Patrik Jozef Byukenen. G‘arbning halokati: O‘limga mahkum millat

Feminizm
Hozirgi vaqtda “zamonaviy ayollarning” aksariyati abortni qo‘llab-quvvatlaydi. “Ayolni ozod etish” iborasi, ularning fikricha, uning xotin, ona va uy bekasi kabi an’anaviy vazifalaridan voz kechishini anglatadi. Shu bilan birga, feminizm harakatining asoschilari orasida o‘zgacha fikrda bulgan ayollar ham yo‘q emas. “Nyu Oksford Revyu” sharhlovchisi Jozef Kodlison Oliy sudning “Rou Ueydga qarshi” ishi bo‘yicha qarori haqida to‘xtalib, shunday deb yozadi: “Ilgari feminist ayollar abortga qarshi keskin kurashib kelgan. Masalan, 1848 yilda feminist ayollarning birinchi yig‘ilishini tashkil etgan Elizabet Gedi Stenton abortni “g‘ayridiniy, jinoiy ish” deb hisoblagan”. Ayollarning saylovlarda ishtirok etish huquqini yoqlab chiqqan Syuzen B.Entoni esa “qanday sabab bo‘lishidan qat’i nazar, bu ishni sodir etgan ayol — jinoyatchidir. Bu qilmishi uchun u umr bo‘yi vijdoni oldida, hattoki o‘lim to‘shagida azob chekadi” deb ta’kidlagan. Darhaqiqat, aynan o‘n to‘qqizinchi asr feminist ayollarining tashabbusi va sa’y-harakati bilan abortni jinoyat deya e’lon qilgan qonunlar qabul qilnng‘an edi”.
Kolisonning ta’kidlashicha, Betti Fridanning asosiy asari — “Ayol siri” kitobi dastlabki nashrlarida abort masalasi hatto tilga ham olinmagan ekan. Bu ibora 1960 yillarda paydo bo‘ladi.
Ikkinchi jahon urushidan oldin “Oilani rejalashtirish” jamiyatining asoschisi Margaret Sanjer “ko‘p bolali oilada chaqaloqning o‘ldirilishi unga nisbatan rahmdillik bo‘lardi” deb yozganida, bu so‘zlar voqeliqdan yiroq radikal sotsialistning da’vati sifatida talqin etilgan edi. Ammo 60-70-yillar feminist ayollari Sanjerning oila va nikoh keraksiz yuk degan qarashlarini bayroq qilib oladi. “Nikoh, — deb yozadi, “Pornografiya: ayollarning erkaklar tomonidan bo‘ysundirilishi” kitobi muallifi Andrea Dvorkin, — zo‘ravonlik negizida vujudga kelgan institut. U dastlab o‘g‘irlash, so‘ngra asir olish orqali nikohga aylangan. Gap shunchaki foydalanish to‘g‘risida emas, balki uni to‘liq bo‘ysundirish haqida borayotir”. Ko‘rib turganingizdek, marksizmning aynan o‘zginasi. “Hozirga ko‘rinishdagi oila yo‘q qilinishi lozim, — deydi yana bir ashaddiy feminist Livda Gordon. — Oila kishilarga zulm o‘tkazishni, ularni birlashib, umumiy manfaatlarini himoya etishga qodir bo‘lmagan kichik-kichik guruhlarga bo‘lib tashlashni qo‘llab-quvvatlaydi”. 1970 yilda “Ms.” jurnalining asoschisi Robin Morgan nikohni quldorlikka qiyoslab, shunday deydi: “nikoh yo‘q qilinmas ekan, erkak va ayollar o‘rtasidagi tengsizlikka hech qachon barham berilmaydi”. O‘sha yili miss Morgan tahriri ostida nashr etilgan “Ayollar — opa-singallar” to‘plamida erkaklardan voz kechish jamiyati prezidenti Valeri Solanisning maqolasida shunday gaplarni o‘qish mumkin edi: “Bugungi ilm-fan taraqqiyoti davrida erkaksiz homilador bo‘lish... va faqatgina qiz bola tug‘ish imkoniyati tug‘ildi. Biz zudlik bilan ishga kirishishimiz lozim. Erkak bu — tabiatning xatosi, maynavozchiligi. U butun dunyoni axlat uyumiga aylantirayotir”. Miss Solanisning bu gaplaridan uning ayolga xos bo‘lmagan shafqatsizligi, ko‘zlagan ishiga qanchalik jiddiy yondashganini tasavvur etish qiyin emas.
