belə  ki, 
qələmlərin  sürətli  və  güclü  kök  verməsi  üçün  lazım  olan  şərait 
yalnız  örtülü  mühitdə  yaradıla  bilər.  Lazım  olan  normal  şərait 
isə bunlardır: 
-Əkilmiş  çilikləri  əhatə  edən  havanın  temperaturu  gündüz 
22-25
0
, gecə isə 18-20
0
 olmalıdır; 
-Substratın  nisbi  rütubəti  85-90%  olmaqla  yaşıl  olmayan 
çiliklərdə  ilk  yarpaqlar  əmələ  gələnə  qədər  (7-10  gün) 
yarımkölgə,  yarpaqlar əmələ gəldikdən sonra isə tam işıqlanma 
təmin olunmalıdır; 
-Yaşıl çiliklərdə kallus təbəqəsi əmələ gələnə qədər (5-7 
gün) yarımkölgə, sonra isə işıqlanma mühiti yaradılmalıdır. 
Qeyd edilməlidir ki, qızmar günəş şüaları şüşə və ya sintetik 
örtük  altında  becərilən  çiliklərin  yarpaqlarında  yanıq  əmələ 
gətirir  və  buxarlanmanı  sürətləndirir.  Belə  hallar  isə  çiliyin 
kökverməsini aşağı salır. 
Kök  vermiş  bitki  orqanlarının  sonrakı  normal  inkişafı  üçün 
tinglərə xüsusi qulluq tələb olunur. Belə qulluq onların mütəmadi 
suvarılmasından,  diblərinin  yumşaldılmasından,  gübrələrin  veril-
məsindən  əmələ  gəlmiş  zoğların  dayaq  üzərinə  istiqamətləndiril-
məsindən,  xəstəlik  və  ziyanvericilərə  qarşı  mübarizəsindən 
ibarətdir. 
 
 
 

 
284 
Vegetativ üsulla çoxaldılan bir sıra sarmaĢan  
bitki növlərinin siyahısı 
Cədvəl 3. 
 
Adı 
Çoxalma 
üsulu 
Vaxtı 
Yeri 
Substrat 
Üzümyarpaq