Ijtimoiy moslashish tuzilishi uchinchi tashkil etuvchisi ijtimoiy-madaniy moslashish. Oilaning umumiy madaniyatliligini aniqlashda uning katta yoshdagi a’zolari bilim darajalarini hisobga olish zarur. Kattalarning bilim darajalari bolalarni tarbiyalashda muhim omillardan biri hisoblanadi. Bundan tashqari oila a’zolarining turmushi va o‘zini tutish madaniyatlarini ham hisobga olish kerak. Agarda oila odatlar va an’analarni davom ettiruvchisi, saqlovchisi rolini bajara olsa (oilaviy bayramlar saqlanib qolinsa, xalq og‘zaki ijodi saqlansa) oilaning madaniy darajasi yuqori hisoblanadi: qiziqishlari keng bo‘ladi, ma’naviy talablari rivojlangan bo‘lsa: oilada turmush to‘g‘ri tashkil etilgan, dam olish turli xillarda bo‘ladi, shu bilan birga dam olish va turmush faoliyati birgalikda olib boriladi: oila bolani har tomonlama (estetik, jismoniy, emosional, mehnat) tarbiyalash bilan mashg‘ul bo‘ladi va sog‘lom turmush tarzini ta’minlaydi. Agarda oilaning ma’naviy talablari rivojalanmagan , qiziqishlari doirasi tor bo‘lsa, turmushi tashkilmagan, uyshmagan oilakni birlashtiruvchi birgalikda madaniy hordiq chiqarish va mehnat faoliyatibo‘lmasa? Oila a’zolarining odobini boshqarish bo‘sh bo‘lsa (xuququy boshqarishda majburiyat metodlari ustun bo‘ladi): oila nosog‘lom turmush tarsi olib borsa (? Xulqi buzuq unda uning madaniyati darajasi past bo‘ladi. Agarda oila madaniyati yuqori darajaliligining to‘la to‘plamga ega bo‘lmasa? Lekin o‘zining madaniy darajasi muammolarikni tushunib etsa va uni oshirish yo‘nalishida faollik ko‘rsatsa? Unda oilaning ijtimoiy-madaniy mavqei o‘rtachaligi haqida gapirish mumkin bo‘ladi.
To‘rtinchi ko‘rsatkich – vaziyatli-rolli moslashish Bu moslashish oilada bolaga munosabat bilan bog‘liq bo‘ladi. Bolaga oqilona ijobiy munosabatda bo‘lganda? Bolaning muammosini hal qilishda oilaning yuksak madaniyatliligi va faolligi bo‘lgan holda uning vaziyatli-rolli mavqei yuqori bo‘ladi: agarda bolaga haddan tashqari e’tiborlilik? Uning muammolariga aralashish ko‘p bo‘lsa unda o‘rtacha bo‘ladi: agarda bolaga haddan tashqari e’tibor berilmasa va undan ham yomoni bolaga yomon munosabatlar bo‘lsa? Bu oilaning past madanoyati va faolligi bilan birga vaziyatli-rolli mavqei-past bo‘ladi.
