Sənəd № 384
Dindirmə protokolu
1918-ci il, 9 dekabr. Bakı şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət
Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis-
mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Dürnisə Heybət qızı, 40 yaşım var, Bakı şəhəri, Kirpiçnaya küçəsi,
ev № 65 ünvanda yaşayıram.
Bu ilin mart ayında ermənilər mənim böyük oğlum Məşədi İbrahimi
qətlə yetirmiş və kiçik oğlum Mirzə Əlini yaralamışlar. Canilər xəncərlə
böyük oğlumun başını kəsmişdilər. Ermənilər bundan əlavə bizim əşya-
larımızı qarət etmişlər. Onların 14.285 rubl dəyərində olan siyahısını təq-
dim edirəm.
Savadsızdır.
Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının sədri: Ə. Xasməmmədov (imza).
Komissiya üzvü: А.Kluge (imza).
AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 14, v. 95.
Sənəd № 385
Dindirmə protokolu
1918-ci il, 9 dekabr. Bakı şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət
Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis-
mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
BAKI. MART 1918-ci il. AZƏRBAYCAN QIRĞINLARI SƏNƏDLƏRDƏ
172
Qız Xanım Cabbar qızı, 25 yaşım var, Bakı şəhər sakini, Kirpiçnaya
küçəsində yaşayıram, savadsızam.
Bu ilin martında silahlı ermənilər mənim ərimi və 10 yaşlı oğlumu
öldürdülər, sonra isə evimizi qarət edərək, verdiyim ərizədə göstərilən
10.000 rubl dəyərində əşyalarımızı apardılar. Mən baş vermiş hadisənin
şahidi olmuşam. Ermənilər məni və digər qadınları əsir götürdülər, əsir-
likdə bizi təhqir edir, yalnız balığın baş tərəfini təklif edərək, yemək verir-
dilər.
İfadə oxunmuşdur. Savadsızdır.
Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının sədri: Ə. Xasməmmədov (imza).
Komissiya üzvü: А.Kluge (imza).
AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 14, v. 97.
Sənəd № 386
Dindirmə protokolu
1918-ci il, 11 dekabr. Bakı şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət
Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis-
mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Bəyim Xanım Oruc Bala qızı, 80 yaşım var, Bakı şəhər sakini, Kir-
piçnaya küçəsində şəxsi evimdə yaşayıram.
Bu il martın 19-da erməni əsgərləri səhər tezdən hücuma keçdilər.
Mən qaçdım, amma mənim oğlum Xan Əhməd Dadaş oğlunu, 25 yaşlı,
erməni əsgərləri öldürdülər. Mənim mənzilimi 12.650 rubl məbləğində
qarət etdilər. Əmlakın siyahısını təqdim edirəm və işə əlavə olunmasını
xahiş edirəm.
Oxundu. Savadsızdır.
Komissiya üzvləri: M. Təkinski, А.Kluge (imzalar)
AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 14, v. 153.
173
FƏSİL II. AZƏRBAYCANLI QADINLARIN ŞAHİD İFADƏLƏRİ
Sənəd № 387
Dindirmə protokolu
1918-ci il, 11 dekabr. Bakı şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət
Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis-
mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Pəri Xanım Rza qızı, 17 yaşım var, Bakı şəhər sakini, Kirpiçnaya
küçəsi № 1 ünvanda yaşayıram.
Bakıda mart qırğınları zamanı ermənilər mənim ərim Xəlil Əbdül Hü-
seyn oğlunu, 28 yaşlı, öldürmüşlər, mənzilimi isə köhnə qiymətlərlə 8.300
məbləğində qarət etmişlər. Mən əşyaların siyahısını və qiymətlərini təq-
dim edirəm və işə əlavə olunmasını xahiş edirəm. İndiki qiymətlərlə on-
ların dəyəri 250.000 rubldan aşağı deyildir. Bu məbləğin mənə ödənilmə-
sini xahiş edirəm.
Oxundu. İmza.
Komissiya üzvləri: Aleksandroviç, А.Kluge (imzalar)
AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 14, v. 165.
