Preprint · January 2019 doi: 10. 13140/RG

Sug‘oriladigan o‘tloqi saz tuproqlaridagi gumus 
zahirasi, t/ga.
Chuqurligi, sm. Gumus miqdori, %. Hajm massa, g/sm
3
. Gumus zahirasi, t/ga. 
0-30 
1.6 
1,31 
62,88 
30-50 
1,0 
1,40 
28,28 
50-100 
0,75 
1,44 
32,40 
Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, 100 sm qalinlikda bir gektar maydondagi gumus 
miqdori 123.6 tonnani tashkil qiladi. Shu tariqa oziqa elementlarini ham hisoblash 
mumkin. 
Gumusni haydov qatlamidagi miqdorini tuproq bonitirovkasiga ta’siri boshqa 
ko‘rsatkichlar kabi maxsus koeffitsiyentlar orqali o‘rganiladi. 
17-jadval. 
Gumusning haydov qatlamidagi miqdori va 
bonitirovkalash koeffitsiyentlari. 
Gumus miqdori %. 
Koeffitsiyentlar 
<1,00 
0,70 
1,1-2,0 
0,80 
2,1-3,0 
0,90 
>3,0 
1.00 

---

38 
18-jadval. 
Haydov osti qatlami zichligi va bonitirovkalash 
koeffitsiyentlari.
Zichlik darajasi 
Koeffitsiyentlar 
Avtomorf tuproqlar 
Gidromorf va yarim 
gidromorf tuproqlar 
Zichlanmagan 
1,0 
1,0 
Kuchsiz 
0,90 
0,85 
O‘rta 
0,80 
0,70 
Kuchli 
0,70 
0,50 
Juda zich 
0,60 
0,40 
HARAKATCHAN FOSFOR, KALIY VA TUPROQ BONITIROVKASI 
Fosfor "hayot kaliti" nomi bilan ataladi, bunga sabab u ko‘pchilik jarayonlarda 
bevosita qatnashadi. 
Fosfor tuproqda organik, mineral va organo-mineral shakllarda uchraydi. 
Tabiatda barcha fosfatlarning 95 % kaltsiy fosfatidan iborat. Organik birikmalar 
tarkibidagi fosfor miqdori uning butun zahirasini 10-20 % dan tortib 70-80 % 
gachasini tashkil qiladi. Tuproqda gumus miqdori qancha ko‘p bo‘lsa, organik fosfor 
shuncha ko‘p bo‘ladi. 
Tuproq unumdorligini oshirishda harakatchan fosforning roli katta ekanligi 
e’tirof etiladi. Tuproqni harakatchan fosfor bilan ta’minlanganligi agrokimyoviy 
xaritanomalarda quyidagi tarzda beriladi. 
19-jadval.