Microsoft Word kimyoi saodat ziyouz com doc

FASL 
Dil olami ajoyiblarining nihoyasizligi bayonida 
Dilning sharofati ul jihatdindurki, hamma mavjudotdin ajibroqdur. To‘la 
(ko‘pchilik) xalq dilning haqiqatidin g‘ofildurlar. Bas, dilning sharofati ikki 
vajhdin: biri ilm jihatidin, yana biri qudrat sababidindur. 
Ammo dilning sharofati ilm jihatidin ikki tabaqadur. Biri ulki, hamma xalq ani 
bilurlar. Yana bir tabaqa po‘shida (yashirin)durki, har kishi bilmas. Bu tabaqa 

---

Kimyoi saodat. Abu Homid G’azzoliy 
www.ziyouz.com кутубхонаси 
27
azizroqdur. Ammo ul tabaqakim zohiriydur, ani hamma xalq bilurlar. 
Dilda andog‘ quvvat bordurkim, hamma ilmni va hamma hunarlarni bilur. Va hamma 
kitoblar ma’nosini fahm qilur. Chunonchi: ilmi handasa va ilmi hisob va ilmi tib va 
ilmi nujum, ilmi shariat va ilmi kasb. Bovujud ulkim, dilning bir qismi qismatni 
qabul qilmas (mangu tirikdur). Muncha ilmlar anga sig‘ar. Balki xamma olamni dilga 
nisbat qilmoq birla, daryodan qatra misolidur. Va har lahzada o‘zini fikri-harakati birla 
taxtas-sarodan a’loyi ulliying‘a va mashriqdan mag‘ribga sayr qilur. Bovujud ulki, 
olami xokda barqarordur. Va hamma yulduzlar va sayyoralarning andoza va miqdorini 
bilur. 
Baliqni hiyla birla daryo qa’ridin chiqarur. Va qushni havodin yerga keltirur. Sher va 
filni, otni va mundin o‘zga hayvonot purzo‘rlarini o‘ziga bo‘ysindirur. Va har nimarsaiki, 
olam ajoyiblaridindur, aning ilmi havosi panjgona (besh xil) yo‘l birla hosil aylar. 
Va bundan ajibroq bukim, dilning ichi tarafidin olami malakut sori ravzana - 
daricha, tuynuk ochiqdur. Andog‘kim, dilni tashqari tarafidin olami maxsusotga besh 
darvoza kushoda, ya’ni ochiqdur. Olam maxsusoti deb olam jismlarini ayturlar. Olami 
malakutiy deb ruhoniy olamni ayturlar. Olam xalqining ko‘pchiligi jismoniy olamni 
bilurlar. Bu yuzaki va beasldur. Bu ilm ham muxtasardur. 
Bas, dilning ich tarafidin olami malakutga ravzana ochiqdur demakka ikki dalil 
bordur. Biri tush ko‘rmakdurkim, vaqtiki (odam) uyquga borsa, sezgilar yo‘li 
bog‘lanur. Ul vaqtiki dilning ravzanasi ochiq bo‘lur, ya’ni dildan tashqariga 
tuynuk ochilib, olami malakutiydin va Lavxul Mahfuzdin g‘ayb ishlarni ko‘rmakka 
turar. To onchakim, keladurgon zamonda voqe’ bo‘ladurg‘on ishlarni ham bilar. 
Ba’zisini ravshan mushohada qilur va ba’zisi tafsirg‘a hojati tushar. Va odamlar 
gumon qilurlarkim, ilm hosil qilmoqg‘a uyqudin bedorlik avloroqdur deb, va 
bilmaslarkim, bedorlikda g‘aybni bilg‘ali bo‘lmas, tushda bilg‘ali bo‘lur. 
Tush ko‘rmakning haqiqatini bu kitobda tamom sharh qilmoq mumkin ermas. 
Ammo bu miqdor bilg‘aysankim, dil misoli oynadur. Lavhul Mahfuzning misoli, yana 
bir oynaga o‘xsharkim, aningda hamma mavjudotning surati yozilg‘andur. Bas, ikki 
oynaga ro‘baro‘ qilsa, bir oynadagi surat yana bir oynaga tushganga o‘xshash, 
Lavhul Mahfuzdagi mavjudotning surati oynai dilda jilvagar bo‘lg‘usidur. Bu martaba ul 
vaqtda hosil bo‘lurkim, ul dil oynasi sof bo‘lub, moddiy dunyodan o‘zini forig‘ aylab, 
olami malakutiyga munosabat paydo qilsa, bu vaqtda malakut olami ajoyiblaridan 
mushohada aylar. 
Va lekin inson sezgilari yo‘li uyqusida masduddur (ya’ni to‘silgandir), ammo ruh o‘z 
joyida ogohlik birla turar. Bu vajhdindurki, tushida ko‘rgan nimarsani xayol vositasida 
ko‘rar. 
Ammo ravshan va oshkora ko‘rolmas. Vaqtiki vafot etsa, na xayol qolur va na havas. 
Hamma nimarsalarni ravshan ko‘rgusidir. Chunonchi, Haq taolo kalomi majidida 
xabar berur: 
Fa kashafno anka g‘itaaka fa-basaruka al-yavma hadid. (Qof, 22). 
Qattiq kunda (Qiyomatda) sizga to‘silgan olamni ko‘rsaturmiz. Bu xitobi shadidul itob 
javobida gunohkorlar ayturlarkim: 
Rabbano, absarno va sami’no farji’no na’mal-salihan. (Sajda, 12). 
Tafsiri ulki, «Rabbimiz, bizlarni ibrat ko‘zi bilan ko‘radigan qilg‘il, va jon qulog‘i 
bilan eshitib, yaxshi solih amallardan qilaylik, deb Alloh taologa iltijo qiladilar. Yana 
aytadilarki, qiyomat kuning qo‘rqinchini ko‘rdik, sur sadosini eshitdik, sen 

---

Kimyoi saodat. Abu Homid G’azzoliy