Sənəd № 388
Dindirmə protokolu
1918-ci il, 18 dekabr. Bakı şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət
Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis-
mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Balabacı Heybətqulu qızı, 60 yaşım var, Bakı şəhərində, Kirpişnaya
küçəsi, ev № 39 ünvanda yaşayıram, savadsızam.
Bu il martın 19-da erməni əsgərləri göstərilən evə soxuldular, mənim
oğlum, 35 yaşlı Məmməd Qasım Nəcəfqulu oğlunu və onun oğlu 2 yaşlı
Nəcəfqulunu öldürdülər. Mənim mənzilimi 16.940 rubl məbləğində qarət
etdilər. Oğurlanmış əmlakın siyahısını təqdim edirəm və işə əlavə edil-
məsini xahiş edirəm.
BAKI. MART 1918-ci il. AZƏRBAYCAN QIRĞINLARI SƏNƏDLƏRDƏ
174
Oxundu. Savadsızdır.
Komissiya üzvləri: M. Təkinski, А.Kluge (imzalar)
AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 15, v. 22.
Sənəd № 390
Dindirmə protokolu
1918-ci il, 10 dekabr. Bakı şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət
Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis-
mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Çeşmi Həsən Əli qızı, 60 yaşım var, Bakı sakini, Məmmədlinskaya
küçəsində yaşayıram, savadsızam.
Bu ilin mart ayında ermənilər məni əsir götürdülər. Ermənilər bizim-
lə pis davranır, bizi təhqir edir, ələ salırdılar. Mənim evimdə manufaktu-
ra malları var idi, mənim ticarətlə məşğulam. Bütün mallar və başqa ev
əşyaları həmin ermənilər tərəfindən qarət olunmuşdur. Onların qiymə-
ti 8000 rubl idi.
İfadə oxunmuşdur. Savadsızdır.
Təhqiqat Komissiyasının sədri: Ə. Xasməmmədov (imza).
Komissiya üzvləri: M. Təkinski, А.Kluge (imzalar)
AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 14, v. 127.
Sənəd № 392
Dindirmə protokolu
1918-ci il, 14 noyabr. Bakı şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət
Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis-
mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Alma Xanım Nuhəli qızı, 60 yaşım var, Bakı sakini, Məmmədli əra-
zisində yaşayıram.
175
FƏSİL II. AZƏRBAYCANLI QADINLARIN ŞAHİD İFADƏLƏRİ
Mart hadisələri zamanı bizim evə ermənilər soxuldular və bizi polis
bölməsinə əsir apardılar. Mən ertəsi gün evə qayıdanda bütün əmlakımın
qarət edildiyini gördüm. Qonşuların dediyinə görə bunu ermənilər etmiş-
lər. Qarət olunmuş əmlakın siyahısını təqdim edirəm. Mənə köhnə qiy-
mətlərlə 5000 rubl məbləğində zərər vurulmuşdur. Silahlı ermənilər bizi
zorla əsir apardılar və hətta bir nəfəri bizimlə getmək istəmədiyi üçün
evin darvazasının qabağında öldürdülər. Öldürülən mənim qaynım idi;
öldürəndən sonra ermənilər onun qızıl saatını və pullarını götürdülər.
Əsirlikdə bizi bir gün yox, üç gün saxladılar və çox az çörək verirdilər.
Oxundu. Savadsızdır. Onun əvəzinə imzaladı: İmza.
Komissiya üzvü: А.Kluge (imza)
AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 13, v. 158.
Sənəd № 393
Dindirmə protokolu
1919-cu il, 13 yanvar. Bakı şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət
Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis-
mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Zinyət Ağabala qızı, 18 yaşım var, Bakı şəhərində, Kanitapinskaya
küçəsi, ev № 119 ünvanda yaşayıram, savadsızam.
1918-ci ilin mart ayında erməni əsgərləri bizim evə hücum etdilər,
mənim ərim Məşədi Rəhim Cabbar oğlunu öldürdülər və təqdim etdiyim
ərizədə göstərilən 10.000 rubl dəyərində bütün əşyalarımızı qarət etdilər.
Oxundu. Savadsızdır.
Komissiya üzvləri: M. Təkinski, А.Kluge (imzalar)
AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 26, v. 18.
