Microsoft Word T?bi?td?n istifad?nin huquqi ?saslar?doc

təbiət obyektlərindən istifadə edərkən onların yaxşılaşdırılması. Bu, həmin 
obyektlərin faydah təbii funksiyalarınuı fəallaşdırılması və zərərli funksiyalarının 
neytrallaşdırılmasmda ifado olunur. Məsələn, əkin torpaqlarının təsərrüfat istisman 
zamanı torpaq istifadəçiləri torpağm məhsuldarhğım artırmağa və eroziya 
proseslərinin qarşısını almağa borcludurlar. 
c)
pozulmuş təbiət obyektlərinin bərpası. Məsələn, meşəsalma və meşə bərpası 
işləri kompensasiya olunmahdır, yaxud sulardan balığın tutulması balığm 
çoxaldılması ilə yanaşı aparılmalıdır və s. 
Təbiət obyektlərinin mühafızəsi, yaxşılaşdınlması və bərpası ilə yanaşı, onlardan 
istifadə iki əsas istiqamətdə aparılır: 
1)
bilvasitə istismar olıman təbiət obyektlərindən səmərəli istifadə; 
2)
istismar olunan təbiət obyektlərinin faydalı xüsusiyyətlərindən səmərəli 
istifadə. 
Beləliklə, ekoloji ictimai münasibətlər dedikdə, tarixi proseslərlə şərtlənən, 
təbiət obyektlərinin (təbii ekoloji sistemlərin), habelə insanın həyatına, fəaliyyətinə, 
sağlamlığına 
təsir 
göstərən 
digər 
maddi 
obyektlərin 
mühafızəsinə, 
yaxşılaşdınlmasına, bərpasma yönələn, yaxud indiki və gələcək nəsillərin maraqları 
naminə ətraf mühitin maksimum mühafızəsi məqsədi ilə bu amillərin qarşıhqh 
təsirinə yönələn istehsalat münasibətləri başa düşülür. 
Ekologiya hüququnun predmeti dedikdə, tarixi proseslərlə şərtlənən, ekoloji 
hüquq normalarının əhatə dairəsində formalaşan, vətəndaşlar arasında istehsalat 
münasibətləri başa düşülür, həmin münasibətlərdə təbiət obyektlərinin (ekoloji 
sis-temlərin) mühafızəsi, yaxşılaşdırılması, bərpası, səmərəli istifadəsi ilə bağh indiki 
və gələcək nəsillərin maraqları naminə ətraf mühitin mühafızəsi məqsədi ilə dövlətin 
iştirakı məcbu-ridir. 
Beləliklə, cəmiyyətin və təbiətin qarşıhqlı təsiri sahəsində insanlann maraqlarını 
və tələbatlarını nəzərə almaqla, aşağıdakı münasibətlər ekologiya hüququnun 
predmetini formalaşdırır: 
-
təbiət obyektləri və ehtiyatlan ilə bağh mülkiyyət münasibətlərinin; 
-
təbiətdən (təbii ehtiyatlardan) istifadə üzrə münasibətlərin; 

---

-
ətraf mühitin mühafızəsi üzrə münasibətlərin; 
-
fiziki və hüquqi şəxslərin ekoloji hüquqlannın və qanuni maraqlarının 
müdafiəsi üzrə münasibətlərin təhlili. Məsələn, ətraf mühitin müxtəlif fıziki 
təsirlərdən mühafizəsi sahəsində ekoloji hüquqla tənzimlənən münasibətlər olduqca 
müxtəlif və çoxşaxəlidir. Buraya ətraf mühitin mühafızəsinin aşağıdakı sahələri 
aiddir: 
-
dağ-mədən sənayesinin istismarından; istehsalat obyektlərinin doğurduğu 
səs-küydən; 
- tikinti prosesində və nəqliyyat vasitələrinin, məsələn, metronun istismarı 
prosesində yaranan vibrasiyalardan; elektrotexnikadan istifadə zamanı yaranan 
elektromaqnit sahələrindən; 
- fıziki və radioaktiv təsirlərdən; 
-
kənd təsərrüfatı texnikasmdan istifadə prosesində torpağa həddən artıq 
ağırhğın düşməsindən; 
-
tullantı sularının su hövzələrinə axıdılmasından və s; Nəhayət ekologiya 
hüququ bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olan elementlərdən - onun sistemini əmələ 
gətirən normalar, institutlar və yarımsahələrin məcmusundan təşkil olunaraq, 
hüququn bir çox digər sahələri kimi Ümumi və Xüsusi hissələrdən ibarətdir. 
Ümumi hissə ekoloji münasibətlərin hüquqi tənzimlənməsinin ən önəmli ümumi 
ə
sasını təşkil edən, onun vəzifələrini, prinsiplərini və obyektlərini müəyyən edən, 
dövlətin ekoloji funksiyasının hüquqi əsaslarını həyata keçirən, ətraf təbii mühitin 
mühafizəsi və təbiətdən istifadənin səmərəli iqtisadi mexanizminin təsiri, təbiətdən 
istifadə hüququ və təbii ehtiyatlara mülkiyyət hüququ, ekoloji hüquq pozuntularına 
görə məsuliyyəti və s. birləşdirən hüquqi normalar və institutlardır. 
Xususi hissənin tərkibinə təbii ehtiyatlarm ayrı-ayrı komponentlərinin hüquqi 
rejimini qaydaya salan ekologiya hüququnun institutları və yarımsahələrini əmələ 
gətirən hüquqi normalar daxildir.