O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

3.3-jadval 
Baholash me’yori uslubi 
Baholash omillari 
Baholash me’yori 
(-2 ; -1; 0; +1; 2) 
1. Tovarni ishlab chiqish sohasidagi omillar:
turdosh tovarlarni ishlab chiqish tajribalari,
boshqa g‘oyalarni ishlab chiqishga jalb qilish,
raqobatchilardan ustunlik qilish, imitatsiyadan himoya qilish 
2. Bo‘lajak ishlab chiqarish ta’minoti sohasidagi omillar:
yangi ishlab chiqarish kuchlari bozorlarining mashhurligi, ta’minotchilar 
bilan mavjud aloqalardan foydalanish, 
raqobatbardosh ta’minotchilar soni, 
inqiroz sharoitlarida ta’minotchilar imkoniyatlari, 
ishlab chiqarish kuchlari bozorlarida narx barqarorligi 
3. Tovar ishlab chiqarish sohasidagi omillar:
mavjud ishchi kuchini jalb qilish imkoniyati, 
tovar ishlab chiqarish texnologiyasining atrof-muhitga ta’sir ko‘rsatish 
ehtimoli (shovqin, chang, namlik va hokazo), 
baxtsiz hodisalar xavfi, 
mavjud texnologiyani o‘zgartirish qiyinchiliklari, 
mavjud uskunalarni mahsulotni qayta ishlashga moslashtirish imkoniyati, 
uskunalarning zahiradagi imkoniyatlari, 
uskunalarni ta’mirlash imkoniyatlari 
4. Tovarni sotish sohasidagi omillar: mavjud savdo tashkilotlaridan 
foydalanish,
iste’molchilarning xarid qilish qobiliyati,
eksport imkoniyatlari 
Shu tariqa baholash shkalasi usuli yangi tovar g‘oyasini ma’lum bir ehtimolga 
ega bo‘lgan holda miqdoriy baholash imkonini beradi. 
 
3.2. Yangilik kiritishning muvaffakiyati tahlili va ishlab chiqarish jarayoni 
 
Yangi tovarning iqtisodiy tahlili uni ishlab chiqish, bozorga olib chiqish va 
sotish bilan bog‘liq xarajatlar, shuningdek, zarur oborotga ega bo‘lgan yangi tovarni 
ishlab chiqarish bilan asoslanuvchi tavakkalchilik va foydani baholash bilan bog‘liq. 
Buning uchun zararsizlik tahlili uslubi qo‘llanib, u savdodan tushuvchi daromad 
ishlab chiqarish xarajatlariga teng bo‘luvchi ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar 
minimal hajmini tavsiflovchi zararsizlik nuqtasini belgilashga imkon yaratadi (3.3-

---

50 
rasm). 
ойда 
30 
25 
20 
15 
10 
5 
5 
10 
15 
20 
25 
30 
35 
40 
Umumiy xarajatlar 
Zararsizlik nuqtasi 
Doimiy xarajatlar 
Foyda
Z 
Ishlab chiqarish hajmi, 
mahsulot birligi 
Xarajatlat tushumi, 
Mln.so’m