Iqtisodiy bilim asoslari 9 E. Sariqov, B. Haydarov Toshkent — 2014 «O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi»
Yüklə 1,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- IQTISODIY RIVOJLANISHNING NOTEKISLIGI
- OZIQ-OVQAT TANQISLIGI VA OCHLIK
- JAHON IQTISODIYOTINING TURLI INQIROZLARGA MOYILLIGI
|
XOMASHYO VA ENERGIYA TANQISLIGI
Ma’lumki, Yer yuzida tabiiy resurslar miqdori cheklangan bo‘lib, ular nihoyat darajada notekis taqsimlangan. Natijada, million yillar davomida to‘plangan yer osti boyliklari insoniyatning XX—XXI asrlardagi ikki yuz yillik iqtisodiy faoliyati tufayli tugatilishi mumkin. Asosiy energiya manbalari hisoblanmish neft, gaz va ko‘mir zaxiralari XXI asrdayoq tugashi taxmin qilinmoqda. Agar XXI asrda boshqa energiya manbalari kashf qilinmasa, insoniyat og‘ir iqtisodiy tanglikka duch kelishi mumkin. IQTISODIY RIVOJLANISHNING NOTEKISLIGI Dunyo bo‘yicha har yili yaratilayotgan iqtisodiy boylik, moddiy ne’matlarning 85 foizi Yer yuzi aholisining 17 foizi istiqomat qilayotgan 25 ta davlat aholisi tomonidan iste’mol qilinmoqda. Davlatlar iqtisodiy rivojlanish darajasi o‘rtasidagi farq kun sayin kattalashmoqda. Bu holat jahon iqtisodiyotining globallashuvi natijasida yanada keskinlashmoqda. Dunyo o‘ta boy va kambag‘al davlatlardan tashkil topgan ikki qutbga ajralib bormoqda. Bu o‘z navbatida, kelajakda dunyo miqyosidagi ijtimoiy nizo, siyosiy va iqtisodiy tanglikni keltirib chiqarishi mumkin. OZIQ-OVQAT TANQISLIGI VA OCHLIK Yer yuzidagi tabiiy noz-ne’matlar ko‘pi bilan bir milliard kishini boqishga yetar ekan. Hozirning o‘zida Yer yuzida 7 milliarddan ortiq aholi istiqomat qilayapti. Natijada, dunyo aholisining katta qismi och-nahor kun kechirishga majbur bo‘lmoqda. Yaqin 100 yillikda insoniyat yoppasiga oziq-ovqat tanqisligi va ochlik muammosiga duch kelishi mumkin. Yuqorida sanalgan jahon miqyosidagi iqtisodiy muammolarni barcha davlatlar hamjihat bo‘lib birlashib, jahon iqtisodiyotini oqilona boshqargan taqdirdagina hal qilish mumkin. JAHON IQTISODIYOTINING TURLI INQIROZLARGA MOYILLIGI Jahon iqtisodiyoti bozor iqtisodiyoti sharoitida turli inqirozlarga duchor bo‘lib turadi. Bu holat bozor iqtisodiyotining bu xil illatlarning oldini olishga nochorligidan kelib chiqadi. Bozor iqtisodiyotining bu nuqsoni oqibatida vaqti- vaqti bilan turli mamlakatlarda har xil inqirozlar bo‘lib turadi. Bu inqirozlar chuqurlashib ketib, boshqa davlatlarga ham o‘tib, dunyo miqyosiga ko‘chsa, jahon inqirozi ro‘y beradi. Jahon inqiroziga 2008- yilda boshlangan moliyaviy-iqtisodiy inqirozini misol qilib keltirish mumkin. Bu haqda keyingi mavzuda atroflicha to‘xtalamiz. Bilasizmi? Ingliz ruhoniysi Robert Maltus o‘zining jahon iqtisodiyoti taraqqiyoti haqidagi qora bashoratlari bilan dunyoga tanilgan. Uning fikricha, Yer yuzi aholisi geometrik, oziq-ovqat yetishtirish esa arifmetik progressiya tarzida o‘sadi. Geometrik progressiya arifmetik progressiyaga qaraganda, ancha tez o‘sganligi uchun, odamzod nima qilmasin baribir ochlik balosiga giriftor bo‘ladi. Bu fikrdan kelib chiqib, Maltus dunyo bo‘yicha o‘lim darajasining oshishiga olib keladigan omillarni, urushlar va epidemiyalarni insonning kelajagini ta’minlovchi ijobiy omillar deb baholagan. • Jahon iqtisodiyotining borgan sari rivojlanib borishi insoniyat oldida talaygina muammolarni ko‘ndalang qilib qo‘ymoqda. • Bu muammolarni dunyo hamjamiyati hal qilmas ekan, kelajakda insoniyat og‘ir iqtisodiy tanglikka duch kelishi mumkin. • Bu muammolarni barcha mamlakatlar hamjihatlikda yechishlari zarur. Yüklə 1,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|