Paxtaobod pedagogika kolleji

9-mavzu: Nodavriy nashrlarning turlari
Reja:

1. Nodavriy nashrlarning turlanishi.

2. Rasmiy nashrlar
3. Ilmiy nashrlar.

Bu nashrlar maqsadiga, unda berilayotgan axborotning xarakteriga ko‘ra rasmiy, ilmiy, ilmiy-ommabop, o‘quv, kasbiy ishlab chiqarish va ma’lumotnoma nashrlariga ajratiladi. Memuar va kundalik nashrlari alohida guruhga kiritiladi.

Rasmiy nashrlar—davlat organlari, hukumat tashkilotlari nomidan chiqadigan qonuniy, me’yoriy va direktiv hujjatlar. Ularning mazmuni davlat organi faoliyati bilan bog‘liq bo‘lib, masalan, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Sudi axborotlari, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi axborotlari kabi nom bilan chiqadi.
Ilmiy-ommabop nashrlar — fan, texnika, madaniyat sohalaridagi yutuqlarni, yangiliklarni mutaxassislardan boshqa keng kitobxonlar ommasi tushunadigan tilda va uslubda bayon etgan asarlardan iborat. Ular juda keng kitobxonlar ommasiga mo‘ljallangan bo‘ladi. Bu adabiyotlar tufayli kitobxonlar o‘zlarining bilim saviyasini oshirib boradilar, hozirgi zamon fan va texnika yutuqlaridan xabardor bo‘ladilar, mustaqil bilim olish ko‘nikmasini egallaydilar. Hozirgi paytda tibbiyotga, tabiiy-ilmiy bilimlarga, mamlakatimiz tarixiga, siyosiy muammolarga, ma’naviyatga oid ilmiy-ommabop adabiyotlar, biografik materiallar nashr etish kengaygan.
O‘quv nashrlari fanning, amaliy faoliyat sohasining ma’lum bir tizimda aks etgan axborotini o‘z ichiga oladi. O‘quv nashrlariga o‘quv dasturlari, darsliklar, o‘quv qo‘llanmalari, o‘quv-uslubiy qo‘llanmalar, ko‘rgazmali materiallar kiradi. O‘quv nashrlari mazmuniga ko‘ra sohali yoki ixtisoslashgan adabiyotdir. Ular maktab, kollej-litsey, oliy o‘quv yurtlarining o‘quvchilari va talabalariga, malaka oshirish kurslarining tinglovchilariga va o‘qituvchilarga mo‘ljallanadi
Davriy nashr(ilgari "vaqtga asoslangan" atamasi ham ishlatilgan) bosma yoki elektron nashr, Muammoli-tematik va funktsional yo'nalishga ega bo'lgan, ma'lum bir vaqt oralig'ida bir xil nomdagi va bir xil dizayndagi alohida sonlarda chiqadi.
Davriy nashrlar soni yil davomida uzluksiz raqamlanadi (bundan tashqari, ular nashr etilgan paytdan boshlab ham raqamlangan). Davriy nashrning sonlarini ham raqamlar deb atashadi ("gazeta raqami", "jurnal raqami", aniqrog'i: "falon yil uchun jurnalning 4 -soni").
Davriy va davriy bo'lmagan nashrning, masalan, kitobning asosiy farqi uning nashr etilgan vaqtida (V. Dalda "chaqiruvchi" atamasi bor). Bu xususiyat "davriylik" atamasi bilan belgilanadi va vaqt birligi - haftada, oyda, chorakda, yilda chiqarilgan sonlar soni bilan o'lchanadi. Nashrning chastotasini tavsiflash uchun ular: "kundalik gazeta", "oylik jurnal" yoki: "gazeta haftada ikki marta chiqadi" ("yiliga 300 marta" va boshqalar), "jurnal har ikki yilda bir marta nashr etiladi", deyishadi. oylar ”(1 chorakda bir marta, yiliga 4 marta va hokazo). Rossiyada yiliga ikki marta har kuni nashr etiladigan davriy nashrni ko'rib chiqish odat tusiga kiradi. E'lon qilingan chastotaning amalda kamida bir yil, yaxshisi uzoq vaqt saqlanishi muhim.
Nashrning barqarorligi davriy nashrning muhim sifat xususiyatlaridan biridir. Eng yaxshi noshirlar buni har doim kompaniyaning sharafi, o'z o'quvchilari oldidagi majburiyat sifatida qadrlashgan (masalan, 1765 yildan 1915 yilgacha nashr etilgan Sankt -Peterburg oylik Trudy Free Economic Society jurnali 150 yil davomida birorta ham sonini o'tkazib yubormagan. mavjudlik!). Zamonaviy jurnalistikaning ko'p illatlari orasida buzilish muddatlar nashr eng muhimlaridan biridir.
Davriy nashrlarning asosiy turlari - gazeta va jurnallar. Ular XVI-XVII asrlarda Evropada paydo bo'lgan va o'zlarini o'rnatgan, butun dunyoda keng tarqalgan va ijtimoiy-siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy, etnografik hodisalar ta'siri ostida rivojlanish jarayonida o'zgargan, shunga qaramay, kitob bilan birga, ma'naviy madaniyat ob'ektlari sifatida asl qiyofasini saqlab qoldi. Ular moddiy shaklda mujassamlashgan va ishlab chiqarish mahsuloti bo'lib, odamlarning ma'naviy ehtiyojlariga xizmat qiladi.
Gazeta va jurnal birinchi navbatda shakli jihatidan farq qiladi. Gazeta - barg nashri, jurnal - kitob. Qisqacha aytganda, gazeta - bu matni bosilgan alohida qog'oz varaqlari va jurnal - umurtqa pog'onasiga bog'langan, odatda kichikroq va kattaroq hajmli, yumshoq yoki qattiq muqovali qog'oz varaqlari. Gazeta, qoida tariqasida, jurnalga qaraganda tez -tez chiqariladi va ommaviyroq nashr (tiraji katta). Bu farq belgilarining barchasi - nashrning shakli, chastotasi, hajmi, formati, tiraji, aniqligiga qaramay, hali ham etarli emas. Qoidalar qo'llaniladi, ularning har biri istisno qilinadi. Shunday qilib, ba'zi gazeta va jurnallar bir xil chastotaga ega bo'lishi mumkin (masalan, haftada bir marta), hajmi (masalan, 24 sahifa yoki undan ko'p); ba'zida ba'zi jurnallarga o'xshash formatdagi gazetalar mavjud; ko'pincha jurnallarning tiraji gazetalarning tirajidan oshib ketadi.