Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti (unec) “İctimai idarəetmə və sosial innovasiyalar” kafedrasının dosenti
Dünya ölkələri arasında sosial siyasətin modelləri
Yüklə 447,58 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dünya təcrübəsində 5 sosial siyasət modeli mövcuddur
|
3.Dünya ölkələri arasında sosial siyasətin modelləri.
Mövcud iqtisadi ədəbiyyatlarda və təcrübədə sosial imkanlarına görə əhali 4 qrupa bölünür: 1) yoxsul; 2) kasıb; 3) orta; 4) tam təmin edilmiş. Ölkənin milli təhlükəsizliyinin təmin edilməsində əsas göstəricilərdən biri yoxsulluğun səviyyəsinin beynəlxalq təcrübədə onun müəyyənləşmiş həddən yuxarı olmamasına nail olmaqdan ibarətdir. Yuxarıda qeyd olunan hər göstərilən qruplar üzrə dövlətin xüsusi sosial tədbirləri hazırlanır və həyata keçirilir. Sosial problemləri mümkün qədər ədalətli 8 həll etmək üçün dövlət, ilk növbədə, aşağıdakı vəzifələri müəyyənləşdirərək həyata keçirir: 1) Hər sosial qrupa aid olan əhalinin sayını; 2) Əhalinin demoqrafiya v ə miqrasiyasına nəzarəti həyata keçirir; 3) Sosial infrastruktur sahələrini inkişaf etdirir; 4) Sosial xidmət sahələrində ödənişsiz limitləri təyin edir; 5) Minimal sosial standartların səviyyələrinə, sosial normalara mütəmadi olaraq yenidən baxır; 6) İşsizlik, uşaq ölümü, mənzil çatışmazlığı, səhiyyə və təhsildə olan problemləri həll etmək üçün dövlət proqramlarını işləyib hazırlayaraq reallaşdırır; 7) Sosial ödəmələrin, müavinətlərin, kompensasiyaların məbləğlərinə nəzarət etməklə onların ünvanlı olmasına çalışır; 8) Sosial siyasəti reallaşdırmaq və ona n əzar əti təşkil etm ək üçün dövl ət orqanlarını yaradır v ə s; Dünya təcrübəsində 5 sosial siyasət modeli mövcuddur: 1.Poternalist siyasət modeli: Bu model keçmiş SSRİ-də tətbiq edilən model olmaqla müsbət və mənfi xüsusiyyətlərə malik olmuşdur. Müsbət xüsusiyyətlərinə aid edilir: Dövlət vətəndaşların hərtərəfli sosial iqtisadi vəziyyətinə görə məsuliyyəti öz üzərinə götürür; əhali üçün zəruri olan əmtəə və xidmətlərin istehsal və bölgüsünü özü həyata keçirir; sosial sabitliyə nail olmağa çalışır. Mənfi xüsusiyyətlərinə aid edilir: İqtisadi səmərəliliyin aşağı olması nəticəsində bütün vətəndaşların yüksək sosial rifahına nail olmaq mümkün olmur; əsas əhali kütləsi üçün sosial sərvətlərin limiti müəyyənləşdirilir. Poternalist sosial siyasət həm inzibati, həm də iqtisadi metodlarla reallaşdırılır. 2) Sosial siyasətin İsveç modeli və ya Skandinaviya modeli: İsveç, Norveç, Finlandiya, İslandiya və Danimarka kimi Şimali Avropa ölkələrində tətbiq olunan oxşar əmək qüvvəsi, təhsil və sosial siyasətlərlə xarakterizə olunan sosial-iqtisadi model. Bu model siyasi anlayış olaraq, bu ölkələrdəki sosial dövlətin əsasını təşkil edir. Modelin müsbət cəhətlərinə dövlətin sosial sfera sahələrinin yüksək 9 səviyyədə tənzimlənməsi, sosial problemlərin həllində dövlət məsuliyyətinin yüksək olması, ümumən, əhalinin güclü sosial müdafiə ilə əhatə olması aid edilə bilər. Mənfi cəhətlərinə isə sosial sfera sahəsində mərkəzləşmənin yüksək olması nəticəsində iştirakçılar üçün seçim azadlığında müəyyən məhdudiyyətlərin olması, yüksək vergiqoymanı göstərmək olar. 3) Sosial rifahın dövlət modeli: Tipik bazar iqtisadiyyatı modeli olmaqla dövlətin vətəndaşlarının sosial sabitlik şəraitində yaşamasını öz üzərinə götürməsi və çoxlu sayda sosial xidmətlərin mövcudluğu modelin müsbət cəhətləridir. Mənfi cəhət kimi xərclərin yüksək olması, minimal standartların ölkə üzrə orta göstəricilərə yaxınlaşdırılması çıxış edir. 4) Sosial istiqamətlənmiş bazar təsərrüfatı modeli. Bazar rəqabəti prinsiplərinə və şəxsiyyətin formalaşdırılaraq inkişafına istiqamətlənən bu model vətəndaşların dövlət tərəfindən yüksək səviyyədə sosial müdafiəsini əks etdirir. Dövlət sosial siyasətini hüquqi təminat, vergi siyasətini sərvətlərin yenidən bölgüsü vasitəsilə reallaşdırır. Dövlət tərəfindən çoxlu sayda amortizasiyalardan istifadə olunur ki, bu da əhalinin kasıblıq səviyyəsindən aşağı düşməsinə imkan vermir. Mənfi cəhət kimi dövlətin öz üzərinə hədd ən artıq yükün götürməsi çıxış edir ki, bu da dövlətin vətəndaşlarının özləri həll edə biləcəyi problemi öz üzərinə götürməsində öz əksini tapır. 5) Bazar sosial modeli: Onun əsas prinsipi sosial sferanın tənzimlənməsində birbaşa metodlara nisbətən iqtisadi metodlara üstünlük verilməsi olmasıdır. Əsasən sosial sfera sahələrinin dövlətsizləşdirilməsi, dövlətin dotasiya və subsidialarının minimuma çatdırılması onun xarakterik cəhətlərindəndir. Yüklə 447,58 Kb. Dostları ilə paylaş:
|