1973 yili Nensi Lemann va Xelen Sallingerlar tomonidan feministlar harakatining “Feminizm deklaratsiyasi” deb nom olgan yangi manifesti e’lon qilinadi. Keng targ‘ib etilgan va ancha-muncha ijobiy taqrizlar olgan mazkur hujjatda, jumladan, shunday deyiladi: “Erkaklar nikohni o‘z manfaati uchungina o‘ylab topgan; u qonun bilan kafolatlangan ayollarni boshqarish usulidir... Biz uni yo‘q qilib yuborishimiz darkor. Ayolni ozod etishning asosiy sharti — nikoh institutining yemirilishidir. Shunday ekan, biz ayollarni erlaridan ajralishga, erkaklar bilan har qanday munosabatlarni uzishga da’vat etamiz...”
Aksariyat ashaddiy feminist ayollar nikohni — fohishabozlik, oilani esa o‘z ahamiyatini yo‘qotgan institut, deb hisoblaydi; ular orasida oila-nikoh munosabatlarini qamoqqa olish yoki surgun qilish bilan ham qiyoslaydiganlar oz emas. Sheyla Kronin “Juish Uorld Revyu” jurnalining 2000 yil fevral sonida bosilgan “Ayollar qadr-qimmatini himoya qilish yo‘lida” maqolasida yozishicha, “Nikoh — bu qullikning bir shakli ekan, demak, ayollar harakati ana shu institutga qarshi qaratilishi zarur. Chunki nikoh bor ekan, ayollarning ozod etilishiga umid qilish xomxayolikdir”. Albatta, hozirgi vaqtda amerikalik ayollarning hammasi ham bu g‘oyalarni ma’qullaydi, deb bo‘lmaydi. Aks holda bizda tug‘ilish ko‘rsatkichlari bundan-da ayanchliroq va hozirning o‘zidayoq halokat eshik qoqib turgan bo‘lardi.
Shunga qaramay, bu g‘oyalar ta’sirida million-million amerikalik ayollar oila qurish va bola tug‘ishdan voz kechmoqda, oilaning an’anaga zid shakllari paydo bo‘lmoqda. Masalan, 1970 yildan hozirgi vaqtgacha nikohsiz yashayotganlar soni 523 mingdan 6,5 milliongacha, ya’ni 1000 (!!!) foizga oshgani, faqat to‘rt xonadondan bittasida to‘liq (er-xotin va ularning bolalaridan iborat) oila istiqomat qilayotgani, yakka o‘zi yashayotgan amerikaliklar mamlakat aholisining 26 foizini tashkil etgani fikrimizni tasdiqlaydi. Boshqacha aytganda, nikoh “modadan qoldi”. 1990 yili Katarina Runske Buyuk Britaniyada chop ettirgan “Kimsasiz qalblar va uylar” kitobida nikoh va erkak zotiga qarshi qaratilgan feministik tajovuz oqibatlarini zo‘r mahorat bilan tasvirlagan. Uning nazarida, feminizm bu — “Darvin taraqqiyot nazariyasi singari boshi berk ko‘cha. Shu bois feminist ayollarni qo‘llab-quvvatlayotgan siyosatchilar o‘z xalqlarini ulkan xavf-xatar, jarlikka yetaklamoqda”.