1 shavkat zokirov

partiyasini yaratib berdi. 
Islomchilar amalda Yaqin Sharqning barcha mamlakatlarida faoliyat ko`rsatar 
edilar. 1980 yillarda ular Falastinda Xamas faolligini kuchaytirishga, Yaman va 

---

32 
Sudandagi harbiy rejimlar ustidan aslida o`z mafkuraviy nazoratlarini o`rnatishga 
muvaffaq bo`ldilar. Jamol Abdul Nosir davrida ular Misr shavqatsiz ta`qib ostiga 
olingan bo`lsalar, prezident Anvar Sadat davrida (1970-1981 yillar ) ular nafaqat 
oshkora ishlashga o`tishi imkoniyatiga ega bo`libgina qolmay ularning faoliyati o`z 
davrida gullab yashnadi, biroq Anvar Sadatning Isroil bilan 1977-1979 yillarda
yaqinlashishi butun arab dunyosida norozilikni uyg`otib, fundalistlarni undan yuz 
o`chirishiga olib keladi. Anvar Sadat aynan ularning janglari tomonidek 1981yil
kuzida o`ldirilgan edi. Yangi president Xusni muborak islomchilarning bir nexha
suiqasd obyekt bo`lgani holda, ular bilan shavqatsiz kurash olib bordi. Biroq ular 
Misrda kuchli bo`lib, klatta sarmoyalar mahfiy qurol- yarog` omborlariga, yashirish 
faoliyat tuzilishiga ega edi. Ularning assotsatsiyasiga (jamoat islomiya) millionlab 
kishilar birlashgan edi. Shuning uchun ular namoyishlar va noroziliklar ish 
tashlashlarning osonlik bilan uyushtirar islomchilar yashirin tashkiloti a`zolari bilan
politsiya o`rtasidagi to`qnashuvlarda odatda o`nlab kishilar xalok bo`lardi. Shunday 
tashkilotlarni islomchilar Marokash va Tunisda ham turishga urinib ko`rdilar, biroq
bu urushni natija bermadi. 
Islomizmni ko`tarilishi Jazoirda bir qadar og`ir oqibatlarga ega bo`ldi. 2964 
yildayoq bu yerda fundamentalistik xarakterrdagi “Al-Qiyom” ( qadriyatlar) 
asotsatsiyasi tarqatib yuborilgan edi. Lekin u bir necha yil o`tib qayta tiklanadi va 
yana tarqatib yuboriladi.1979 yildan yoshlar orasida asketizmni targ`ib qiluvchi, 
zamonaviy to`rmush tarzidan voz kechuvchi musulmon birodarlari va musulmon opa 
singillar xarakati boshlanadi. Miting va yurishlardan ular 1980 yildan boshlab
machitlarni egallab olishga o`tib va o`zlarining “ yovvoyi” machitlarini tuzib, islom 
davlatini ta`sis qilishni talab qila boshlaydilar. 
1989-yildan so`ng ular 4 islomchi partiyani shu jumladan 1990 yilda 
3mlngacha tarafdorga ega bo`lgan Islom qutqarish fronti (IQF) ni tuzib, oshkora 
faoliyatga o`tadilar ular - saylovlarda g`alaba qozondilar. 1992 yil yanvardagi

---

33 
parlament saylovlari ularga to`le g`alaba keltirishi kerak edi. Biroq hukmron yuqori 
tabaqa armiyaning yuqori qatlami atrofida jipslashib, 1992 yil yanvarida 
saylovlarning birinchi bosqichi natijalarini bekor qildi va mamlakatda favqulodda
xolat joriy qildi. U bilan yashirin ishlashga o`tgan IQF o`rtasida shavqatsiz urush 
boshlanib ketdi. Unda 1996 yilning yoziga keliboq 50 mingdan ortiq kishi xalok 
bo`lgan edi. Xalok bo`lganlar orasida yuzlab chet elliklar ( shu jumladan 30 nafar 
fransuzlar va 12 nafar rossiyaliklar ) bor edi. Jazoirliklar islomxhi terorchilar butun-
butun qishloqlarni qirg`in qilib, insonlar shu jumladan ayollar va bolalarni tiriklayin 
o`tda kuydirrib, shavqatsizlikda tarixdagi barcha yovuzlarni ortda qoldirdilar. Bunda 
Islom Qurolli gruppirovkasi (IQG) tuzgan Afg`onistondagi urushda qatnashgan 
jazoirlik terrorchilar katta rol o`ynadilar. 
Urushning borishida IQF va uning harbiy filiali ( shuningdek chet elda yashiringan 
rahbariyat) 
1993-1994 yillardan boshlab barcha muommolarni muzokaralar yo`li bilan hal 
qilishga tayyorligini namoyon qila boshladi. Biroq aslida ular bu vaqtga kelib
yashirin holatda yuzaga kelgan o`nlab tashkilotlar va shuningdek ko`pincha 
kontrabandistlar, narkabiznes va boshqa jinoyatchilar, ayniqsa chet el agenturasi bilan 
aloqada bo`lgan o`z dala qo`mondonlari ko`rsatmasi bilan xarakatlanayotgan 
jangchilar ustidan o`z nazoratlarini yo`qotgan edilar. 
Jazoirda Saudiya Arabistonni, Eron va Sudanni ekstemistlarga ayniqsa Islom 
Qurolli gruppirovkasidan bo`lgan kallakesarlarga yordam ko`rsatishda oshkora 
aybladilar, ularning saflarida keyinchalik ma`lum bo`lishicha shuningdek 
Afg`oniston, Sudan, Misr, Liviya, Tunis va Marokashdan bo`lgan ko`ngillilar jang 
qilgan ekan.Harbiy harakatlarning asta-sekin pasayib borishi vaqtiga kelib (taxminan 
1998 yilga kelib) urushdagi talofatlar haqida turlicha raqamlar, 68 ming kishidan 
100ming kishigacha talofat berilganligi keltiriladi. 

---

34 
Nima bo`lganda ham bu jazoir fojiasi bo`lib, u tufayli bundan tashqari o`z hayotini 
xavf ostida qoldirishdan xavotirlangan minglab odamlar mamalakatdan chiqib 
ketishga majbur bo`ldilar. Nisbiy barqarorlashuv holatiga (39 partuya ishtirok etgan 
1997 yil oxiridagi parlament saylovlari, 1999 yil aprelidagi prezident saylovlari ) va 
aksariyat jazoirliklarning urushni to`xtatishga bo`lgan intilishlariga qaramay, 
xunrezliklar XXasrning so`nngi oylarida ham davom etdi.