BAKI. MART 1918-ci il. AZƏRBAYCAN QIRĞINLARI SƏNƏDLƏRDƏ
176
Sənəd № 394
Dindirmə protokolu
1918-ci il, 13 dekabr. Bakı şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət
Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis-
mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Xədicə Qəni qızı, 35 yaşım var, Bakı sakini, 1-ci Kanitapinskaya
küçəsi, dalan № 7, ev № 8 ünvanda yaşayıram, savadsızam.
Bu ilin mart ayının 19-da səhər tezdən yüz nəfərdən artıq ermə-
ni əsgəri yuxarıda göstərilən evə soxuldular və mənim 45 yaşlı ərim
İsmayıl Kərbəlayı Abbas Qulu oğlunu öldürdülər, mənim mənzili-
mi 6240 rubl dəyərində qarət etdilər, ərimin cibindən isə 7000 rubl
pulunu çıxardılar. Mən azyaşlı uşaqlarımla yəhudi qadının evində
gizlənmişdim. Bir saatdan sonra ermənilər məni əsir götürdülər.
Ermənilər mənim əşyalarımı mənim mənzilimdən avtomobilə qo-
yurdular və aparırdılar. Erməni əsgərləri qonşularımızı da öldü-
rürdülər və evlərini qarət edirdilər. Mənim ərimi tüfənglə öldürür-
dülər və ayaqlarını kəsdilər. Qarət edilmiş əşyaların siyahısını sizə
təqdim edirəm.
Oxundu. Savadsızdır.
Komissiya üzvü: M. Təkinski (imza).
AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 14, v. 195.
Sənəd № 396
Dindirmə protokolu
1918-ci il, 18 dekabr. Bakı şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət
Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis-
mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Səriyyə Hacı Gül Məmməd qızı Qurbanova, 38 yaşım var, 1-ci Kani-
tapinskaya küçəsi, 103 №-li evdə yaşayıram, Bakı, savadsızam.
177
FƏSİL II. AZƏRBAYCANLI QADINLARIN ŞAHİD İFADƏLƏRİ
Bu il mart ayının 19-da erməni əsgərləri yuxarıda göstərilən evə soxuldu-
lar, mənim ərim Qulam Əli Qurban oğlunu, 45 yaşlı, və oğlum Ələkbəri, 20 yaşlı,
əsir apardılar və küçədə öldürdülər. Mənim mənzilimi isə 28.775 rubl məbləğin-
də qarət etdilər, oğurlanmış əmlakın siyahısını təqdim edirəm.
Oxundu. Savadsızdır.
Komissiya üzvləri: M. Təkinski, А.Kluge (imzalar)
AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 15, v. 24.
Sənəd № 400
Dindirmə protokolu
1918-ci il, 18 dekabr. Bakı şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət
Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis-
mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Qızqayıt Rüstəm qızı, 35 yaşım var, Bakıda, 1-ci Kanitapinskaya
küçəsi, 115 №-li evdə yaşayıram, savadsızam.
Bu il mart ayının 19-da erməni əsgərləri mənim evimi qarət etdilər,
mənim ərim Ağababa Əbusalam oğlunu, 60 yaşlı, öldürdülər. Mənim mən-
zilimi 3275 rubl məbləğində qarət etmişlər, Bundan əlavə 100 pud buğda
aparmışlar. Oğurlanmış əmlakın siyahısını təqdim edirəm.
Oxundu. Savadsızdır.
Komissiya üzvləri: А.Kluge, M. Təkinski (imzalar)
AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 15, v. 24.
Sənəd № 406
Dindirmə protokolu
1918-ci il, 18 dekabr. Bakı şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət
Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis-
mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
BAKI. MART 1918-ci il. AZƏRBAYCAN QIRĞINLARI SƏNƏDLƏRDƏ
178
Səriyyə Xanım Mirzə Hüseyn qızı, 25 yaşım var, Bakı şəhəri, 7-ci Ka-
nitapinskaya küçəsi, 6 №-li evdə yaşayıram, savadsızam.
