Patrik Jozef Byukenen. G‘arbning halokati: O‘limga mahkum millat

GERMANIYA
Germaniyaning barcha koloniyalari, o‘n foiz hududi va sakkizdan bir qism aholisidan mahrum qilgan Versal shartnomasi tashabbuskorlaridan biri Frantsiya Yo‘lbarsi, yirik davlat arbobi Jorj Klemanso bir vaqtlar “Nemislarda 20 million aholi ortiqcha” degan edi. Uning nemislarga nisbatan nafratini tushunsa bo‘ladi. Alister Xorn Uchinchi respublika tarixiga bag‘ishlangan kitobida uqtirganidek, “Klemanso 1871 yili Elzas-Lotaringiyani Germaniyaga berishga qarshilik qilgan deputatlardan biri bo‘lgan; tasodif tufayligina fuqarolik urushi va Kommunaning bostirilishi paytida joni omon qolgan”. Klemanso frantsuz imperatorining taxtdan ag‘darilishi va Germaniya kayzerining boshiga toj kiydirish marosimiga guvoh bo‘lgan. Birinchi jahon urushi davrida Gindenburg vahshiylari jonajon Frantsiyasini qonga botirayotgani, nemis lashkarlari ortida bir yarim million frantsuz jasadini qoldirib, vataniga qaytib ketayotganini kuzatishdan o‘zga chorasi yo‘q edi. Oradan ancha yil o‘tab, Klemanso Germaniyadan o‘ziga xos tarzda “qasd” oldi. Gap shundaki, hozirga vaqtda nemis ayollari tug‘ishdan bosh tortmoqda. Keyingi o‘n yil mobaynida tug‘ilish darajasi 1,3 koefitsientga tushib qolgani shundan dalolat beradi. Bu hol nemis millatining kelajagiga jiddiy tahdid solmoqda. Chunonchi, 2005 yilga borib 23 million kishining o‘lishi oqibatida Germaniya aholisi 82 milliondan 59 million kishiga tushib qoladi; 15 yoshdan kichikroq bo‘lgan bolalar soni 7.3 milliongacha kamayadi; mamlakat aholisining uchdan bir qismini 65 yoshdan kattaroq kishilar tashkil etadi; nemislar jahondagi eng qari millatlar qatoridan o‘rin oladi.
Mening iltimosimga ko‘ra, BMTning demografiya bo‘limi direktori Jozef Chami Yevropa mamlakatlari aholisining 2100 yilgi prognozini ishlab chiqdi. Uning ma’lumotlariga binoan, Germaniyada immigratsiyani nazarda tutmagan holda, aholi o‘sishining bugungi sur’atlari saqlanib qoladigan bulsa, belgilangan davrga borib, aholi miqdori 53 foizga kamayib, 38,5 million kishini tashkil etar ekan. Bavariyalik konservator, kantsler lavozimiga da’vogarlardan biri Edmund Shtoyber mamlakatdaga demografik vaziyatni aeta-sekin portlaydigan bombaga qiyoslaydi. U 3 yoshgacha bolalarni tarbiyalash uchun beriladigan nafafalar miqdorini uch baravar ko‘paytirishni talab etmoqda. Hozirgi vaqtda 2 yoshgacha bolalarni tarbiyalash uchun beriladigan nafaqa miqdori oyiga 140 dollarni tashkil etadi. Hozircha Shtoyberning taklifi qanchalik radikal, ekstremistik deya baholanmasin, yaqin orada uning amaliyotga joriy etilishiga shubha qilmayman.
“Nima uchun men farzandli bo‘lishni istamayman, — deydi 34 yoshli oila qurgan berlinlik tadbirkor Gabriela Tangeyzer. — Chunki to‘yib-to‘yib uxlamoqchiman. Men ko‘p kitob o‘qiyman, shuning uchun uyquga to‘ymasam bo‘lmaydi”. Uning boshqa bir vatandoshi, 37 yoshli Andreas Xermann daromadini ikki barobar ko‘paytarish va fadzandli bo‘lishdan voz kechish aqidasiga tayanib yashaydi. Uzoq istiqbol nuqtai nazaridan yondashadigan bo‘lsak, Tangeyzer va Xermann singari kishilarning o‘z shaxsiy manfaati uchungina yashash maqsadi nemislar o‘rtasida ommaviy tus olishi hech gap emas. Berlin devorining qulashi bilan G‘arbiy Germaniya kantsleri Gelmut Kol 45 yillik sovuq urushdan keyin nemis xalqini birlashtirishga harakat qildi. Ammo dunyoning ko‘pgina mamlakatlari, xususan, Rossiya, Frantsiya, hatto AQShda dunyo jamoatchiliga birlashgan Germaniyaga ishonib bo‘lmasliga haqida ancha-muncha mulohazalar bildirishdi. Chindan ham Germaniya ikki bor Yevropani zabt etishga urinib ko‘rdi. Uning yana bir bor urinib ko‘rmasligiga kim ham kafolat berishi mumkin? Har holda bunday taxmin hozircha taxminligicha qolmoqda. Mamlakat aholisi qariyb, yildan-yilga kamayib bormoqla, 2050 yilga borib nemis bolalarining soni 2000 yilga nisbatan 5 millionga kamayadi. Shu bois Germaniya, general Makartur haqidagi balladada tasvirlangan keksa askar singari “so‘nib”, hech narsaga yaramay qolishi ehtimoli ham yuq emas.
