Tasdiqlayman Tosh kti o‘quv ishlari bo‘yicha Rektor muovini dots. Ismailova L. A. 2007 «iqtisodiy bilimlar tarixi»

4.Jaxonshumul iqtisodiy muammolar. 
Jaxon hamjamiyatida kambagallar va boylar o‘rtasidagi tafovutning 
kuchayishi eng muxim muammolardan biri xisoblanadi. 
Bu ko‘rsatkich 1960 yildagi 13:1 dan 1990 yili 60:1 ga , xozir esa 75:1 
ga yetdi. Tengsizlik muammosining mohiyati shundaki, axoli tez usayotgan 
joylarda, iqtisodiyot o‘sishi sust bormoqda. Rivojlanayotgan mamlakatlarning 
ayrimlari taraqqiyot yo‘liga kirishga qaramay ko‘pchiligi qolokligicha 
qolmoqda. 
"Noiloj rivojlanish", tashki turtki nazariyasiga (R.Nurkse, E.Xogen) 
ko‘ra, og‘ir axvoldan chikish yo‘li investitsiyalar xisobiga rivojlanishga 
erishish bo‘lib xisoblanadi, ya’ni chetdan karz kiritish yo‘lidir. 
"Industrlashtirish" nazariyasida shaxsiy iste’molni kiskartirish, davlat soliq
tizimi orqali iqtisodiyotni moliyalashtirishna kuchaytirish, ayrim xollarda 
me’yordagi inflyasiyadan foydalanish taklif etilgan. 
Insoniy rivojlanish konsepsiyasi BMT tomonidan 1990 yili ilgari 
surilgan. Daromadlarning ko‘payishi va insoniy farovonlikning yaxshilanishi
orasidagi boglanishga qaratilgan. 
Insoniy rivojlanish indeksi ko‘rsatkichi kiritilgan. Umrbokiylik, 
ta’lim va yashash darajalari asosida integral ko‘rsatkich ishlab chiqilgan. 
Bunda iqtisodiy ko‘rsatkich asosiy o‘rinni egallaydi (soglik,ta’lim yetakchi). 
 
Xulosa 
Jaxon xo‘jaligi, jaxon bozori va integratsion jarayonlarning uzoq 
tarixi bor. Ayniqsa Buyuk Ipak Yo‘li (e.a. II asr) davrida anik namayon 
bo‘lgan bu jarayon XU1 asrda buyuk geografik kashfiyotlar tufayli kuchaydi. 
11 jaxon urushidan keyingi davrda esa bu xalqaro iqtisodiy munosabatlar 
maxsus tashqilotlar orqali amalga oshirilib, xozirgi davrni ularsiz tasavvur etish 
qiyin. 
"benilyuks" 
(1944), 
umumiy 
bozor 
(1957), 
Yevropa 
hamjamiyati(ittifoki), OPEK (1960), NAFTA, EKO, xalqaro valyuta fondi, 
jaxon banki va boshqa xalqaro iqtisodiy tashqilotlar bu aloqalarni ma’lum 
tartibga solib kelmoqdalar. 

---

73 
Xalqaro iqtisodiy aloqalar bo‘yicha neoklassik (sof ta’limot ) va 
neokeysnchilik nazariyalari keng tarkalgan. "Sof" ta’limot tarafdorlari 
fikricha, iqtisodiy aloqalar xalqaro maydonda ham erkin bozor tamoyillari 
asosida rivojlanishini qo‘llaydilar (erkin raqobat, hamma uchun bir xil 
imkoniyat, taklif doimo talabni vujudga keltiradi, savdo balansi o‘z-o‘zini 
tartibga soladi va boshqalar).