1. Surdopedagogika (latınsha - surdus- «gereń, gúń» degen maǵananı ańlatıwshı sózden alınǵan) – esitiwinde kemshiligi bolǵan balalardıń psixofiziologiyalıq ózgesheliklerin úyrenetuǵın hám olarǵa tálim-tárbiya beriw máseleleri menen shuǵıllanatuǵın ilim.
2. Tiflopedagogika (grekshe – tiflos - «gór, soqır» sózlerinen alınǵan) – kózi ázzi balalardıń ózine tán ózgesheliklerin úyreniwshi hám olarǵa tálim-tárbiya beriw máselelerin úyrenetuǵın ilim túri.
3. Oligofrenopedagogika (grekshe – oligos - «kem, az», fren - «aqıl» sózlerinen alınǵan) aqılı zayıl (kem) balalardıń psixofiziologiyalıq ózgesheliklerin úyrenetuǵın hám olarǵa tálim-tárbiya beriw jolların izertlewshi ilim.
4. Logopediya (grekshe – logos – «sóz», padeo – «tárbiyalaw» sózlerinen alınǵan) – balalardıń sóylewindegi awır kemshilikleriniń sebeplerin úyreniw, onıń aldın alıw, múmkinshiligi bolǵanınsha joq etiw jolların, usılların úyrenetuǵın ilim túri.
Házirgi waqıtları Ózbekstan Respublikası «Bilimlendiriw haqqında»ǵı Nızamı, Kadrlar tayarlawdıń milliy baǵdarlaması, «Mayıplardı sociallıq qorǵaw haqqında»ǵı, «Bala huqıqlarınıń kepillikleri haqqında»ǵı Nızamlar, sonday aq Ministrler Kabinetiniń 2003 jıl 29-oktyabrdegi 473-sanlı «Ulıwma orta hám orta arnawlı, kásip-óner tálimine izshillik penen ótiwdi támiyinlewge baǵdarlanǵan is-ilájlar haqqında»ǵı qararları hám basqada normativ-huqıqıy hújjetler tiykarında anomal balalarǵa tálim-tárbiya beriw isleri talap dárejesinde alıp barılmaqta.
Anomal, yaǵnıy fizikalıq yaki ruwxıy rawajlanıwında kemshiligi bolǵan balalarǵa zamanǵa say tálim-tárbiya beriw ushın olardıń densawlıǵındaǵı kemshiliklerdiń, keselliklerdiń kelip shıǵıw tariyxın, sebeplerin biliw úlken áhmiyetke iye. Sebebi olardıń oqıw materialın qanshalıq qabıl ete alıwı, dıqqattı jámley alıwshılıǵı, este saqlay alıw qábiletlerin bilmey turıp oqıw-tárbiya jumısların nátiyjeli alıp barıw múmkin emes. Mısalı, bala tuwma soqır yaki gereń bolsa olarǵa túsindirmekshi bolǵan waqıya yaki hádiyseni, zattı olardıń kóz aldına keltiriw qıyın. Eger bala kesellikke keyinshelik shatılǵan bolsa, yaǵnıy olar aldın bul nárse-hádiyselerdi kórgen, esitken bolsa oqıtıw processi bir qansha basqasha keshedi.
Korrekciyalıq pedagogika iliminde anomal balalar tómendegidey kategoriyalarǵa bólinedi:
1. Esitiwinde kemshiligi bar balalar.
2. Kóriw qábiletinde kemshiligi bar balalar
3. Sóylew qábiletinde kemshilikleri bar balalar.
4. Ruwxıy tárepten rawajlanıwında arqada qalǵan balalar.
5. Oligofren balalar.
6. Háreket-Tayanısh aǵzalarında kemshiligi bolǵan balalar.
7. Kompleksli - aralas kemshiligi bolǵan balalar.
Usılardı esapqa ala otırıp, anomal balalardıń ulıwma xarakteristikaların tómendegishe úyrenip shıǵıw maqsetke muwapıq keledi:
Dostları ilə paylaş: |
