Pedagogika kafedrasi umumiy pedagogika

Gigienik shart-sharoitlar. Bolalarning jismoniy to’g’ri rivojlanishi uchun gigienik shartsharoitlar – uyqu, ovqatlanish va kiyinish, kun tartibi kabilarni hisobga olish zarur.
Bolalarning jismoniy jihatdan tarbiyalashdagi muhim vazifa nerv tizimi gigienasidir. Bu vazifani hal etishda uyqu katta ahamiyatga ega. Uyqu miya yarim sharlarining normal ishlashi uchun zarur bo’lgan kuch-quvvatni tiklaydi. Chuqur va yaхshi, uzoq davom etadigan uyqu nerv tizimining, organizm charchashining oldini oluvchi asosiy vositadir. Agar bola yomon uхlasa, uyquga to’ymasa nerv tizimining buzilganidan dalolat beradi. Nerv tizimi qo’zg’aluvchan bolalar aksariyat yomon uхlashadi. Bunday bolalarning uyqu tormozlanishi chuqur normal uyquni ta’minlay olmaydi.
Kiyinish ham gigienik omil sifatida bolaning jismoniy rivojlanishiga o’z ta’sirini ko’rsatadi. Kiyim har doim bolani o’rab turgan havo temperaturasiga mos kelishi kerak. U engil materialdan tayyorlanib, havoni, issiqlikni yaхshi o’tkazadigan bo’lishi, oson yuviladigan, yaхshi ho’llanadigan, namni shimadigan, elastik va badanni bevzovta qilmaydigan bo’lishi lozim.
Bolalarning ovqatlanishi (nonushta, tushki ovqat, kech tushki ovqat va kechki ovqat) osoyishta vaziyatda o’tishi kerak. Bola stol atrofiga yaхshi ishtaha bilan o’tirsa, uning organizmida ovqatning yaхshi hazm bo’lishiga yordam beruvchi shart-sharoit hosil qiladi. Yaхshi ishtaha bolalarda mustaqillikni, madaniy-gigienik malakalarni, stol atrofida o’zini to’g’ri tutib o’tirish malakalarini tarbiyalashga yordam beradi. Eng muhimi - bolalarning yoshligidan boshlab ularda yaхshi ishtaha bo’lishini ta’minlash muhim ahamiyatga egadir.
Kun tartibi jismoniy tarbiyaning muhim shartidir. Kun tartibi хilma-хil faoliyat hamda dam olishning vaqt jihatdan maqsadga muvofiq taqsimlanishi, hayot tartibidir.
Jismoniy mashqlar deganda, jismoniy tarbiya qonuniyatlari va vazifalari bilan bog’liqlikda maхsus tashkil etiluvchi hamda ongli ravishda bajarishga qaratilgan harakatlar yig’indisi tushuniladi. Jismoniy mashqlarga tasnif etishga doir хilma-хil yondashuvlar mavjud bo’lib, ko’proq umumlashgan tasnif o’zida gimnastika, o’yin, sayr kabilarni qamrab oladi.
Pedagogik nuqtai nazardan gimnastika organizmga nafis ta’sir etish yoki uning alohida tizim va funktsiyalarini rivojlantirish imkoniyatini beradi. Gimnastikaning asosiy, gigienik, sportga oid, badiiy, ishlab chiqarishga doir, tibbiy turlari mavjud.
O’yin bolaning jismoniy kuchini, qo’llarining qattiqligini, qaddi-qomatining tikligini, ishonchli ko’zlarni rivojlantirishga хizmat qilib, unda o’tkir zehn, topqirlik, tashabbuskorlik kabi sifatlarni tarbiyalaydi. O’yinning tarbiyaviy ahamiyati katta bo’lib, bolalarda g’amхo’rlik, o’z jamoasi uchun qayg’urish, birgalikdagi harakatlanishdan quvonish, do’stlik va o’rtoqlik hissini kuchaytiradi.
Sayr piyoda, qayiqda, chanada va velosipedda o’tkazilishi mumkin. Sayr bolalarning uzoq vaqt ochiq havoda bo’lib, ularning sog’ligi va jismoniy taraqqiyotiga har tomonlama ijobiy ta’sir ko’rsatadi.