O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti tarix fakulteti
Yüklə 0,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
O’zbekiston SSRda arxiv ishining
tashkil qilinishi (1925-1940 yy) 17 Bu davrda shahar va rayon arxivlarini tashkil etishga kata e’tibor berildi. 1936 yilga kelib Andijon, Namangan, Qo’qon shahar arxivlari va 31 ta rayon arxivi faoliyat ko’rsatmoqda edi. Markaziy va mahalliy davlat muassasalarida arxiv ishlarini yo’lga qo’yishga ko’p e’tibor berildi. O’zbekiston arxivlari muntazam ravishda hujjatlar bilan to’ldirib borildi. 1941 yilga kelib fondlar soni 4116 taga yetdi, hujjatlar esa 1580450 saqlov birligini tashkil etdi. Arxiv hujjatlaridan amalda foydalanish ishida ham ma’lum ijobiy o’zgarishlar ro’y berdi. Matbuotda arxeografik yo’nalishdagi maqolalar chiqa boshladi, 5 ta hujjatlar to’plami nashrga tayyorlandi, arxiv materiallari ko’rgazmalari uyushtirildi. Arxiv hujjatlaridan xalq xo’jaligini rivojlantirish maqsadlarida ham foydalanilardi. Masalan, foydali qazilmalar, suv xo’jaligiga doir ma’lumotlarni aniqlash borasida ishlar olib borildi. Bu ishlarning natijalari sanoatni rivojlantirish, yangi irrigasiya inshootlarini barpo qilish, sug’orish ishlarini yo’lga qo’yishda qo’llanildi. Arxiv hujjatlaridan ilmiy-tarixiy tadqiqotlarda ham keng foydalanish yo’lga qo’yildi. 1929-1939 yillarda O’zSSR Markaziy Arxiv boshqarmasining o’quv zalida 444 tarixchi ish olib bordi. Ular 28768 ta hujjat bilan tanishib, ulardagi ma’lumotlardan o’z ilmiy ishlarida foydalandilar. Arxivlar tashkilotlar va fuqarolarning talablariga binoan turli ma’lumotnomalar berar edilar. 1934-1938 yillarda 2100 ta ana shunday ma’lumotnomalar berildi. 30-yillarning oxirida an’anaviy qatag’onlarning kuchayishi arxivlar faoliyatiga salbiy ta’sir ko’rsatdi. Arxivlar 1938 yilda Ichki ishlar xalq komissarligi (NKVD) tasarrufiga o’tkazildi. Natijada arxivlarning faoliyati mazkur jazolovchi organning manfaatlariga moslashtirildi. Arxivlarning ijtimoiy ahamiyatga molik vazifalari esa ikkinchi o’ringa surib qo’yildi. Shunday qilib, 20-30-yillarda O’zbekistonda organlarining keng tarmoq arxiv shoxobchalari vujudga keltirildi. Arxiv muassasalarining faoliyati takomillashib bordi. Lekin, totalitar tuzum sharoitida arxivlar faoliyatida talay kamchilik va muammolar mavjud edi. Urush davrining qiyinchiliklariga qaramay 1941-1945 yillarda respublika hukumati arxiv ishini yaxshilash sohasida ancha ishlarni amalga oshirdi. 1943 yilda O’zbekiston kinofotofonohujjatlar markaziy arxivi tashkil qilindi. 108ta rayon davlat arxivlari ochilib, ularning mudirlarini oylik maoshi deyarli 3 baravarga oshirildi. Arxivlar yangi kadrlar bilan mustaxkamlandi. Urush yillarida arxivlarda mehnat qilayotgan xodimlarning soni 113 kishidan 306 kishiga yetdi. Arxiv xodimlari hujjatlarni ehtiyot qilish maqsadida idoraviy arxivlar ishini tartibga solish va bu yerdagi hujjatlarni davlat arxivlariga qabul qilishga alohida e’tibor berdilar. 1941-1942 yillarda respublika davlat arxivlariga 0,5 million saqlov birligi qabul qilindi. 1944-1945 yillarda esa bu ko’rsatkich 48 ming saqlov biriligini tashkil etdi. Qabul qilingan hujjatlar sonining kamayishi joylar yetishmasligi hamda tashkilotlarda ish yuritish hujjatlarining kamayishi bilan bog’liq edi. Shuni ham ta’kidlab o’tish kerakki, urush davrida O’zbekistonga sobiq Ittifoqning markaziy rayonlaridan 30 ta ittifoq Yüklə 0,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|