ITALIYA
Buyuk Rim Avliyo Pyotr ibodatxonasi va Sekstin kalellasini bunyod etgan, Dante va Mikelanjelo, Kolumb va Galileyni voyaga yetkazgan Italiya xalqining istiqboli yanada ayanchliroq bo‘lib ko‘rinadi. Ushbu mamlakatda tug‘ilish darajasi qariyb yigirma besh yildan buyon kamayib kelmoqda va hozirgi vaqtda bir ayolga o‘rtacha 1.2 ta bola to‘g‘ri keladi. Bu holat saqlanib qoladigan bo‘lsa 2050 yilda mamlakat aholisi 16 millionga kamayishi mumkin. Amerika tadbirkorlik instituti tadqiqotchisi Nikolas Ebershtadtning ta’kidlashicha, “2050 yilda besh yoshgacha bo‘lgan bolalar aholining atigi 2 foizini, 65 yoshdan kattaroq kishilar esa 40 foizni tashkil etadi”. “Nyu Ripablik” gazetasining sharhlovchisi Greg Isterbruk esa chinakam katolik va romantikaga moyil kishilar yurtidagi tug‘ilish darajasining pastligi uning bir necha avlodlar hayoti mobaynida shunchaki dam olish maskaniga aylanib qolishiga olib keladi” deb hisoblaydi. Mamlakatda mashhur bulgan “Noi Donne” xotin-qizlar jurnali tomonidan yaqinda o‘tkazilgan tadqiqot natijalariga ko‘ra, 16-24 yoshdagi ayollarning 52 foizi bola tug‘ish niyatida emasligini ma’lum qilgan. Asosiy sabab sifatida ish bilan bandligini ko‘rsatishgan. Rim universitetining demografiya bo‘yicha mutaxassisi Antonio Golini bir tomondan, Italiya nafaqa tizimi immigrantlarga bog‘lanib qolgani, ikkinchi tomondan, immigrantlar oqimining kuchayishi italyan madaniyatiga salbiy ta’sir etayotganini ta’kidlaydi. “Bugungi Italiya, — deydi u, avvalgisidan tubdan farq qiladi. Biz bilgan, yashayotgan jamiyat ko‘z o‘ngimizda halokatga yuz tutmoqda”. Yigirma yil ilgari Golini kelgusida mamlakatni kutayotgan demografik inqiroz haqidagi materialini chop etganda, unga “demografiya terroristi” degan tamg‘a bosilgan edi. Hamon doktor Golini o‘z fikrida qolgan bo‘lsa-da, biroq bugun hech kim boyagi laqabni hatto esga ham olayotgani yo‘q. “Italiya mehnat bozorining tobora globallashib borayotgan bir pallada, — deb yozadi olim, — biz Frantsiya, Qo‘shma Shtatlar, Hindiston ... bilan raqobatga kirishmog‘imiz talab etaladi. Ammo qarib-qartaygan chol-kampirlar va tobora kamayib borayotgan yoshlarimiz bilan bunday keskin raqobat kurashida muvaffaqiyatga erishib bo‘larmikan?” Bolonyalik kardinal Jakomo Biffi hukumatga murojaat etab, mamlakatga kirib kelayotgan boshqa millat vakillarining, xususan, musulmon-immigranlarning urf-odat, an’ana, oilaviy qadriyatlari o‘zgacha bo‘lgani bois, millat yaxlitligini ta’minlash uchun, Italiya hududiga faqat katoliklarni kiritish lozimlishni taklif etadi. Qiziq, bunday katoliklarni u qaerdan topa olarkin? Deylik, Ispaniyadan topa olishi dargumon. Chunki bir vaqtlar, xususan, kaudilo Frantsisko Franko davrida ko‘p bolali oilalar o‘rnak qilib ko‘rsatilgan, turli sovg‘a va medallar bilan siylangan bu mamlakat bugungi kunda tug‘ilish darajasi bo‘yicha Yevropada eng quyi pog‘onani egallagan. “Atigi bir avlod hayoti davomida, — deb yozadi madridlik sotsiolog Viktor Peres Dias, — biz sakkiz, hatto o‘n ikki bolali oilalardan iborat bo‘lgan jamiyatdan, befarzand yoki bir bolali oilalardan iborat jamiyat vujudga keldi”.