Bu il mart ayının 19-da erməni əsgərləri yuxarıda göstərilən evə soxul-
dular, mənim 35 yaşlı ərim Gül Hüseyn Əhliman oğlunu və 20 yaşlı Ağa
Hüseyn Baba oğlunu öldürdülər. Mənim ərimin cibindən 1500 rubl pu-
lunu çıxardılar və mənzilimi 21.100 rubl dəyərində qarət etdilər. Qarət
edilmiş əşyaların siyahısını təqdim edirəm və işə əlavə olunmasını xahiş
edirəm. Erməni əsgərləri məni əsir götürdülər. Qonşu müsəlmanları cin-
sindən və yaşından asılı olmayaraq öldürür və qarət edirdilər. Mən mö-
cüzə nəticəsində sağ qalmışam, yəqin ki, Allah belə istəyirmiş ki, mən sağ
qalım və erməni dəhşətlərinin şahidi olum.
Oxundu. Savadsızdır.
Komissiya üzvləri: A.Kluge, M. Təkinski (imzalar).
AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 15, v. 27.
Sənəd № 407
Dindirmə protokolu
1918-ci il, 11 dekabr. Bakı şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət
Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis-
mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Fatma Xanım Şamxal qızı, 14 yaşım var, Bakı şəhəri, 7-ci Kanita-
pinskaya küçəsi, 5 №-li evdə yaşayıram, savadsızam.
Bu ilin mart ayının 19-da səhər tezdən erməni əsgərləri yuxarıda
göstərilən evə soxuldular, mənim ərim Abuzər Mahmud oğlunu, 32 yaşlı,
və atam Şamxal Allah Qulu oğlunu öldürdülər, mənzilimi qarət etdilər və
20.000 rubl dəyərində əşyalarımı apardılar. Ermənilər komoddan 100.000
min rublu da götürdülər. Mənim ərim topdan satış alver edirdi və irimiq-
yaslı dəmir ticarəti ilə məşğul idi. Məni ermənilər əsir apardılar.
Oxundu. Savadsızdır.
Komissiya üzvləri: M. Təkinski, A.Kluge (imzalar).
AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 14, v. 151.
179
FƏSİL II. AZƏRBAYCANLI QADINLARIN ŞAHİD İFADƏLƏRİ
Sənəd № 409
Dindirmə protokolu
1918-ci il, 11 dekabr. Bakı şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət
Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis-
mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Şərəbanı Nəcəf Qulu qızı, 32 yaşım var, Maştağa kəndinin saki-
niyəm, Bakı şəhəri, 7-ci Kanitapinskaya küçəsi, 5 №-li evdə yaşayıram,
savadsızam.
Bu ilin mart ayının 19-da səhər tezdən erməni əsgərləri yuxarı-
da göstərilən evə soxuldular, mənim 45 yaşlı ərim Şamxal Allah Qulu
oğlunu, və 32 yaşlı qaynım Abuzər Mahmudu öldürdülər, mənzilimi
qarət etdilər və 60.000 rubl dəyərində əşyalarımızı avtomobillərə
yükləyib apardılar. Erməni əsgərləri ərimin 40.000 rubl pulunu zor-
la aldılar, sonra isə özünü öldürdülər. Əşyaların siyahısını təqdim
edirəm və işə əlavə olunmasını xahiş edirəm. Ermənilər demək olar
ki, bütün müsəlman kişiləri öldürürdülər. Məni və mənim ailəmi
ermənilər əsir götürdülər. Ermənilər apara bilmədikləri hər şeyi qı-
rıb-tökdülər.
Oxundu. Savadsızdır.
Komissiya üzvləri: A.Kluge, M. Təkinski (imzalar).
AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 14, v. 151.
Sənəd № 410
Dindirmə protokolu
1918-ci il, 12 dekabr. Bakı şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət
Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis-
mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Samət Məhərrəm qızı, 41 yaşım var, Bakı şəhəri, 7-ci Kanitapinska-
ya küçəsi, 6 №-li evdə yaşayıram, savadsızam.
BAKI. MART 1918-ci il. AZƏRBAYCAN QIRĞINLARI SƏNƏDLƏRDƏ
180
Mart hadisələri zamanı erməni əsgərləri tərəfindən mənim oğlum Əs-
gər Xalıq oğlu öldürülmüşdür, onlar bizim siyahıda göstərilən 19.000 rubl
məbləğində əmlakımızı qarət etmişlər.
