62
mumkin. Bozor tomonidan narx shakllantirish amaliyotida eng tarqalgan bunday
usullarning bir nechtasi ma’lum:
❖ xarajatlar usuli;
❖ raqobatchiga ergashish usuli;
❖ xarajatlar-marketing usuli.
Yakuniy narx hajmini belgilash bosqichi xaridorlar bilan muayyan muzokaralar
davomida amalga oshiriladi. Ushbu bosqichda ikkita asosiy vazifani hal etish:
xaridorlar uchun o‘zining chegirmalar tizimi yaratish hamda chiqarilayotgan
tovarning hayotiylik davri bosqichlari va inflyasiya jarayonlarini hisobga olgan holda
kelajakda narxlarga tuzatish kiritish mexanizmini belgilash lozim. Narx shakllantirish
usullaridan biri tanlab olingach, narxga oid qarorni qabul qilish - muayyan narx
belgilash zarur. Bu erda psixologik ta’sir, turli marketing elementlari ta’siri, narx
siyosatining tayanch maqsadlariga amal qilish, belgilanadigan narxga ehtimoliy
reaksiyasini tahlil qilish kabi bir qator jihatlarni hisobga olish kerak. Psixologik
ta’sirning roli shu bilan belgilanadiki, narx ko‘plab iste’molchilar uchun mahsulot
sifatining asosiy ko‘rsatkichi bo‘lib xizmat qiladi. Imidj yaratuvchi narxlar eng
avvalo, xaridorning o‘zini o‘zi anglashiga ta’sir ko‘rsatuvchi mahsulotlar uchun
xarakterlidir. Iste’molchi unga o‘ziga xos, noyob va nufuzliroq bo‘lib ko‘rinsa,
qimmatroq mahsulotni ham afzal ko‘rishi mumkin.
Narx shakllantirishning so‘nggi bosqichi – narxlarni davlat tomonidan tartibga
solish choralarini hisobga olishdir. Dunyoning ko‘pchilik mamlakatlarida narxlar va
ularning dinamikasini davlat tomonidan limitlash yoki tartibga solishning turli
choralari qo‘llanib kelgan, qo‘llanmoqda va kelajakda ham qo‘llaniladi. Firma uchun
narx shakllantirish masalalarini hal etishda davlatning choralari firma faoliyatiga
ijobiy yoki salbiy ta’sir ko‘rsata olishini albatta baholash kerak. Agarda tovarlarni
chet elda sotish ko‘zda tutilayotgan bo‘lsa, ularni sotish rejalashtirilgan
mamlakatlarda tovarlarning patent tizimini baholash haqida ma’lumotlar zarur
bo‘ladi.
Dostları ilə paylaş: