O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti xidirova g. R., Raxmatullayeva f. M

Kompleks usullar 
Turistik resurslar 
kadastri 
Turistik 
mintaqaga 
oid 
ma'lumotlar 
to'plamiga iqtisodiy baholash ob'yektlarining 
miqdoriy va sifatiy ro'yxati, dinamika va 
o’rganilganlik 
darajasi 
to'g'risidagi 
ma'lumotlar kiradi va kartografik va statistik 
materiallar ilova qilinadi
Resurslarning 
barcha turlari 
Hududlarni 
turistik 
rivojlantirishning 
GAT 
Mintaqaning turistik-rekreatsion salohiyati 
tavsifini, 
rekreatsion 
rayonlashtirish 
va 
mintaqaning o'ziga xos xususiyatlarini o'z 
ichiga olgan turistik mintaqaning axborot 
modeli tuziladi. 
Resurslarning 
barcha turlari 
Baholashning sifatiy usullarining to'plami yanada kengroq bo'lib, unga tibbiy-
biologik, estetik, iqtisodiy, ekologik baholash, shuningdek YuNESKO tomonidan 
ishlab chiqilgan xalqaro ahamiyatga ega tabiiy va madaniy sayyohlik ob’yektlarini 

---

57 
baholash usuli kiradi. Turistik resurslarni baholashning integratsiyalashgan 
kompleks usullari - mintaqada turizmni rivojlantirish uchun turizm resurslari 
kadastrlari tizimi va geoaxborot tizimi (GAT) hisoblanadi. 
Tibbiy-biologik baholash yordamida tabiiy omillarning inson organizmiga 
ta'siri aniqlanadi. Bu yerda yetakchi rolni iqlim o'ynaydi. Iqlim omillari kompleksini 
inson salomatligi holatiga ta'sirini hisobga oladigan baholashning bir qator uslublari 
ishlab chiqilgan bo'lib, bu iqlim sharoitining qulaylik darajasi bo’yicha hududlarni 
rayonlashtirishga va klimatoterapiyadan keng foydalanishga imkon beradi.
Psixologik va estetik baho yordamida tabiiy landshaft va uning tarkibiy 
qismlarining odamga bo'lgan hissiy ta'siri darajasi aniqlanadi. Shu bilan birga, 
sayyohlik hududida joylashgan diqqatga sazovor joylar, tarixiy, madaniy va 
me'moriy obidalar alohida ahamiyatga ega. Bunday baholash usullari odatda 
parametrlarning xilma-xilligi va uning mezonlarining sub'yektivligi tufayli 
murakkablashadi. Ammo bu boradagi ishlar faol olib borilmoqda. Masalan, AQShda 
sayyohlarni milliy bog'lar uchastkalarida taqsimlash muammosi o'rganilmoqda. 
Ushbu tadqiqotlar natijalari shuni ko'rsatdiki, chekka zonalar ((ikki muhit o'rtasidagi 
chegara chiziqlar: suv - quruqlik (kuchli ta’sir), o'rmon – o’tloq (o'rta ta’sir), 
tepalik - tekislik (kuchsiz ta'sir)) eng yuqori va eng jozibali ta'sirga ega. 
So'nggi paytlarda tabiiy landshaftning ekzotiklik darajasi va o'ziga xosligi ham 
o'rganilmoqda. Ekzotiklik dam olish joyining doimiy yashash joyiga nisbatan 
qarama-qarshilik darajasi sifatida, o'ziga xoslik esa ob'yekt yoki hodisalarning 
takrorlanmasligi darajasi sifatida belgilanadi. 
Texnologik baholash hududning ma'lum bir turizm yoki dam olish turiga 
yaroqlilik darajasini, shuningdek uni muhandislik-qurilish jihatidan o’zlashtirish 
imkoniyatlarini aniqlashga imkon beradi. 
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, agar baholash jarayonida ma'lum bir 
resurs turiga asoslangan turli xil baholash usullari qo'llanilsa, sayyohlik salohiyatini 
kompleks baholash samaraliroq va ishonchli bo'ladi. Turistik resurslarni baholash 
hududlardagi turizm salohiyatini ochib beradi va uni investorlar uchun yuqori 
rentabelli, iqtisodiy va jozibador sohaga aylantiradi.