Ġxtisas: MÜhasibat üÇotu fənnin adi : sahibkarliğin əsaslari fənn müƏllimii: HƏbibi həbib məMMƏd o

1,2. MÜƏSSISƏNIN MAHIYYƏTI, MÜƏSSISƏLƏRIN ƏSAS ƏLAMƏTLƏRI. 
İlk öncə firma haqqında iqtisadi nəzəriyyə elminin nümayəndələrinin işləmiş olduqları 
müxtəlif konsepsiyaların səciyyəvi cəhətlərini – qısada olsa – şərh etmək lazımdır. Həmin 
konsepsiyalar aşağıdakılardır:
a) firma haqqında neoklassik nəzəriyyə;
b) firma haqqında institutsional nəzəriyyə;
c) firma haqqında davranma (bixevioriya) nəzəriyyəsi 
 Neoklassik nəzəriyyəyə görə firma, istehsal (texnoloji) vahidi olmaqla funksiyası 
istehsal fəaliyyəti, məqsədi isə maksimum mənfəət əldə etmək kimi şərtləndirilir. Həmin 
nəzəriyyə, istehsal resurslarının ən optimal nisbətini tapmaqla, minimum istehsal xərclərinə nail 
olmağı firmanın əsas vəzifəsi hesab edir. Lakin bu nəzəriyyənin firmadaxili idarəetməni, 
firmanın təşkilat quruluşunun xüsusiyyətlərini nəzərə almaması və habelə verilən qərarların 
alternativsiz, seçimsiz olması onu praktiki vəzifələrin həlli işi üçün o qədərdə yararlı etmirdi. 
Ġnstitutsional nəzəriyyəyə görə firma, bazar qeyri-müəyyənliyi şəraitində fəaliyyət 
göstərən mürəkkəb ierarxiya qurluşlu təşkilatdır. Bu nəzəriyyəyə görə, resursların nəqdsiz 
bölgüsünə əsaslanan firma onların (resursların) bazar mexanizmi prinsiplərinə görə pulla 
bölgüsünə alternativ olmaqla bölgü prosesinin idarə edilməsi xərclərinə – transaksiya 
(sövdələşmə) xərclərinə – qənaət məqsədini güdür;
burada firma həmdə özünün daxili – onun özünü təşkiletməsi ilə bağlı – xərclərə nəzarət işinidə 
həyata keçirir.

---

Burada əsas vəzifə firmanın bahalı və həmdə natamam məlumatlar mühitində davranışı izah 
edilir; firmanın çoxnövlülüyünün səbəbləri şərh olunur və onların inkişafına xüsusi diqqət 
yetirilir, ön plana çəkilir. Beləliklə, instisional nəzəriyyəyə görə firma sövdələşmə (transaksiya) 
xərclərinə qənaət və resurs sahiblərinin təsərrüfat qərarlarının koordinasiyası ilə əlaqədar olan 
xərclərin nisbətini ortimallaşdıran təşkilatdır. Nəzəriyyənin digər ilkin şərti kimi, firma cəlb 
edilmiş resurs sahibləri arasında münasibətlər məcmusu olan mürəkkəb irearxiyalı təşkilatdır.