Oxundu. Savadsızdır.
Komissiya üzvü: A.Kluge (imza).
AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 14, v. 182.
Sənəd № 411
Dindirmə protokolu
1918-ci il, 12 dekabr. Bakı şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət
Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis-
mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Mina Bəyim Mirzə Əli qızı, 45 yaşım var, Bakı şəhəri, 7-ci Kanita-
pinskaya küçəsi, 6 №-li evdə yaşayıram, savadsızam.
Bu ilin martında ermənilər tərəfindən mənim oğlum Ağa Hüseyn
Baba oğlu və kürəkənim Gül Hüseyn Əlməmməd oğlu öldürülmüşdür və
mənim təqdim edilən siyahıda göstərilən 14.450 rubl məbləğində əmla-
kım qarət edilmişdir.
Oxundu. Savadsızdır.
Komissiya üzvü: A.Kluge (imza).
AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 14, v. 182.
Sənəd № 416
Dindirmə protokolu
1918-ci il, 8 dekabr. Bakı şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət
Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis-
mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Fatma Bədir qızı, 30 yaşım var, Bakı qəzası Maştağa kəndinin saki-
181
FƏSİL II. AZƏRBAYCANLI QADINLARIN ŞAHİD İFADƏLƏRİ
ni, uşaqlıqdan Bakı şəhəri 7-ci Kanitapinskaya küçəsi, 119 №-li evdə
yaşayıram, savadsızam.
Mart ayında silahlı ermənilər bizim və qonşuların – müsəlmanların
evlərinə soxuldular, kişilərin hamısını qırdılar, biz qadınları isə əsir gö-
türərək, üç gün saxladılar; onlar bizi də öldürmək istəyirdilər, amma ba-
rışıq elan edildi və bizi azad etdilər. Mən erməni canilərinin çoxunu ya-
dımda saxlamışam və üzləşmə zamanı tanıya bilərdim; amma adlarını
bilmirəm. Ermənilər əvvəlcə qoca atamı öldürdülər, bacıma atəş açaraq,
ayağından yaraladılar, sonra isə əmlakımızı qarət etdilər, ümumilikdə
9605 rubl dəyərində və təqdim etdiyim siyahıda ətraflı şəkildə göstərilən
əşyalarımızı oğurladılar
Hadisə Bakıda baş vermişdir. İfadə oxunmuşdur; ermənilər əsirlikdə
revolverlə bizə hədə-qorxu gəlir, su, yemək vermir, saman üzərində yat-
mağa məcbur edirdilər.
Savadsızdır.
Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının sədri: Ə. Xasməmmədov (imza).
Komissiya üzvü: А.Kluge (imza).
AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, i. 14, v. 65.
Sənəd № 419
Dindirmə protokolu
1918-ci il, 8 dekabr. Bakı şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət
Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis-
mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Pir Xanım Məmməd Həsən qızı, 40 yaşım var, Bakı şəhər sakini,
Aziatskaya küçəsi, dalan № 5, ev № 2 ünvanda yaşayıram.
Bakıda baş vermiş 1918-ci ilin mart qırğınlarında ermənilər 10-cu Ka-
nitapinskaya küçəsindəki 3 №-li evimizdə mənim 55 yaşlı ərim İbrahimi,
on yaşlı oğlum Ələsgəri öldürmüş, biz qadınları isə əsir götürmüşlər və
beş gün əsirlikdə saxlamışlar. Mənim yanımda 4 uşaq var idi; biz Kanita-
pinskaya küçəsindəki Qorodskoy domda (Şəhər evi) saxlanılırdıq. Orada
təxminən iki min nəfərə yaxın əsir var idi. Mən orada, öz yanımda əllə-
BAKI. MART 1918-ci il. AZƏRBAYCAN QIRĞINLARI SƏNƏDLƏRDƏ
182
rindən və ayaqlarından yaralanmış üç qadın görmüşəm; Məni 8595 rubl
məbləğinə qarət ediblər. Siyahını təqdim edirəm və işə əlavə olunmasını
xahiş edirəm. Mənim əşyalarımın qiyməti bu gün 35.380 rubldur və onun
mənə ödənilməsini xahiş edirəm. Mənim öhdəmdə dörd uşaq qalıb, ən ki-
çiyinin üç yaşı var.
