2 O mineral tuzlarda) erkin energiya minimal darajada bo’ladi. Murakkab
tuzilishga ega bo’lgan organik moddalarda energiya mikdori bir necha o’n va yuz
marta katta bo’ladi. Masalan, bir gramma kraxmal oksidlansa, 4 kkal enegiya, bir
gramm oksil oksidlansa 5,7 kkal, va bir gramm yog’ oksidlansa – 9,3 energiya ajralib
chikadi. Bu oksidlanish xavodagi kislorod xisobiga boradi.
Azot yetishmasa, oksillar sintezlanishi sustlashadi, bu o’z navbatida
fermenlarning xam faoliyati izdan chikadi, barglarda xloroz paydo buldi, moddalar
almashinuvi alternativ tomonga ya’ni azotsiz birikmalar xosil bulish tamonga siljiydi
mas., yog’lar (zamburug’lar, suv o’tlarida) karotioidlar (suv o’tlarida), antotsianlar (
yukori o’simliklarda).
Fosfor almashinuvi. Fosfor jadal oksidlanuvchi bo’lmaganligi tufayli tabiatda erkin holda
uchiramaydi. Tabiiy fosforitlar tarkibidagi fosfor miqdori 5-35% gacha yetadi.
Ftorapatit2Ca 5 (RO 4 ) 3 Fxlorapatit2Ca 5 (RO 4 ) 3 SI deb ataladigan fosforitlar fosforli
o’g’itlar ishlab chiqarishda asosiy hom ashyo hisoblanadi. Fosfor o’simlikning ildiz
tizimiga ortofosfat kislotaning (N 2 RO - 4 , N 2 RO 2- 4 , -RO 3- 4 )anionlari ko’rinishida kelib
tushadi. U hujayrada qaytarilmaydi, barcha birikmalar tarkibiga faqat oksidlangan
shakilda kiradi va har qanday sharoitda ham o’zini oksidlanganlik darajasini
o’zgartimaydi. Shu xususiyatlari bilan azot va oltingurgut almashinuvidan farq qiladi.