2050 yilda italiyaliklarning o‘rtacha yoshi 54, ispaniyaliklarniki — 55 yoshni tashkil etadi. Bu Yer yuzidagi eng keksa millat hisoblangan — yaponlardagi ko‘rsatkichdan 14 yosh ko‘p demaqdir. Bolonya universitetining professori doktor Per Paolo Donatining fikricha, “Bunday vaziyatni vujudga kelishiga farovonlik aybdor. Chunki bugungi avlodlarni qulay-shinam uy-joy, behalovat turmushdan boshqa hech nima qiziqtirmaydi. Kishilik jamiyatining asosi bo‘lgan oilaviy qadriyatlar esa, keraksiz matohdek, uloqtirib tashlangan”.
1950 yilda Ispaniya aholisi Gibraltar orqali u bilan chegaradosh bo‘lgan Marokkoga nisbatan uch barobar ko‘p bo‘lgan. 2050 yilga borib, vaziyat butkul o‘zgacha tus oladi: bu davrda Marokashning aholisi miqdori Ispaniyanikiga nisbatan ikki barobarga ko‘payadi. Sotsiologlarning ilmiy taxminlariga ko‘ra, hozirgi vaqtda turmush qurayotgan yoki uylanayotgan har yuzta yosh ispanlarga 58 ta bola, 33 ta nevara hamda atigi 19 ta evara to‘g‘ri keladi.
ROSSIYA
So‘nggi yetmish yil mobaynida dunyoni titratgan imperiyaning merosxo‘ri — Rossiyadagi bu boradagi vaziyat qanday?
Agarda hozirgi vaqtdagi 1,3 tug‘ilish koefitsieti saqlanib qoladigan bo‘lsa, 2050 yilga borib bu mamlakat 33 million aholisidan mahrum bo‘ladi. Bu Stalin davrida qirib yuborilgan aholi sonidan (30 million) ham ko‘proq degani. Shu davr mobaynida 15 yoshgacha bo‘lgan bolalar miqdori 26 milliondan 16 milliongacha kamayadi va aksincha, keksalar soni hozirgi vaqtdagi 18 milliondan 28 millionga yetadi.
2000 yilda Rossiyadagi demografik vaziyat yanada xatarli tus olgani haqidagi ma’lumotlar e’lon qilindi. Shu yili tug‘ilish koefitsienti hatto Italiyadagi ko‘rsatkichdan ham past darajaga tushib ketgani ayon bo‘ldi. 2016 yilga borib, aholi soni keskin kamayib, 123 million kishini tashkil etishi taxmin qilinmoqda. “Butun umrini shu sohaga bag‘ishlagan mutaxassislar tomonidan ishlab chiqilgan ilmiy bashoratlarga ishonadigan bo‘lsak, — deya ta’kidlaydi prezident Putin, — 15 yildan keyin biz 22 million aholidan mahrum bo‘lamiz. Bir o‘ylab ko‘ring, bu Rossiya ahosining o‘ndan biri degani, axir”. Mutaxassislarning ta’kidlashicha, aholining bu qadar keskin kamayib ketishi sobiq Ittifoq davridagi talafotlardan ham ortib ketishini anglatadi. “Hozirgi tamoyil saqlanib qoladigan bo‘lsa, — deb davom etadi Putin, — biz millatimizning mavjudligiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri xavf soladigan tahdidga ro‘baro‘ kelamiz”.
Hozirga vaqtda Rossiyada erkaklarning o‘rtacha umri 59 yoshni tashkil etadi; har uchta homiladorlikdan ikkitasi abort bilan tugallanadi. Rus ayoli o‘rtacha olganda 2,5dan 4tagacha obort qildirgani holda mamakatdagi o‘lish darajasi tug‘ilish darajasidan 70 foizdan ortiqroqdir. Hatto sobiq Ittifoq respublikalaridan millionlab rus millatiga mansub kishilarning qaytib kelishi ham vaziyatni o‘nglay olmaydi. Vaziyatning yana bir xatarli jihati Sibir axolisining keskin kamayib borishi va aksincha, qo‘shni Xitoyda aholining yuqori sur’atlar bilan o‘sib borayotganida namoyon bo‘ladi. Bir vaqtlar Davlat Dumasi raisining o‘rinbosari, ashaddiy millatchi Vladimir Jirinovskiy har bir rus erkagiga beshta xotin olishga ruxsat berish, o‘n yilga abortlarni hamda rus ayollarining chel ellarga borishini taqiqlash g‘oyasini ilgari surganda, rosa kulguga qolgan edi. Har holda Rossiyada vujudga kelgan demografik vaziyat zudlik bilan izchil chora-tadbirlar ishlab chiqishni taqozo etmoqda. Aks holda bu Amerika uchun ham o‘ta jiddiy oqibatlarni keltirib chiqarishi mumkin.
Mening iltimosimga ko‘ra, Rossiyadagi vaziyatga oid mister Chami tomonidan tayyorlagan prognozga binoan, 2010 yilga borib rus aholisi miqdori 80 millionga ham yetmaydi. Bu Teodor Ruzvel’t iste’foga chiqqan yilda (1909) AQSh aholisining soniga taxminan to‘g‘ri keladi.