Oxundu. Pir Xanım Məmməd Həsən qızı.
Komissiya üzvləri: Aleksandroviç, A.Kluge (imzalar).
AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 14, v. 81.
Sənəd № 420
Dindirmə protokolu
1918-ci il, 11 dekabr. Bakı şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət
Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis-
mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Zərəfşan Bəyəli qızı, 40 yaşım var, Bakı şəhəri, 10-cu Kanitapinska-
ya küçəsi, 34 №-li evdə yaşayıram, savadsızam.
Bu ilin mart ayının 19-da erməni əsgərləri yuxarıda göstərilən evə
soxuldular, mənim 20 yaşlı oğlum Məmməd Əli Nəcəf Qulu oğlunu öl-
dürdülər və mənzilimi qarət etdilər. 5124 rubl dəyərində qarət edilmiş əş-
yaların siyahısını təqdim edirəm və işə əlavə olunmasını xahiş edirəm.
Ermənilər 300 rubl nağd pulumu sandıqdan çıxardılar. Məni uşaqlarımla
birlikdə əsir apardılar və dörd gün saxladılar. İki yaşlı oğlum əsirlikdə qol-
larımın üstündə öldü. Onun adı Abbasəli idi. Mənim ərim bağrı çatlaya-
raq öldü. Dörd gündən sonra məni buraxdılar və elə həmin gün iki oğlum,
6 yaşlı Həsən Bala və 9 yaşlı Hüseyn Bala da acından öldülər. Mən bir tikə
çörəyə möhtac qalmışam.
Oxundu. Savadsızdır.
Komissiya üzvləri: A.Kluge, M. Təkinski (imzalar).
AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, i. 14, v. 152.
183
FƏSİL II. AZƏRBAYCANLI QADINLARIN ŞAHİD İFADƏLƏRİ
Sənəd № 423
Dindirmə protokolu
1918-ci il, 7 noyabr. Bakı şəhəri.
Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət
Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis-
mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:
Yaxşı Xanım Hacı Əli Mərdan qızı Manafova, 52 yaşım var, Bakı
şəhəri, Çadrovaya küçəsi, 178 №-li evdə yaşayıram.
Bu ilin martında ermənilərin müsəlmanlara qarşı çıxışlarının
üçüncü günü bizim kirayənişinimiz olan Aleksandrın (familiyasını
bilmirəm) başçılıq etdiyi erməni əsgərləri dəstəsi bizim evimizə gəl-
dilər və bizim əşyalarımızı qarət etməyə başladılar. Sonra onlar məni
Mailov teatrının binasına əsir apardılar, mənim oğlumu isə Aleksandr
kənara çəkdi və ondan sonra onu mənim gözlərimin qabağında gül-
lələdilər. Bu Aleksandrı sonra biz hökumətə göstərdik, onu hətta həbs
etdilər, lakin sonradan buraxdılar. Mənim qətlə yetirilən oğlumun adı
Ağaverdi idi. Mənə məlum olduğu kimi, ermənilər mənim nağd 15.000
rubl pulumu aparıblar. Bundan əlavə, onlar 60.000 rubl məbləğində
zinət əşyalarını və digər əmlakımı aparıblar. Mart hadisələrindən son-
ra Aleksandr Qoqolevskaya küçəsi, dalan № 2, ev № 14-də yaşayırdı.
Aleksandrı təxminən bir ay əvvəl həbs etmişdilər, amma mən indi öy-
rənmişəm ki, o artıq beş gündür ki, azadlıqdadır.
Oxundu. Savadsız olduğuna görə imzaladı: (imza).
Komissiya üzvləri: А.Kluge, M.Təkinski (imzalar).
AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 13, v. 124.
BAKI. MART 1918-ci il. AZƏRBAYCAN QIRĞINLARI SƏNƏDLƏRDƏ
184
Dostları ilə paylaş: |